Læknaneminn - 01.04.1995, Blaðsíða 82

Tafla 1 Helstu einkenni 250 þráhyggju-áráttu sjúklinga við innlögn á geðdeild:
Þráhyggja % Árátta %
Ótti við smit og óhreinindi 45 Þvottaárátta 63
Sjúklegur efi 42 Eftirlitsárátta 50
Sj úkleikaþráhy ggj a 36 Talningarárátta 36
Þörf fyrir fullkomna uppröðun hluta 31 Spurninga- og staðfestingarárátta 31
Árásarþráhyggja 28 Nákvæmni- og uppröðunarárátta 28
Kynferðisleg þráhyggja 26 Söfnunarárátta 18
Margar gerðir saman 60 Margar gerðir saman 48
stráknum og læt hann ekki fara í hrein föt í hvert
skipti sem hann kemur inn í húsið, deyr hann úr
sýkingu“ eða „Ef það er kveikt á eldavélinni getur
kviknað í húsinu".
Þráhyggja-árátta er oft til staðar samhliða öðrum
geðsjúkdómum. A hverjum tíma er 30% sjúklinga
með þunglyndi en 67% fá þunglyndi einhvern tíma á
ævinni. Tengsl við geðklofa eru óljós en þar geta
þráhyggju-áráttu einkenni verið til staðar. Það er
aukin tíðni á Gilles de la Tourette sjúkdómi, fælni,
áttruflunum, ofsahræðsluköstum og ofneyslu vímu-
efna hjá þessum sjúklingum.
Gangur
Sjúkdómsgangurinn er þrálátur og langvinnur hjá
85% sjúklinga. Þó virðast einkenni heldur minnka
með árunum. Sjúkdómurinn er illviðráðanlegur hjá
u.þ.b. 10% sjúklinga. Um 5% fá sjúkdóminn tíma-
bundið en eru einkennalausir þess á milli. Einstaka
sjúklingur fær bata af sjálfu sér en það er sjaldgæft.
Einkenni versna oft við álag og streitu. U.þ.b. 60-
80% sjúklinga geta búist við að fá marktæka bót
meina sinna með lyfja- og atferlismeðferð.
Meðferð
Aðal meðferðarformin eru lyfjameðferð og at-
ferlismeðferð og eru þær oft notaðar samhliða.
1. Lyfjameðferð. Sýnt hefur verið fram á að
notkun ákveðinna geðdeyfðarlyfja sem hafa áhrif á
serótónín endurupptöku, slá marktækt á þráhyggju-
áráttu einkenni, jafnvel þó þunglyndi sé ekki til
staðar. Klómipramín (Anafranil) og flúoxetín
(Fontex, Seról, Tingus) eru í þessum flokki. Mun
stærri skammta þarf þegar um þráhyggju-áráttu er
að ræða heldur en þegar lyfin eru notuð við þung-
lyndi, eða allt að 300 mg/dag af klómípramíni og allt
að 80 mg/dag af flúoxetíni. Nota þarf lyfin í um 10
vikur áður en fullvíst er um árangur. Meðferð með
klómípramíni er enn sem komið er best þekkta
lyfjameðferðin og er talin eiga betur við en flúoxetín
ef einkenni hafa staðið lengi og ef vansæld
(dysphoria) er til staðar. Ahrif klómípramíns virðast
hverfa þegar lyfjameðferð er hætt og er ekki vitað
með vissu hversu löng viðhaldsmeðferðin á að vera,
en í sumum tilfellum er lyfið notað árum saman.
Langtímanotkun klómínpramíns fylgja fáar auka-
verkanir. Um 0,4% fá krampa, sem hægt er að halda
í skefjum með flogaveikilyfjum. Þá þarf tannhirða
að vera góð vegna munnþurrks.
2. Atferlismeðferð er árangursrík í 60-70% til-
fella og geta áhrifin varað árum saman. Meðferðin
felst í kerfisbundinni ónæmingu, þar sem byjað er á
að láta sjúklinginn kljást við kringumstæður sem
hann hræðist, t.d. að snerta óhrein föt. Svo er honum
hjálpað til að berjast gegn þörfinni að nota áráttu til
að minnka vanlíðanina, t.d. þvo sér ekki um hend-
urnar næstu 2 klukkutímana. Areitið er svo smám
saman aukið. Bestur árangur virðist nást ef ónæming
er framkvæmd á hverjum degi meðan meðferðinni
er beitt.
3. Hefðbundin sálgreiningarmeðferð er ekki talin
gagnleg til að bæta þráhyggju-áráttu einkenni sem
hafa fest í sessi. Önnur meðferðarform sálgreiningar
eiga þó oft rétt á sér samhliða annarri meðferð,
einkum ef einhver persónuleikatruflun er til staðar.
Þá er sjónum einkum beint að samskiptaerfiðleikum
sjúklings, vanmetakennd og fullkomnunarhugmynd-
um.
4. Heilaskurðaðgerðir eru örsjaldan notaðar og
þá aðeins fyrir sjúkinga sem hafa sjúkdóminn á
mjög alvarlegu stigi og hafa ekki svarað annarri
meðferð. Þá eru eyðilagðar brautir í cingulate
76
LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg.