Úrval - 01.02.1970, Blaðsíða 77

LJÓÐSKÁLDIÐ OG LEIKKONAN
75
lífsins), en í verki því opinberaði
hann heiminum ástasamband þeirra
Duse. Hún skoðaði þetta sem aug-
lýsingastarfsemi og skort á hollustu
í sinn garð. Og því olli þetta henni
miklum þjáningum. En samt lét
hún ekki af sínuin þýðingarmikla
stuðningi við hann, heldur hélt
áfram að leika í leikritum hans á
Ítalíu, en þar áttu þau enn ekki
miklum vinsældum að fagna.
Ástasamband þeírra rofnaði 1902.
D'Annunzio var nú fertugur að
aldri, eirðarlaus og taumlaus í líf-
erni sínu. Duse vissi, að það augna-
blik, sem hún hafði óttazt svo mjög,
var nú í nánd. Hún vissi, að hann
mundi varpa henni frá sér án eftir-
sjár. Hennar eigin viðbrögð má
greina í þessum orðum, sem hún
skrifaði eitt sinn: „Aska . . . aska
. . . aska . . . fyrir augum mér, á
vörum mér, í tómum höndum mín-
um.“
D'Annunzio hafði eitt sinn mælt
þessi orð: „Maður verður að halda
dauðahaldi í fullkomið eigið frelsi,
hvað sem það kostar, jafnvel undir
ölvunaráhrifum.“ Sjálfshyggja hans
og sjálfselska varð sífellt meira
áberandi, og birtist hún á áberandi
og oft furðulega leikaralegan hátt.
Hann hélt upp á endalok ástasam-
bands þeirra með miklum hádegis-
verði. Hann hafði fyllt stofuna af
hveitiknippum, og matborðið var
sömuleiðis skreytt með þeim. Þeg-
ar þau höfðu lokið við að matast,
læstu þau hurðinni á eftir sér og
köstuðu lyklinum eitthvað út í
buskann. Þegar hurðin var brotin
upp löngu síðar, kom það í ljós, að
hveitið hafði vaxið og „sprungið út“
og fyllti nú næstum stofuna.
Duse var ákveðin í að halda
áfram stuðningi sínum við D‘Ann-
unzio og gera sitt til þess að auka
orðstír hans sem rithöfundar, þótt
hann hefði yfirgefið hana. Vetur-
inn 1902—1903 fór hún í sína miklu
leikför um Norður-Ameríku, en í
ferð þeirri lék hún aðeins í leikrit-
um eftir hann, svo sem í „Frances-
cu da Rimini", „La Giocondu" og
„Borg hinna dauðu“. Leikför þessi
var mikill persónulegur sigur fyrir
hana sem leikkonu Gagnrýnandinn
Arthur Symons skrifaði á eftirfar-
andi hátt um leik hennar: „Þessi
rödd hennar!.... Sérhvert orð barst
til manns, skýrt og tært, og flutti
manni nákvæmlega rétta merkingu
og boðskap. En auk þess að koma
orðunum til skila tókst röddinni á
einhvern hátt að flytja manni inni-
lega tilfinningu, dmpa innlifun, sem
maður gat ákveðið að láta sig ein-
göngu skipta, en greip mann samt
heÞartökum, gagntók mann alger-
lega. Hvort sem þarna var um leik-
bragð eða eðlisávísun að ræða, þá
bjó hún yfir töfravaldi, sem vakti
heitar og ákafar tilfinningar innra
með manni. Hún gat fengið mann
til þess að skynia allt miklu dýnra
en áður. Og það er einmitt þetta,
sem sker úr um það, hvort leikar-
inn er mikill listamaður eður ei.‘
Hinn frægi pagnrýnandi, James
Huneker, skrifaði á þessa leið: „List
Duse iaðrar við skvggnisáfu- Þagn-
ir hennar í -Borg binna dauðu“ eru
óCTnvekjandi.“
Eftir sýningu á „La Gioconda" í
Vínarborg árið 1909 tilkynnti Duse,