Læknaneminn - 01.12.1974, Blaðsíða 11

lingur gæti t. d. sagt eftir aðgerð: „Guði sé lof, að
þetta var ekki illkynjað.“ Þá ætti að svara eitthvað á
þessa leið: „Ef það væri nú svo vel.“ Sjúklingnum
hefur þá ekki verið sagt ósatt og hann glatar ekki
trausti á lækninum, og er þá vís til að koma síðar og
fá nánari upplýsingar.
Eitt það versta, sem hægt er að gera nokkrum
manni, er að tilgreina hvað hann eigi langt eftir ólif-
að, hvað marga mánuði eða ár. Allar slíkar spár eru
út í loftið, og þó svo væri ekki hefur það mjög slæm
áhrif á sjúklingana að fá nákvæmlega ákveðinn
frest.
Ef um er að ræða fólk, sem þarf að gera ráðstaf-
anir, t. d. út af efnahag, erfðaskrá eða fjölskyldu-
málum, á frekar að ýta við þeim með almennu orða-
lagi, t. d. með því að segja, að það sé skynsamlegt
að ljúka slíku af sem fyrst, meðan heilsan og vinnu-
þrekið er sæmilegt.
Höfundur heldur því fram, að deyjandi sjúkling-
ur gangi í gegnum ein 5 stig. Þau eru sýnd á mynd-
inni.
Fyrsta stigið: Afneitun
Fyrstu viðbrögð flestra af þeim 200 sjúklingum,
sem talað var við voru: „Nei, þetta getur ekki verið
rétt, þetta getur ekki átt við mig.“
Ein kona fór langar krókaleiðir að neituninni.
Hún hélt því fyrst fram, að röntgen-myndir hlytu að
hafa ruglast eða vefjasýnin skolast til. Þegar svo
reyndist ekki vera, fór hún af sjúkrahúsinu og leit-
aði annars læknis í þeirri von að fá aðra skýringu
á veikindum sínum.
Sjúklingar nota slíka afneitun ekki einungis fyrst
á sjúkdómsskeiðinu, heldur beita þeir hluta-neitun
ípartial-denial) öðru hvoru allt veikindatímabilið.
Það er engum fært að horfast samfellt í augu við
dauðann. Það er hægt stund og stund, en ekki að
staðaldri. Þetta eru eðlileg viðbrögð, og neitunin er
varnartæki sálarinnar, nokkurs konar hlíf eða frí-
holt. Hún ver fólk gagnvart vitneskju, sem annars
myndi brjóta það niður, og gefur því frest til að
safna kjarki og flýja á náðir annarra varna.
Þessi afneitun þýðir alls ekki að sjúklingnum sé
ekki hollt að ræða um dauða sinn síðar, en slík sam-
töl eiga að fara fram á þeim tíma, sem hentar sjúk-
lingnum, og þeim ber að hætta, ef sjúklingurinn get-
ur ekki horfst í augu við staðreyndirnar.
Höfundurinn álítur það heppilegast að tala við
sjúklingana um dauðann þegar hann er í nokkurri
fjarlægð, en ekki alveg á næsta leiti. Það er líka
betra fyrir sjúklingana að tala um þessi mál við fjöl-
skyldu sína á meðan þeir hafa nokkurn þrótt, áður
en sjúkdómurinn brýtur jiá niður.
Höfundurinn tekur ákveðinn sjúkling sem dæmi.
Hjá honum var neitunin mjög ríkur þáttur. Þetta var
28 ára gömul kona með banvænan lifrarsjúkdóm.
Stuttu áður en hún kom á spítalann var henni sagt,
að hún væri með ólæknandi veikindi. Daginn eftir
fór hún til andalæknis. Þegar hún kom heim var hún
í eins konar vímuástandi. Hún sagðist hafa fengið
dásamlega og yfirnáttúrulega lækningu og væri al-
heilbrigð. Á sjúkrahúsinu sagði hún hverjum sem
heyra vildi, að guð hefði læknað sig, og á köflum
kærði hún sig kollótta um mataræðið, en það var
mjög mikilvægt fyrir hana.
Hjónaband hennar var ástlítið og í eitt skipti varð
hún rugluð og fékk ofskynjanir. Henni þótti sem hún
lægi i mjög fallegu herbergi, böðuð í blómum, sem
eiginmaðurinn hefði sent henni.
Svo liðu margar vikur og hún hagaði sér á svip-
aðan hátt, en stuttu áður en hún dó kom höfundur
bókarinnar til hennar. Hún hélt þá á konfektmola
og sagði: „Þessi moli á eftir að drepa mig.“ Hún var
þá alveg skýr og læknirinn hélt í höndina á henni.
Hún sagði þá: „Þú hefur svo heitar hendur. Eg vona
að þú verðir hjá mér þegar ég kólna meira og
meira.“
Svo brosti hún skilningsríku brosi og skynjaði, að
höfundurinn vissi, að hún hafði gefist upp við af-
neitun sína. Síðan talaði hún um að sig langaði að
búa til einhvern fallegan hlut til að gefa fjölskyld-
unni til minningar um sig. Aðeins sólarhring síðar
dó hún.
Þetta var dæmi um sjúkling, sem notaði neitunina
3em varnartæki alveg fram til þess síðasta. Það þótti
sjálfsagt að leyfa henni að vera í friði með neitun
sína. Þessi kona átti erfiðan mann, sem augljóslega
óskaði að dauðastríð hennar tæki sem stystan tíma
og það gat hún ekki sætt sig við.
Auðvitað vissi konan samt allt um sjúkdóminn.
Hún hélt því fram, að hún væri alheilbrigð, en ósk-
LÆKNANEMINN
9