Bændablaðið - 08.06.2023, Blaðsíða 54

54 Bændablaðið | Fimmtudagur 8. júní 2023
Bændablaðið fékk til prufu nýja
jarðýtu af gerðinni Caterpillar
D11, eða Cat Ellefu. Þessi gripur
flokkast til mjög stórra jarðýta,
enda sú stærsta í fjöldaframleiðslu.
Hún vegur 112 tonn, er 1.015
hestöfl og getur ýtt nálægt 40
rúmmetrum af efni.
Nokkrar stærri jarðýtur hafa litið
dagsins ljóss. Sú stærsta er 183 tonn
og var sérsmíðuð á Ítalíu eftir pöntun
Gaddafi, en var aldrei afhent eftir
að viðskiptabönn voru sett á Líbýu
á níunda áratugnum. Komatsu
framleiddi rúmlega 50 eintök af
D575 jarðýtum á árunum 1989 til
2012, en þær voru 131 tonn. Sú þriðja
stærsta er vélin í þessum prufuakstri
og er sú eina af áðurnefndum ýtum
sem hinn almenni kaupandi getur
verslað.
Tönnin sjálf er 34,4 rúmmetrar,
en getur flutt nálægt 40 rúmmetrum
af möl í hverri ferð. Því þarf ekki
nema nokkrar ferðir til að gera
haug á stærð við lítið fell. Helsti
sölupunkturinn á þessum jarðýtum
er að þær ná að flytja mest efni á
sem hagkvæmastan hátt. Þar sem
afköst þessarar ýtu er á við tvær
Caterpillar 10, er eldsneytiseyðslan
á hvern rúmmetra umtalsvert minni.
Stærð platar
Þegar vélin er skoðuð að utan er
erfitt að átta sig á hversu stórt tækið
í rauninni er. Ef hún stendur í miðri
malarnámu gæti þetta verið hvaða
ýta sem er. Um leið og manneskja
sést í návígi áttar maður sig á að
þetta er ferlíki, en meðalhár maður
er svipað langur og riftönnin.
Hæð ýtunnar er 4,7 metrar,
lengd með riftönn er 10,5 metrar og
breidd tannar er 6,4 metrar. Þessi
mál eru nokkurn veginn þau sömu
og á 65 fermetra sumarbústað með
svefnlofti, sem er hægt að kaupa
hjá íslensku fyrirtæki sem selur
einingahús.Rúmmál 12 strokka
dísilvélarinnar eru 32,1 lítri, sem
þýðir að hver stimpill er 2,7 lítrar!
Eins og áður segir framleiðir vélin
rúm þúsund hestöfl sem er beint
út í sprokket að framan og aftan.
Það má því segja að þessi ýta sé
fjórhjóladrifin.
Aðgengi með besta móti
Ýtustjórar þurfa ekki að leggjast í
áhættusamt príl til að komast um
borð, því þessi er útbúin landgangi.
Hann er látinn síga á jörðina með því
að ýta á einn takka og er leikur einn
að komast upp. Öflug handrið eru á
stiganum og allt í kringum dekkið
sem umlykur ökumannshúsið.
Sjálft húsið er merkilega lítið
– kannski einn og hálfur fermetri.
Þar er rétt nóg pláss fyrir sæti og
stjórntæki til beggja handa. Ólíkt
flestum vinnuvélum, þá er ekkert
stýri. Á gólfinu eru tvö fótstig, annað
bremsa og hitt til að minnka inngjöf.
Tveir stórir snertiskjáir eru í húsinu,
annar beint fyrir framan ökumanninn
og hinn til hliðar.
Til hægri handar eru tveir
stjórnpinnar, annar fyrir tönnina að
framan og hinn fyrir riftönnina að
aftan. Sá fyrrnefndi er sá sem notaður
er mest og er greinilegt að Caterpillar
hefur vandað sig sérstaklega við að
móta hann þannig að hann passi
fullkomlega í krepptan lófann. Virkni
hans er á margan hátt sambærileg
og á flestum ámoksturstækjum.
Stjórnbúnaðurinn fyrir riftönnina er
fast handfang með tveimur stórum
veltirofum.
Á vinstri hönd eru stýripinnar
til að stjórna akstursstefnu. Með
þumlinum er valið hvort vélin sé í
hlutlausum, eða fari fram eða aftur.
Tveir flipar eru svo fyrir framan
handfangið sem kúpla frá hvor sínu
beltinu, til að beygja til hægri eða
vinstri. Þeir eru fisléttir og þarf rétt
að nota fingurgómana til að hreyfa
við þeim. Nokkuð harðir rykkir
koma þegar beltunum er kúplað, eða
ef skipt er snöggt á milli þess að fara
fram eða aftur. Ekki er ætlast til að
beygt sé á meðan verið er að ýta eða
rippa en vanir ýtumenn geta tekið
beygjur með því að beita tönninni.
Lúxussæti
Um leið og sest er niður finnst að
allt er af bestu gæðum og vel skrúfað
saman. Stjórntækin eru mjög lógísk
og tekur örfáar mínútur að átta
sig hvað gerir hvað. Sætið er ekki
síðra en hinn besti hægindastóll
og eru fjölmargar stillingar svo
ýtumenn af öllum stærðum komist
fyrir. Jafnframt er hægt að stilla
báða armpúðana, þann vinstri með
rafmagni og þann hægri handvirkt.
Loftpúðafjöðrun er í sætinu og
hreyfist það upp og niður – en í þessu
tilfelli hefði verið viðeigandi að hafa
fjöðrun til allra átta, eins og er í betri
dráttarvélum, enda vinna ýtur oft í
miklum veltingi.
Þó Ellefan sé tryllitæki þá verður
notandinn lítið var við utanaðkomandi
áreiti. Ökumannshúsið er sérlega vel
einangrað þannig að varla heyrist í
vélinni. Helsti hávaðinn er ískrið í
beltunum, sem berst þó ekki mikið
inn í húsið.
Útsýni takmarkað
Sjálft húsið er alveg loftþétt og dregur
öflug loftkælingin loftið í gegnum
ryksíur. Þar helst yfirþrýstingur séu
allir gluggar lokaðir, sem lágmarkar
aðgang ryks og sóts. Vanir ýtumenn
tjáðu undirrituðum að ökumannshús
Ellefunnar sé sérlega góður staður
til að vera á og þreytan í lok dags sé
minni en þegar unnið er á vélum frá
helstu samkeppnisaðilum.
Útsýnið fram er nokkuð
takmarkað. Gluggarnir eru litlir og á
milli þeirra eru þykkir gluggapóstar.
Sjálf tönnin skyggir alveg á það
sem er beint fyrir framan vélina, en
hægt er að sjá neðri horn tannarinnar
framan við beltin. Erfitt er að gera
sér grein fyrir hvort ýtt sé heilu
hlassi, eða hvort tönnin rétt strjúkist
yfir yfirborðið. Vélin í þessum
prufuakstri er útbúin myndavélakerfi
sem á að hjálpa til, en myndin er
það kornuð að erfitt er að sjá hvað
er í gangi.
Útsýnið afturábak er ekki mikið
betra, en undirritaður var alltaf í leit
að hliðarspeglum – sem eru ekki til
staðar. Sætið snýr nokkrar gráður
til hægri, þannig að ýtustjórinn
þarf ekki að vinda eins mikið upp
á höfuðið. Óheft sjónlína er á odd
riftannarinnar.
VÉLABÁSINN
Ástvaldur Lárusson
astvaldur@bondi.is
Riftönnin er á stærð við mann. Hér sést ýtustjórinn Sigfús G. Öfjörð, sem er meðalmaður á hæð. Myndir / ÁL
Ef þú ætlar að versla þér jarðýtu þá færðu enga stærri en Caterpillar D11.
Þó vélin sé ferlíki á stærð við 65 fermetra hús, þá er hún afar létt í notkun.
Öflugur landgangur gefur gott aðgengi. Vökvamótorar slaka honum niður. Ökumannshúsið er góður staður til að
vera á. Mikil hljóðeinangrun gerir aðstöðuna vistlega. Sætið fjaðrar og er stillanlegt.
Til sölu 68,5m2 iðnaðarbil
til afhendingar strax
í Breiðamýri 3, Selfossi.
Allar nánari upplýsingar veitir
Loftur Erlingsson, löggiltur fasteignasali
S: 896 9565, loftur@husfasteign.is
– Prufuakstur á Caterpillar D11