Læknaneminn - 01.03.1980, Síða 8

Barkaáslunga.
himnum (þ. e. á milli cartilago thyroidea og carti-
lago cricoidea). Astæðan var sú að á þessum stað
væri minni hætta á blæðingum. Væri farið neðar er
meiri hætta á að stungið sé í gegnum bláæðaflækju
skjaldkirtilsins. Auk þess væru auknar líkur á að loft
færi undir húðina (subcutan emphysema), væri
stungið neðar. Hér fer á eftir lýsing á aðferð Kal-
inske við barkaástungu:
1) Sjúklingurinn liggi á bakinu með kodda undir
herðunum, þannig að góð rétting (extension)
fáist á hálsinn. Góð regla er að nota sjálfur
maska, og ekki er verra að sjúklingurinn sjálfur
sé með einn slíkan.
2) Næst skal finna cricothyroid-himnuna, en hún
kemur neðan við cartilago thyroidea. Viðkom-
andi fer síðan í dauðhreinsaða hanska.
3) Húðin sótthreinsuð, gjarnan með joðsprittlausn.
Þá er húðin deyfð rétt neðan við thyroid-brjósk-
ið (1 eða 2% lidocain lausn).
4) Við ástunguna sjálfa eru venjulega notuð sett,
sem ætluð eru til að koma inn æðalegg (intra-
venous catheter set, t. d. Bardi-cathR). Nálin þarf
að vera gróf (t. d. númer 14) og er henni stungið
í gegnum cricothyroid himnuna. Nálin á að vísa
niður á við (caudalt), og flái nálarinnar aftur
(posterior). Þetta verður að gerast varlega, þann-
ig að nálin rekist ekki í bakvegg barkans. Síðan
skal þræða æðalegginn fljótt niður í barkann
(ca. 5 cm) og kippa svo nálinni til baka. Það
verður að gera til að minnka áverka á barka-
slímhúðinni (t. d. ef sjúklingur hóstar) og
hindra það að æðaleggurinn skerist af og verði
eftir inni í barkanum.
5) Setja 20 ml sprautu á enda æðaleggsins og sjúga
síðan upp í sprautuna eins og hægt er. Margir
mæla með því að hafa 2-4 ml af 0,9% saltvatni
í sprautunni og sprauta því inn áður.3,8,11,12,14
Það eykur líkurnar á því að náist í sýni, m. a.
með því að koma af stað hóstakasti, en um leið
skal soga upp í sprautuna. Alla vega má reyna
það ef ekki næst í sýni án þess.
6) Fjarlægja æðalegginn og þrýsta á stungustaðinn
í 3-5 mínútur til að minnka líkur á blæðingu.
Oþarfi ætti að vera að minna á að nauðsynlegt er
að 'hafa allt við hendina sem til þarf áður en hafist
er handa. Mikilvægt er svo að koma sýninu sem
fyrst á rannsóknarstofuna til ræktunar. Miklar upp-
lýsingar má fá á staðnum með því að grams lita
strok úr sýninu og skoða í smásjá.
Sé sjúklingurinn hálsstuttur og með lítinn stuttan
barka er barkaástunga mun erfiðari og stundum ó-
möguleg. Aðferðinni er því einkum beitt hjá full-
orðnum og eldri börnum. Það þýðir þó ekki að hana
megi ekki nota hjá yngri börnum. I nýlegri grein
segir Brook frá barkaástungum hjá 74 börnum á
aldrinum frá 2 mánaða til 18 ára.2 10 voru á aldrin-
um 2 mán. til 2ja ára, 24 voru 2-6 ára, 12 voru 6-12
ára og 28 voru 12-18 ára. Enginn fékk alvarlega
fylgikvilla og taldi hann að barkaástunga væri hættu-
lítil hjá börnum.
Kosturinn við þessa aðferð er að allir læknar ættu
að geta lært hana og notfært sér hana við sjúkrabeð-
inn. Það ber þó að hafa hugfast, að barkaástunga
er aðgerð, sem getur í vissum tilfellum leitt til al-
varlegra fylgikvilla. Þess vegna er rétt að íhuga. í
upphafi hvort hagnaður sjúklingsins sé jtað mikill
að aðgerðin sé réttlætanleg.
Ábentlingar fyrlr barhaástunyu
Ábendingar eru nokkuð á reiki og fara talsvert
eftir gildandi vinnureglum sjúkrahúsa. Ef sjúkling-
ur er talinn hafa lungnabólgu, er fyrsta skrefið
venjulega að fá frá honum uppgangssýni. Ef í ljós
kemur við skoðun á því, að ein tegund sýkla er í
miklum meirihluta ( t. d. gram jákvæðir diplókokk-
ar) ætti það að geta gefið nægilega vísbendingu svo
hefja megi meðferð. Sýni sem sýndi mikið af hvít-
6
LÆKNANEMINN