Læknaneminn - 01.04.1995, Blaðsíða 96

Mynd 1. Algengt útlit eftir tann- og munnáverka.
BARNATENNUR:
a) Los. Þá er oftast nægilegt að hvíla tönnina.
Sjúklingurinn er settur á fljótandi fæði, snuði sleppt
ef mögulegt er og tönnin festist á 5-7 dögum. Ef tönn
er mjög laus, gæti reynst nauðsynlegt að fjarlægja
hana.
b) Færslur. Tönn er komið fyrir í réttri stöðu
og svo meðhöndluð sem laus tönn. Fyllingarefnum
eða vírum má etv. beita til að halda við tennur á
meðan þær festast, en oftar en ekki er vont að koma
því við vegna tannskipta.1 Innkýld barnatönn skilar
sér oftast sjálf niður í rétta stöðu aftur og er því látin
vera í friði, en við það að ganga upp í kjálkabeinið
geta undirliggjandi tannkím fullorðinstannar skaðast
og rétt að benda aðstandendum á það. Tíminn einn
mun svo leiða í ljós hvað verður og lítið við því að
gera (Mynd 2).
Mynd 2. Barnatönn kýlist inn og veldur skaða áformi
fullorðinstannar, sem liggur í beininu undir bamatönninni.
Með tannskiptum er átt við tilkomu fullorðinstanna.
Mynd 3. Tönnin hefur gengið upp í bein og inn á við.
Beinbrot vararmegin (labialt).
c) Brottfall. Barnatönn sem dettur alveg
úr holu sinni er yfirleitt ekki sett í kjálkann aftur.
Tannkvikan hefur slitnað úr æða- og taugasambandi
og drepst. Það mundi því síðar leiða til rótarbólgu
sem auk margs annars sem gæti skaðað tannkím
fullorðinstannarinnar. Barnatennur eru ekki rótfylltar
því rætur þeirra eiga eftir að eyðast upp við
tannskiptin.
d) Brot .Brotin barnatönn er lagfærð ef kostur er,
en er annars dregin úr.
FULLORÐINSTENNUR.
a)Los. Lausar fullorðinstennur eru festar með
vír, tannfyllingarefnum eða spöngum ef þess er
nokkur kostur. Festingar eru ekki hafðar nema 7-10
daga. Smá hreyfing á tönninni virðist vera æskileg
og kemur hún í veg fyrir að tönnin grói föst við
beinið (ankylosis), en of mikil hreyfing kemur í veg
fyrir eðlilegan bata tannvegsins (periodontium).
Tönnin er hvfld eins og kostur er með fljótandi fæði
og svo maukfæði í nokkra daga. Tannlæknir fylgist
með tönninni í nokkrar vikur, jafnvel mánuði, því
möguleiki er á að áverkinn leiði til dauða tann-
kvikunnar. Niðurbrot tannkvikunnar leiðir til bólgu í
kjálkabeini við rótarenda og einnig getur tönnin
litast, orðið grá og stungið í stúf við aðrar tennur.
Averkinn getur líka leitt til þess að það blæði inn í
tönnina og tannbeinið fái á sig marbláan lit seinna
meir.
90
LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg.