Læknaneminn - 01.03.1980, Blaðsíða 21

fylgju eru mikilvægasti þáttuiinn í súrefnismettun
fósturblóðs, er auðskilið að flæðið þarna minnkar
þegar legið dregst saman og lokar æðum, og þeim
mun meira sem samdrátturinn er lengri og ötlugri.
A svipaðan hátt getur lágur blóðþrýstingur móður
leitt til þess að þrýstingur í slagæðum í leginu sé svo
lágur að ónógt blóðflæði verði til fylgju.
Þessar tvær orsakir fósturálags (distress) eru
bráðar (acut) og þýða bráða fylgjuþurrð (insuffi-
cientia placentae acuta).
Auk þessara stult yfirstandandi fyrirbrigða er svo
langvinn fylgjuþurrð (insufficientia placentae chron-
ica) í kjölfar meðgöngusjúkdóma, eins og fóstur-
eitrunar, háþrýstings, rhesus mótefnamyndunar og
sykursýki (toxemia, hypertension, Rh-sensitisation,
diabetes). Hér er það ekki einungis truflun á blóð-
flæði um fylgjuna, heldur hafa vefrænar breytingar
átt sér stað sem hindra eðlileg efnaskipti og súr-
efnisflutning.
Það er því auðskilið að áhættufóstri er ógnað af
lélegu fylgjublóðflæði vegna líkamlegra meðgöngu-
sjúkdóma.
En öllum fóstrum er ógnað af bráðri fylgjuþurrð
vegna mikillar starfsemi í legi (activitet), lágs blóð-
þrýstings eða hvort tveggja, svo og vegna þrýstings
á naflastreng.
IJrlestur FIIR-rita
Eðlileg tíðni fósturhjartsláttar er 120-160 slög á
mín. og fylgir ákveðinni grunnlínu. Talað er um
grunnlínu (base-line) annars vegar og tímabundnar
sveiflur á fósturhjartslætti hins vegar (periodic FHR
variation).
A) Grunnlína (base-line) fósturhjartslátíar.
Grunnlínan er hjartsláttarhraði (púls) fóstursins.
Hún er sú grunnlína (tíðni) sem hjartslátturinn vill
oftast fylgja. Þegar hún er reiknuð út frá ritinu, er
tekinn 30 mín. strimill og af honum valinn sá 10
mín. samfelldi bútur þar sem tíðni fósturhjartsláttar
er lengst óbreytt á. Sem fyrr getur liggur hún á
bilinu 120-160 slög á min. (Mynd I).
Ef hjartslátturinn breytist á þessu 10 mín. bili,
þ.e. fer braðar eða hægar í eitt eða fleiri skipti, get-
ur maður þess að um fall eða aukningu á hjartslætti
sé að ræða og tekur síðan fram hversu lengi það
hafi staðið, t.d. 30 sek. fall, 2 mín. hækkun (Mynd
I). Ef breyting á hjartsláttarhraðanum stendur leng-
ur en 10 mín., t.d. hjartsláttur eykst úr 130 upp í
150 og er þar viðloðandi í 10 mín. eða meir, telst
það ný grunntíðni upp á 150. Strangt til tekið ætti
grunntíðni fósturhjartsláttar að metast þegar konan
er ekki með hríðir, sem sá hjartsláttur sem fóstrið
hefur á milli hríða, í hvíld. Lengi vel var haklið að
best væri að grunntíðni fósturhjartsláttar væri því
sem næst bein lína, þ.e. með litlum sveiflum og álitið
að miklar sveiflur á hjartslætti væru hættulegar og
þýddu álag á fóstrið. Nú þykir hins vegar fullvíst
að sveiflur um grunnlínu (hlykkjótt grunnlína) sé
fremur bagstætt merki, sem þýði að taugakerfi fóst-
ursins sé vel þroskað. Slétt rit þýðir hins vegar van-
þroska fóstur, lyfjaáhrif á fóstrið eða örmagna fóst-
ur. Grunnlína fósturhjartsláttar á því ekki að vera
beint strik, heldur örlítið hlykkjótt.
a) Þessir smáhlykkir (base line variability), grunn-
línusveiflur, eru sveiflur 3-5 á mín. með breytileika
á tíðni 5-25 slög á mínútu. Séu sveiflurnar mjög
litlar verður línan næstum bein. Svo geta sveiflurnar
orðið miklar, það miklar að það nálgist hreina
19
læknaneminn