Bændablaðið - 08.06.2023, Blaðsíða 46

46 Bændablaðið | Fimmtudagur 8. júní 2023
RÁÐGJAFARMIÐSTÖÐ LANDBÚNAÐARINS
Nokkur atriði tengd slætti
Það er alltaf mikilvægt að vanda
val sláttutíma, ekki síst við fyrsta
slátt sem yfirleitt er að gefa
verðmætasta gróffóðrið.
Þar ræður mestu fyrir hvaða
gripi er verið að heyja og hvaða
væntingar eru um magn heyja og
gæði þeirra. Hey fyrir mjólkurkýr
þurfa að hafa hátt orkugildi og vera
hæfilega próteinrík en innihalda
jafnframt nægilega mikið af tréni
til að tryggja gott vambarheilbrigði
kúnna. Miða má við til að fá gott hey
fyrir mjólkurkýr að slá vallarfoxgras
þegar það byrjar að skríða. Viðmið
eins og þetta þurfa bændur að læra
á með því að taka heysýni og bera
saman milli ára. Munur á árferði og
ólíkur sprettuferill grasanna gerir
það að verkum að niðurstaðan
verður ekki alltaf sú sama. Eins
ræðst besti tíminn til sláttar mikið
af samsetningu gróðursins og veðri.
Við skrið og aukinn þroska
grasanna eykst tréni í þeim,
meltanleiki lækkar og orkan verður
minni. Jafnframt lækkar prótein og
magn annarra næringarefna.
Sláttuhæð
Það er mikilvægt að stilla sláttuvélina
ekki of nærri. Fyrir nýlega ræktuð
tún er mælt með að sláttuhæð sé ekki
minni en um 10 cm. Með sláttuhæð
er átt við hver stubbhæð grasanna er
eftir slátt. Samanburður sem gerður
var á 5 og 10 cm sláttuhæð sýnir eins
og vænta mátti að magn uppskeru
verður meiri við lægri sláttuhæðina
en heygæðin verða minni. Hærri
sláttuhæðin skilar hærri meltanleika
(hærra orkugildi) og próteini í
fóðrinu og minna tréni. Við hana
liggur grasið einnig á hærri stubb
og fjær jörðu sem leiðir til þess að
það þornar hraðar og verkun þess
verður betri.
Þegar jarðvegur eða ryk blandast
í hey getur það haft óæskileg áhrif
á verkun þess og valdið skemmdum
í geymslu. Hættan á þessu er meiri
við litla sláttuhæð m.a. vegna þess
að heyvinnutæki eru þá að vinna nær
yfirborði jarðvegs og rífa því frekar
upp jarðveg og önnur óhreinindi sem
menga heyið.
Þegar sláttuhæð er lítil seinkar
það endurvexti grasa og hvenær taka
megi seinni slátt. Vallarfoxgras er
sérstaklega viðkvæmt fyrir því að
vera slegið nærri.
Forþurrkun
Það er mikilvægt fyrir góða verkun
heyja og lystugleika þeirra að þau
þorni hratt eftir slátt. Því þarf að
snúa og dreifa úr sláttuskárum
strax eftir slátt til að flýta því ferli
og hindra öndun plöntufruma og
niðurbrot orku sem þá á sér stað
meðan raki í grasinu er nægur. Það
þarf að vanda fyrsta snúning, aka á
móti sláttustefnu til að dreifa vel úr
sláttuskárunum. Í tuggum sem ekki
hefur tekist að ná til og fara blautar
saman við þurrara hey við hirðingu
eru aðstæður fyrir óæskilega
gerjun sem síðan getur breitt út
frá sér og spillt fóðrinu, hvort sem
það er í rúllum eða stæðum. Þegar
forþurrkun gengur hægt ætti ekki að
hafa hana lengur en í tvo sólarhringa
og taka heyið frekar saman ef þess
er kostur.
Við slátt er þurrefnisinnihald í
grasi aðeins um 15-20% og ræðst
m.a. af veðurfari, grastegundum og
þroskastigi plantnanna. Til að hindra
tap næringarefna vegna frárennslis
plöntusafa þarf að forþurrka að
30% þurrefni. Við þurrkun á einu
tonni af grasi úr 15% þurrefni í 30%
eru fjarlægð 500 kg af vatni sem
minnkar kostnað og léttir vinnu við
heyskapinn.
Forþurrkun hefur áhrif á
heymagn í rúllum. Mælingar sýna
að magn þurrefnis af heyi í rúllum
(rúmþyngd kg þe/m3) eykst þar til
um 55% þurrefni er náð. Við meiri
þurrkun virðist heymagnið ekki
aukast nema heyið sé mikið skorið.
Við mikla þurrkun er líklegra að
rúmþyngdin í rúllum verði heldur
minni en við þurrefnisstig 55-65%.
Við forþurrkun að 55% þurrefni
rúma því færri rúllur það heymagn
sem spildan gefur sem þýðir að það
þarf minna plast utan um það og
meðhöndla þarf færri rúllur.
Við mikla þurrkun heyja á velli
eykst tap næringarefna vegna
molnunar verðmætra plöntuhluta
s.s. blaða sem þorna hraðar en
stönglar. Þessu veldur m.a. notkun
heyvinnuvéla og þarf að beita þeim
af meiri varúð eftir því sem heyið
verður þurrara.
Áhrif þurrkstigs heyja á
lystugleika og át gripa eru ólík eftir
tegundum búfjár. Fyrir mjólkurkýr
virðist ekki vera hagur af því að
þurrka hey meira en í um 40% þe.
Fyrir hross er sennilega betra að
forþurrka meira m.a. vegna þess að
blautt hey fyrir hross á húsi kallar á
meiri undirburð. Almennt má segja
að fyrir sauðfé aukist lystugleikinn
eftir því sem heyið er þurrara.
Sláttur í múga eða
dreifða sláttuskára
Eins og áður er nefnt er mikilvægt að
grasi sé vel dreift eftir slátt til að það
byrji strax að þorna og þorni hratt.
Því er mikilvægt að snúa strax eftir
slátt og dreifa úr sláttuskárunum.
Það er reyndar misjafnt hvernig
skárum sláttuvélar skila. Sláttuvélar
með knosara skila frá sér skárum sem
loftar betur um en vélar án knosara
og veldur það hraðari þornun.
Stönglar þorna hægar en blöð og
á knosarinn einnig að flýta þornun
stöngla með því að merja eða hrufla
þá og opna þannig vaxhúð þeirra.
Best er að grasið leggist í dreifðan
skára aftur úr sláttuvélinni. Þannig
þornar það hraðar en ef það liggur í
þykkari múga.
Íblöndunarefni
Notkun íblöndunarefna getur
verið breytileg milli ára, m.a.
háð veðurfari. Í sumum árum
eru þau nauðsynleg til að tryggja
næg fóðurgæði. Virkni efna er
mismunandi og mikilvægt að velja
efni sem henta aðstæðum hverju
sinni. Sum henta best í blautt fóður
meðan önnur eru betri í forþurrkað
hey. Séu skilyrði til verkunar
ákjósanleg, slegið á góðum tíma og
ekki óhreinindi í heyinu eða annað
sem spillt getur verkun þess er ekki
ástæða til að nota íblöndunarefni.
Lífræn íblöndunarefni innihalda
gjarnan mjólkursýrugerla sem ætlað
er að hraða æskilegri gerjun. Til að
gerjunin verði hröð þurfa aðstæður
fyrir mjólkursýrugerlana að vera
góðar og þurrkstig heysins komið í
a.m.k. 30%. Við krefjandi aðstæður,
t.d. ef rakastig í heyinu er lágt eða
lítið af sykri í því, henta kemísk
efni eins og sýrur og sölt betur. Þau
lækka sýrustig í heyinu hratt og
koma þannig í veg fyrir að óæskileg
gerjun nái sér á strik. Sumum efnum
er ætlað að hindra myglu í heyinu
Notaðir bílar
Sjáðu fleiri bíla á
notadir.benni.is Krókhálsi 9 | Reykjavík | 590 2035
SsangYong Rexton ‘17, sjálfskiptur,
ekinn 102 þús. km. Verð: 3.990.000 kr.
Porsche Cayenne S E-Hybrid, 4x4, ‘21, sjálfsk.,
ekinn 39 þús. km. Verð: 7.990.000 kr.
SsangYong Tivoli Xlv Dlx, ‘18, 4x4, sjálfsk.,
ekinn 100 þ.km. Verð: 2.790.000 kr.
331830 800978 5915954x4
4x4
4x4
Opel Grandland X ‘19, sjálfskiptur,
ekinn 89 þús. km. Verð: 3.190.000 kr.
Nissan Juke ‘20, sjálfskiptur,
ekinn 60 þús. km. Verð: 3.490.000 kr.
Jeep Compass S Plug-In ‘21, sjálfsk.
ekinn 47 þ.km., Verð: 6.490.000 kr.
404821 527247 340050
GOTT ÚRVAL
NOTAÐRA BÍLA
Vegna mikillar sölu vantar okkur allar tegundir bíla á skrá!
Birt með fyrirvara um mynd- og textabrengl
notadir.benni.is
4x4
Plu
g-in
Hybrid
Plu
g-in
Hybrid
Samanburður sem gerður var á 5 og 10 cm sláttuhæð sýnir eins og vænta mátti að magn uppskeru verður meiri við lægri sláttuhæðina en heygæðin verða
minni. Hærri sláttuhæðin skilar hærri meltanleika (hærra orkugildi) og próteini í fóðrinu og minna tréni. Mynd / Eiríkur Loftsson
Teikning / Elena Westerhoff