Læknaneminn - 01.04.1995, Blaðsíða 46

Saga
Einkenni blóðhægða eru yfirleitt ósértæk og er
því sjaldnast hægt að greina orsök blæðingarinnar út
frá sögu og skoðun eingöngu (15). Akveðin atriði í
sögunni geta þó hjálpað við mismunagreiningu
(Tafla 4). Fyrst verður að ganga úr skugga um að
sjúklingur hafi ekki einkenni mikillar blæðingar eða
losts, s.s. yfirliðakennd, hraðan púls, svita og þorsta.
Einnig er reynt að nieta hversu mikið hefur blætt og
hvort um gamalt eða ferskt blóð er að ræða.
Eins og sést í töflu 4 einkenna dumbrauðar
verkjalausar hægðir blæðingu frá ristilpokum en
geta einnig sést við æðamisvöxt. Við blæðingu frá
gyllinæð eða sprungu í endaþarmi er oftast um skær-
rauða blæðingu að ræða í tengslum við hægðalosun,
sérstaklega ef hægðir eru tregar. Blóðið er utan á
hægðunum og oft tekur sjúklingurinn eftir blóði á
pappír. Þegar blæðir ofar, t.d. frá ristli, er blóðið
Einkenni sem geta geílð vísbendingu um orsakir bráðra blóðhægða
Einkenni Hugsanleg orsök
Kviðverkir Blóðþurrð í smá- eða digurgirni Bólgusjúkdómar í görn Rof á ósæðargúl
Verkjalaus blæðing Ristilpokar Æðamisvöxtur Gyllinæð
Blóðugur niðurgangur Bólgusjúkdómar í görn Sýking
Verkur í endaþarmi Fissura ani Gyllinæð
Hægðatregða Ristilkrabbamein Gyllinæð
Tafla 4. Einkenni sem geta gefið vísbendingu um orsakir
bráðra blóðhœgða.
yfirleitt blandað hægðunum sjálfum. Dæmi um slíkt
er blóðugur niðurgangur en hann getur sést við
bólgusjúkdóma eða sýkingu í ristli. Ferskt blóð
ofaní dökkar hægðir bendir hins vegar til blæðinga
ofarlega í meltingarvegi.
Kviðverkir eru mjög algengir hjá sjúklingum
með blóðhægðir. Oft eru þeir krampakenndir og
tengjast þá iðulega hægðalosun. Staðsetning verkj-
anna er mismunandi eftir því hvaðan blæðir.
Oeðlileg megrun getur sést við illkynja sjúk-
dóma eða bólgusjúkdóma í görn og er þá afleiðing
vannæringar.
I heilsufarssögu er mikilvægt að kanna hvort
sjúklingur hafi sjúkdóma sem auka líkur á blæðingu,
t.d. blæðingarsjúkdóma, magasár og ristilsepa. Lyf
geta orsakað blæðingu í meltingarvegi og eru
BEYGL (bólgueyðandi gigtarlyf) þar fremst í flok-
ki (16), en blóðþynningarlyf, húðaðar kalíumtöflur,
sterar og krabbameinslyf eru einnig þekktir
orsakavaldar sem og ýmsar gerðir stíla (11).
Áfengismisnotkun og ýmsir lifrarsjúkdómar auka
líkur á blæðingu frá æðahnútum í vélinda og þá í
tengslum við portæðarháþrýsting (17). I völdurn
tilvikum getur ættarsaga gefið vísbendingu um
orsök blæðingar, t.d. við Peutz Jegher sjúkdóm sem
er arfbundinn sepasjúkdómur (polyposis) þar sem
meltingarvegur er alsettur sepum sem hæglega geta
blætt.
Skoðun
Sem fyrr segir skiptir mestu máli að meta lífs-
mörk og átta sig á því hvort sjúklingurinn sé mikið
eða lítið veikur. Blóðþrýstingur og púls gefur grófa
mynd af bióðtapi, t.d. er hægt að gera ráð fyrir
a.m.k. 20% blóðtapi þegar munur á liggjandi og sitj-
andi blóðþrýstingi er meiri en 10 mmHg. Séu efri
blóðþrýstingsmörk lægri en 90 mmHg, púls hraður
og hörund þvalt og kalt er líklegt að rúmlega
helmingur blóðrúmmáls hafi tapast (15).
Skoðun á húð getur stundum gefið vísbendingu
um orsök blæðingar, t.d. sjást spider angioma við
skorpulifur og æðaflækjur á húð (telangiectasiur)
geta einnig verið til staðar í ristli og blætt, eins og
við Osler-Weber-Rendu sjúkdóm. Dökk húð í
kringum rnunn (perioral pigmentation) sést í Peutz-
Jeghers sjúkdómi.
44
LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg.