Bændablaðið - 11.05.2023, Síða 50

50 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. maí 2023
Margir hafa gaman af því að vera
með nokkrar hænur, bæði sér til
ánægju og yndisauka en einnig
mögulega til eggjaframleiðslu og
virðist sem þessi iðja sé heldur að
færast í aukana á Íslandi.
Þegar kemur að hænsnahaldi í
smáum stíl þarf sérstaklega að huga
að aðbúnaði hænanna og hér er
hænsnakofinn og útistían lykillinn
að góðri velferð þeirra og eykur
líkurnar á því að hænurnar verði
framleiðslugóðar.
Hópdýr
Þegar nærumhverfi búfjár er
hannað er alltaf litið til náttúrulegs
eðlis skepnanna en sé það gert fást
gríðarlega mikilvægar upplýsingar
sem nýtast vel við hönnun
aðbúnaðarins.
Í tilfelli hæna þá eru þær, í
náttúrunni, saman í litlum hópum
sem einn hani heldur utan um.
Þessir hópar eru með allt að 10
einstaklingum og það er upplögð
hámarksstærð fyrir hænsnahald í
smáum stíl. Hænurnar ná þá vel
að þekkja hver aðra og eru síður
að slást og jagast hver í annarri.
Orðið goggunarröð kemur
væntanlega beint frá hænsnahaldi
og það á sér náttúrulega skýringu,
þ.e. hænurnar koma sér upp eins
konar virðingarröð og vita hvar þær
standa innan hópsins. Ef hópurinn
verður hins vegar mun stærri
vandast málið, enda ekki auðvelt
fyrir heilabú hænanna að halda utan
um slíkar upplýsingar. Þetta getur
því leitt til aukinna áfloga.
Þess má geta að hænur þurfa
ekki á hana að halda til þess að
verpa og því óþarfi að vera með
karldýr í flokknum ef einungis
er ætlunin að framleiða egg til
heimilis.
Hænsnakofinn
Þegar kemur
að kofanum
sjálfum er margt
í boði varðandi
hönnun hans,
en það er um
að gera að hafa
hann a.m.k.
manngengan
upp á þrif,
viðhald, fóðrun
og eggjatínslu.
Varðandi stærð
kofans þarf að
fara eftir reglugerð u m
aðbúnað hænsna en oft er miðað
við að hámarki 5-6 meðalstórar
hænur á hvern fermetra að jafnaði.
Þá ætti að miða við að a.m.k.
þriðjungur gólfplássins sé þannig
frágenginn að hænurnar geti valsað
þar um og rótað í, sem er þeim
eðlislægt. Með öðrum orðum þá
þarf sem sagt í raun ekki sérlega
stóran kofa fyrir 10 hænur!
Einangraður og frostfrír
Hænur þola ágætlega kulda en
trekkur er ekki æskilegur þó svo
að þær átti sig nú ekki endilega
á því sjálfar! Í náttúrunni eru þær
auðvitað úti allt árið en þeim er
eðlislægt að kroppa í fóður í
skógi og rjóðrum og þar fá þær
náttúrulegt skjól frá vindinum.
Frost gerir þeim í raun ekki
mikið, enda vel dúðaðar, en það
er s.s. vindurinn eða trekkur sem
getur sótt að þeim og því þarf
aðstaðan að vera þannig gerð að
ekki næði um hænurnar.
Þá er afar hagstætt að vera með
frostlaust umhverfi, fyrst og fremst
svo drykkjarvatnið frjósi ekki,
en hænur ættu að hafa aðgengi
að vatni allan sólarhringinn eigi
velferð þeirra að vera í hávegum
höfð. Þetta má t.d. leysa með því að
vera með einfaldan rafmagnsofn,
sem kveikir sjálfur á sér þegar og
ef verður of kalt.

Stíurnar
Aðstaðan sem
hænurnar hafa aðgengi
að þarf að bjóða upp á að þær geti
flögrað aðeins um, enda er það
þeim eðlislægt og því ættu hænur
að hafa aðgengi að rúmgóðri stíu
allan ársins hring. Erlendis er víða
hægt að kaupa tilbúna en mjög litla
hænsnakofa með áfastri útistíu.
Þessir smákofar eru í raun fyrst
og fremst hugsaðir sem fóðrunar-
og varpstaður fyrir hænurnar, en
ekki íverustaður til lengri tíma og
henta því fyrst og fremst í löndum
þar sem veðurfar er stöðugt og gott
því þá geta hænurnar valið sjálfar
hvort þær vilji vera í útistíunni allan
sólarhringinn eða nota litla kofann.
Þar sem ekki viðrar nú alltaf til
langrar útiveru á Íslandi, a.m.k. yfir
vetrartímann, ætti því að vera með
rúmgóða innistíu fyrir hænurnar,
sem og útistíu. Stíustærðin ætti
auðvitað að vera sem mest en
þumalfingurregla er að vera
með þrefalt stíupláss miðað við
húspláss.
Lýsing
Í hverjum kofa þyrfti að vera góð
lýsing. Bæði svo hægt sé að sjá
vel til þegar kofinn er þrifinn
Um áratuga skeið hefur
landgræðsla verið mikilvægt
verkefni í Víkurfjöru en síðan
þorpið byggðist upp hefur ávallt
þurft að verja byggðina fyrir
ágangi sands.
Stöðugt landbrot af völdum
sjávar hefur einnig verið
viðfangsefni sem Vegagerðin
hefur brugðist við með byggingu
varnargarða.
Mikill ágangur sjávar brýtur
stöðugt af grónu landi milli sjávar
og byggðar sem getur fangað
sandinn áður en hann berst inn
í þorpið. Á síðastliðnum árum
hafa tugir metra af landi tapast
með þessum hætti og fjöruborðið
færist stöðugt nær byggðinni.
Varnargarðar sem Vegagerðin
hefur byggt hafa hægt á þessari
þróun og nær stöðvað hana vestan
Víkurár. Austar er fjaran enn að
ganga nær byggðinni og sér orðið
á veikbyggðum sjóvarnargarði
sem ver byggðina. Austan við
byggðina austur að nýlegum
Kötlugarði er sjávarkamburinn
farinn, svo sjór gengur í verstu
veðrum upp að þjóðvegi 1.
Bygging varnargarðanna
hefur haft það í för með sér að
stór sandsvæði verða til í skjóli
þeirra, tímabundið eftir vindátt
hverju sinni. Þessi sandur getur
fokið inn í þorpið með tilheyrandi
óþægindum, tjóni og kostnaði fyrir
íbúa. Landgræðslan, í samvinnu
við sveitarfélagið og áhugafólk
á svæðinu, hefur unnið að því að
draga úr sandfokinu um áratuga
skeið en viðfangsefnið er erfitt
vegna þess hve óstöðug fjaran er
og lítið er eftir af grónum svæðum
til að vinna með.
Í skjóli varnargarðanna hefur
þó náðst árangur við að stöðva
gróðureyðingu og byggja upp
gróður sem getur dregið úr
sandfoki. Sérstaklega á þetta
við vestast á svæðinu, en þar var
fyrri varnargarðurinn byggður.
Skilyrði þess að landgræðsla sé
möguleg lausn er að stöðug fjara
og svæði þar sem gróður þolir
sandfok sé til staðar. Í dag á þetta
ekki við á austanverðu svæðinu
og því möguleikar til aðgerða
takmarkaðir í landgræðslu.
Nú í sumar á að vinna að
styrkingu gróðurs eins og unnt er
í fjörunni. Er það gert með því
að sá melgresi í ný sandsvæði
sem eru að myndast vestast í
fjörunni og styrkja gróður milli
fjöru og byggðar með áburðargjöf.
Svigrúm til þess hefur þó farið
síminnkandi með árunum vegna
landbrotsins.
Austan Víkurár er frekari vörn
gegn ágangi sjávar lykilatriði í
því að koma böndum á sandfok
og landeyðingu. Sveitarfélagið,
Vegagerðin og Landgræðslan hafa
unnið að mögulegum lausnum en
frekari aðgerðir eru nauðsynlegar
til verndar þorpinu. Að mati
greinarhöfunda býr ekkert þéttbýli
á Íslandi við sambærilega
náttúruvá og Vík í Mýrdal og
því telur Landgræðslan brýnt að
farið sé í heildstæða skoðun á
mögulegum varnaraðgerðum og
hlýtur það að vera verkefni næstu
missera.
Gustav Magnús
Ásbjörnsson,
sviðsstjóri á sviði
verndar og endurheimtar.

Árni Eiríksson,
hópstjóri í Gunnarsholti.
Landgræðsla og
landbrot í Víkurfjöru
– Betur má ef duga skal
Landbrot að verki. Aldan er kolsvört af sandi sem hún losar úr bakkanum.
Myndir / Þórir N. Kjartansson
Snorri Sigurðsson
snorri.sigurdsson@outlook.com
LANDGRÆÐSLA Á FAGLEGUM NÓTUM
Hænum er eðlislægt að þrífa fjaðrirnar í þurrum jarðvegi.
Með afar einföldum búnaði má
stjórna lýsingu hjá hænum.
Hænsnahald í
smáum stíl
Yfirlitsmynd yfir Víkurfjöru og sandvarnargarða. Sandfok yfir byggðina
sést glögglega sem og hversu stutt er úr fjöru í byggðina.
Gustav Magnús
Ásbjörnsson.
Árni Eiríksson.