Læknaneminn - 01.12.1974, Blaðsíða 61

mun koma fram aöalástæöan til þess hve margir
læknar veigruöu sér við að greina þennan faraldur
sem skarlatssótt, þrátt fyrir það að öll aðaleinkenni
hennar væru fyrir hendi. Þeir liafa sem sé bitið sig
í að skarlatssótt væri alltaf illkynja sótt, sem hún
vissulega var oft á þeim árum, en það var engin ó-
frávíkjanleg regla.
I Reykjavík byrjaði faraldurinn í Latínuskólan-
um, hefur eflaust flust þangað með norðanmönnum
þega þeir komu til náms. Héraðslæknirinn, Jónas
Jónassen, taldi þetta rauða hunda (erythema multi-
forme), en síðar, þegar skarlatssóttin gekk árið
1900, taldi hann það sams konar sótt og þá 1887-
1889 (sjá hér síðar).
1888: Faraldurinn heldur áfram á árinu 1888 og
er nú skráður undir heitinu rubeolae. A farsóttaskrá
eru 309 sjúklingar úr 10 héruðum, langfleslir úr 16.
læknishéraði (204, þar af 3 dánir), en auk þess er
rubeolae getið í skýrslum tveggja annarra héraða,
eða samtals úr 12 héruðum (1.-3., 6.-8., 13., 15.,
16., 18.-20.). (3, 1881-1890, 24 og 103).
I skýrslu landlæknis segir: „Rubeolæ synes nu at
være bleven endemisk paa Island; i en hel Del Aar
viste den sig slet ikke her i Landet indtil i 1883, da
den gik over hele Landet. Siden da har den været
her hvert Aar, ifjor lignede den i sin Optræden Scar-
latina en hel Del; iaar har den ikke nær haft saa
meget lilfælles med denne Sygdom.“ (3, 1888, 191-
192). Eftir þessu ætti þessi svokallaða rubeolae einn-
ig að hafa gengið 1885 og 1886, þó hennar sé ekki
getið í heilbrigðisskýrslum fyrir þau ár.
1889: Árið 1889 er rubeolae „á skrá í 3 héruð-
um (2., 11. og 15.), alls 81 sjúlkingur. Tveir eru
taldir dánir. Lýsing héraðslæknis í 2. héraði virðist
miklu fremur benda á skarlatssótt en rauða hunda.“
(3, 1881-1890, 104).
1890-1894: Á farsóttaskrá árið 1890 er einn
sjúklingur með rubeolae (i 15. læknishéraði), árið
1891 eru þeir 11 í 2 héruðum (8. og 2.), árið 1892
3 í 11. læknishéraði, 1893 5 í 1. læknishéraði, árið
1894 einn í 1. læknishéraði. Ur engu héraðanna er
gerð nánari grein fyrir veikinni, en flestir héraðs-
læknanna (úr 1., 11. og 15.) hafa áður lýst xubeolae
á þann veg að ekki verður betur séð en um skarlats-
sótt hafi verið að ræða.
1895: Árið 1895 eru á farsóttaskrá 168 rubeolae-
sjúklingar úr 5 héruðum (1., 5., 6., ] 1. og 15.), flest-
ir þeirra úr 6. læknishéraðinu, eða 105. Ur 1. héraði
segir: „I miðjum nóvemberrnánuði fór að hera á
rubeolae hér í bænum. Verður ekki sagt, hvaðan
sóttarefnið hefur komið.“ Héraðslæknir 6. héraðs
„getur þess, að rubeolae hafi breiðzt allmikið út, en
veikin yíirleitt verið mjög væg. I einu tilfelli hafi
hún þó haft alvarlega nýrnabólgu í för með sér.“ (3,
1891-1895, 61 og 90). Það er með ólíkindum að
rauðir hundar valdi nýrnabólgu.
1896: Árið 1896 eru á farsóttaskrá 50 rubeolae-
sjúklingar úr 8 héruðum (L, 2., 5.-7., 10, 15. og 9.),
allir á tímabilinu jan.-júní (3, Viðauki við skýrslur
1896-1900, 96-97). í skýrslu landlæknis segir:
„Dílasótt („rauðir hundar“ - Rubeola) gjörði víða
vart við sig . . . veikin var að venju væg.“ (3, 1896,
3). Engin nánari deili eru sögð á veikinni.
1897: „Dílasótt (Rubeola). Þessi veiki hefur að
eins komið fyrir hjá Zeuthen (15. læknish.) og til-
færir hann 75 sjúklinga. Hann álítur „að veikin hafi
fluttst hingað með norsku skipi . . . Veikin yfirleitt
væg; byrjaði á sumum með hálsbólgu, á sumum
með sótt og uppköstum.“ Af sjúklingunum dó eng-
inn. Zeuthen var fyrst í nokkrum vafa um, hvort hjer
væri um dílasótt eða væga skarlatssótt að ræða.“ (3,
1897, 4). Einkennin sem greint er frá benda til skar-
latssóttar.
1898: Þetta ár eru skráðir 11 sjúklingar með
rubeolae, 10 í 15. og 1 í 10. læknishéraði (3, 1896—
1900, 104-105). Árið 1899 er enginn sjúklingur
með rubeloae á farsóttaskrá.
1900: I skýrslu landlæknis (J. Jónassen) í Medi-
cinalberetning for Aaret 1900 segir: „Den anden
Epidemi var en Rubeolae eller Scarlatinaepidemi,
som sidste Gang var udbredt her i Landet 1887 og
1889. Sygdommen begyndte i 1. Lægedistrikt i April
Maaned som en akut febrilsk Sygdom med et Exant-
hem, bestaaende af rpde Pletter, som konfluerede til
store, skarlagenrpde stprre Flader nafnlig paa Hals
og Ekstremiteter. De fleste fik opkastning i Begynd-
elsen samt Angina med mere eller mindre svære Be-
lægninger; gl. lymphatic. colli svulme. Exanthemets
Udbrud fandt i Reglen Sted 2. eller 3. Dag. Afskaln-
ingen dels klidformig, dels lametlps. Sygdommen
var i Reglen meget mild.“ (3, 1900, 244).
En í „Skýrslu um heilbrigði manna á Islandi árið
LÆKNANEMINN
49