Læknaneminn


Læknaneminn - 01.04.1995, Blaðsíða 25

Læknaneminn - 01.04.1995, Blaðsíða 25
HORMÓNAMEÐFERÐ Tafla 1 Framleiðslci kynhormóna frá eggjastokkum og nýrnahettum (6). Hormón Þéttni í serum Hlutfall frá Hlutfall frá kynkirtlum (%) nýrnahettum (%) Á frjósemisskeiði Estradíól 100-2000 pmól >95 <5 Estrón (ókonj.) 80-1000 pmól 75 25 Estrón súlfa 1- 25 nmól 75 25 Testósterón <2,5 nmól 40 60 Andróstendíón 2,4-8,5 nmól 25 75 DHA 4- 38 nmól 100 DHEAS 1- 7,8 umól 100 Eftir tíðahvörf Estradíól <50 pmól <5 >95 Estrón (ókonj.) 80-300 pmól <5 >95 Estrón súlfat 0,3-3,0 nmól <5 >95 Testósterón <2,5 nmól 50 50 Andróstendíón 1,1 -5,2 nmól 10 90 DHA 1,5-12,0 nmól 100 DHEAS 0,3-3,3 umól 100 DHA=dehydroandrosterone, DHEAS=dehydroepiandrosterone sulphate. barnafjölda og hæðar kvenna og aldurs við tíðahvörf. Grannar konur fara hinsvegar fyrr en feitar í tíðahvörf og sterkt samband hefur sést við reykingar. Því meira sem konur reykja, því fyrr fara þær í tíðahvörf og á það einnig við ef þær hafa einhvern tíma reykt. Meðalaldur(median age) kvenna á Vesturlöndum við náttúrleg tíðahvörf er um 51 ár og talað er um að kona sé komin yfir tíðahvörf ef liðnir eru 12 mánuðir frá síðustu blæðingum. Það er umdeilt hvort þessi meðalaldur hafi breyst gegnum aldirnar, eins og gerst hefur með aldur við kynþroska, þar sem meðal- aldur hefur lækkað. Trúlega hafa breytingar verið litlar, því í fornum ritum er oftlega minnst á 50 ár sem aldur við tíðahvörf (7). Hormónaframleiðsla fyrir og eftir tíðahvörf Á frjósemisskeiði konunnar fer estrógenfram- leiðslan að mestu fram í granulósafrumum eggja- stokkanna og sveiflast hún verulega yfir tíða- hringinn, undir stjórn heiladingulshormóna. Reglu- bundið egglos einu sinni í mánuði með framleiðslu á prógesteróni (og estrógeni) frá gulbúinu (corpus luteum), veldur umbreytingu kirtla (secretorial transformation) í slímhúð legsins. Þessar breytingar ásamt því að hormónaáhrifin hætta í lok gulbúsfas- ans eru forsenda reglulegra tíðablæðinga. Fyrstu breytingarnar sem verða fyrir tíðahvörfin eru oft þær að egglos verður ófullkomið eða gerist alls ekki, jafnvel þó estrógenframleiðsla sé lítið farin að minnka. Minnkuð framleiðsla eða vöntun á prógesteróni gulbúsins, verður til þess að engin eða ófullkomin umbreyting verður á slímhúð legsins og blæðingar geta orðið óreglulegar. Standi það ástand lengi geta stöðug örvandi áhrif estrógens, án hemj- andi áhrifa prógesteróns, leitt af sér ofvöxt (hyper- plasia) í legslímhúðinni, sem á löngum tíma getur orðið að frumubreytingum og síðar krabbameini í legi (endometrial carcinoma) (4). Nýgengi legbols- krabbameins hefur verið óbreytt á Islandi frá 1966, eða 11-13 tilfelli/100.000 konur/ár. Frumeggbú (primordial foolicles) eggjastokka eru margar milljónir við fæðingu en fækkar afar hratt og eru aðeins um nokkur þúsund við upphaf kynþroska. Fjöldi þeirra er þó yfrið nægur. I hverjum mánuði fara 5-10 eggbú (oocytes) af stað til að þroska eitt egg (dominant follicle) og á 30 árum er það um 1500-3000 eggbú (Mynd 2). Við tíðahvörfin hefur estrógenframleiðsla eggjastokka fallið verulega og þegar liðið hafa um 5 ár frá tíðahvörfum er hún mjög lítil (Mynd 1). Estrógen eggjastokkanna er nær eingöngu estradíól-176 (E2), sem er líffræðilega áhrifaríkast af estrógenunum og binst sterkast við estrógenviðtaka. Eftir tíðahvörfin er því magn estradíóls í serum mjög lítið, en hlutfall veikari estrógena, aðallega estróns (El), eykst. Estrón verður til fyrir ummyndun (aromatisation) andrógena, mest andróstenedíóns, frá nýrnahettum. Estrón umbreytist í estrónsúlfat og í litlu magni í estradíól. Þessi ummyndun fer fram í ýmsum vefjum LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg 23
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Læknaneminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknaneminn
https://timarit.is/publication/1885

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.