Goðasteinn - 01.06.1975, Blaðsíða 77

var snemma fróðleiksfús og vildi vita, hverju þetta sætti, en svarið
lá ekki á lausu. Síðar komst Kolbeinn að raun um, að á bak við
þennan sið lá sú trú, að ckkert óhreint kæmist að þeim manni í
myrkri, sem gengi við staf með koparhring, sem glamraði í á
göngunni.
Fróðleikur Kolbeins minnti mig á frásögn Landnámu um iand-
námsmanninn margvísa Loðmund á Sólheimum í Mýrdal. Þræll
hans flumósa færði honum þá fregn, að sjór félli að þeim norðan
um landið. Blindur öldungurinn staulaðist niður að vatnsflaumn-
um og studdist við þræl sinn og staf. Þar sagði hann við þrælinn:
,,og stikk stafsbroddi mínum í vatnið." „Hringur var í stafnum,
og hélt Loðmundur tveim höndum um stafinn en beit í hringinn.
Þá tóku vötnin að falla vestur aftur fyrir Skóga.“ Hér fer það
varla milli mála, að hringurinn á sérstöku hlutverki að gegna,
tengdu töfrum Loðmundar.
En færum okkur ofar eftir stönginni. Þar, efst uppi, mætum
við því, sem sker úr um það, hvort hún er fjallastöng eða vatna-
stöng. Fjallastöng gamla tímans var alltaf með renndum eða tálg-
uðum húna ofan á enda. Nagli og hólkur tcngdu saman húna og
staf. Húnar á fjallastöngum voru yfirleitt úr tré, en húnar á göngu-
stöfum voru úr ýmsum efnum gerðir, málmi, tré, horni eða beini.
Vatnastöng var með einum eða tveimur járnkrókum ofan á
enda. Krókbroddurinn eða tanginn gekk ofan í skaftið og málm-
hólkur var þar á endanum. Faðir minn, Tómas Þórðarson (f. 1886)
man eftir vatnastöng í Steinum undir Eyjafjöllum. Annars vegar
á henni að ofan var járnið krókbogið en hins vegar gekk það beint
út. Krókjárn á vatnastöngum voru jafnan eintrjáningur. Notin að
krókum vatnastangar voru þau, að krækja mátti upp með þeim
hvað eina, sem féll í vatn af hesti eða báti, og herma svo sagnir,
að beir hafi átt þátt í að bjarga mannslífum.
Elstu heimild um vatnastöng hef ég séð bókfesta frá aldamót-
unum 1800 í dánarbúsuppskrift Árna Egilssonar í Dufþaksholti
í Hvolhreppi, en nægar heimildir hef ég annars um þessa þörfu
gripi í Skógasafni. Fyrst heyrði ég vatnastangar getið, er þjóð-
haginn Guðn.i Hjálmarsson bóndi í Lambhúshóli undir Eyjafjöll-
um brá búi vorið 1946. í smíðahúsi hans sá ég sívalan trjábút
Godasteinn
75