Læknaneminn - 01.04.1995, Blaðsíða 12

Tafla 2. Þættir sem geta komið af stað astma kasti.
Tegund áreitis Dæmi
Ofnæmi Frjókorn, dýrahár, rykmaurar
Geðshræring Reiði / leiði
Áreynsla Hlaup í kulda
Ertiefni Mengun, gufur, reykur, prentsverta
Lyf Atvinnutengt áreiti eða ofnæmi Acetylsalicyl sýra og skyld lyf, beta-hemjarar Tréryk, hveiti, skelvinnsla, toluene diisocynate (t.d.notað í málnigarvinnu, lím, frauðplast),
anhydrate (plastvinnsla, lím)
Umhverfisþættir Breytingar á hita- og rakastigi
Veirusýkingar í efri öndunarfærum Skútabólgur RS-veira, rhinoveira, inflúenzuveira H. influenza, S. pneumoni, M. Catarrhalis, S. aureus og loftfælnar bakteríur
að lyfin skili sér niður í lungun. Þá þarf að útskýra
að um tvenns konar verkunarmáta er að ræða.
Annars vegar berkjuvíkkandi lyf sem nota á eftir
þörfum fyrir áreynslu og sem „bráða“ meðferð.
Hins vegar fyrirbyggjandi meðferð sem nota þarf að
staðaldri. Margir sjúklingar kvíða mjög fyrir því að
nota innúðastera daglega og hætta því fljótlega að
taka lyfin eða ná aldrei í lyfin úr apóteki. Hægt er
að koma í veg fyrir þetta ef sjúklingurinn fær
Mynd 1. Fjölmargar gerðir úðara og lyfjastauka eru
notaðar til að meðhöndla astma. Mikilvœgt er að leið-
beina sjúklingum um notkun þeirra lyfja sem skrifað er
upp á.
tækifæri til að viðra áhyggjur sínar og þekkir
verkunarmáta og hugsanlegar aukaverkanir lyfjanna.
Mikilvægt er að sjúklingurinn skilji að um lang-
varandi, þrálátan sjúkdóm er að ræða þar sem
skyndilausnir eiga ekki við.
Mælingar á lungnastarfsemi
I hvert sinn sem sjúklingur leitar læknis á að
mæla lungnastarfsemi. Þetta er gert annað hvort
með spírómetríu, þar sem útblástursgildi (Forced
expiratory volume/sec. (FEVl) og forced vital
capacity (FVC)) eru skoðuð, eða með pústprófs
mæli (Peak Flow Meter (PEF)). Flestir astma-
sjúklingur ættu að eiga eigin PEF mæli, en hann er
hægt að nota í ýmsum tilgangi (Mynd 2). Rétt er að
nota PEF mæli kvölds og morgna og halda skrá yfir
mælingar. Þetta er talin vera besta leiðin til að
greina astma (morgunmælingin er meira en 15 %
lægri heldur en kvöldmæling). Einnig er PEF notað
lil að fylgjast með framvindu sjúkdómsins (Mynd
3). Þegar dægursveiflur aukast og PEF gildi lækka,
er greinilegt að bólgumyndun í öndunarvegi
sjúklings er að aukast. Hann á þá að auka með-
ferðina, t.d. með tvöföldun á innúðasteraskammti,
eða bæta við langverkandi 62-agonistum. Haldi
gildin enn áfram að lækka þarf sjúklingurinn
sennilega á barksterakúr að halda. Ef PEF gildi
haldast stöðug í langann tíma, eða hækka, er rétt að
10
LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg.