Goðasteinn - 01.09.1969, Síða 50

og hestastjaki, sem kunna að vera ofan moldar í bæjarhlaði, er
citt af joví, sem gleður gestsauga og tengir fortíð og nútíð, og
varinhella, sem enn kann að blasa við í gamalli bæjarstétt, er
beinlínis helgistaður. Þar sér maður fyrir sér máðan flöt eftir
fætur horfinna kynslóða, sem létu jiað vcra fyrsta vcrk sitt, er
gengið var út úr bænum að morgni að horfa móti sólu og signa
sig og fela sig varðveizlu þess guðs, sem skapað hefur alla
heima.
Við förum oft fögrum orðum um tign og fegurð lan.dsins og
reynum að sjá það með eigin augum. Það er gott og blessað, cn
mikill vafi leikur á, hvort við lifum í eins nánu sambandi við
landið og gamla fólkið, sem vissi af lífi í hverjum hól og hverj-
um steini að kalla. Steinninn, sem ckki mátti hræra, bletturinn,
sem ekki mátti slá, voru hluti af erfðamenningu okkar, sem nú
er að falla í valinn. Nábúarnir í hólnum cða steininum áttu að
hafa híbýli sín í friði og geta nytjað sitt land.
Bóndann munaði ekkert um þetta, bjó jafnvel betra búi fyrir
að vera huldum nábúum sínum vel, og í þessum samskiptum
þróaðist sú auðuga, margbreytta veröld, sem við okkur blasir í
íslenzkum þjóðsögum. Er ekki sem landið sé snauðara eftir, þegar
álfhóllinn er bara moldar- eða grjótdyngja og ekkert líl cr í land-
inu nema það, scm séð verður mcð venjulegum, skammsýnum
mannaaugum?
Ég hef gert hér ski lmilli þeirrar sögu, sem var á bók fest, og
söguminja. Fornsagan var til skamms tíma hluti af lífi okkar. Ég
man þá tíð heima í baðstofunni í Vallnatúni, að sögurnar gömlu
voru lesnar á hvcrri vctrarvöku, Islcndingasögur, Fornaldarsögur
Norðurlanda og riddarasögur. Og gamla fólkið undi við söguna
án efasemda. Kannskc kom það ekki málinu við, hvort allt var
satt og rétt, aðalatriðið var að lifa sig inn í atburði og líf sög-
unnar. Öðru hverju var gert hlé á lestrinum og þá hófust rökræð-
ur um fólkið, sem frá var sagt, einn átti samúð, annar andúð, og
þessar umræður eldra fólksins voru æskunni skóli, sem hún bjó
að alla ævi.
Gamlar sögur gengu bæ frá bæ í lánum og lásust upp mcð
tíð og tíma. Allt til síðustu aldamóta sátu menn við að afrita
48
Godasteinn