Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Qupperneq 74

Ritrýnd grein | Peer review
Næringarástand eldra fólks í sjálfstæðri búsetu
á Akureyri og nágrenni
-Lýsandi þversniðsrannsókn
ÚTDRÁTTUR
Bakgrunnur
Öldruðum kemur til með að fjölga hratt á næstu áratugum ef
mannfjöldaspár ganga eftir. Með fjölgun í hópi eldra fólks má áætla aukið
álag á heilbrigðiskerfið. Næringarástand eldra fólks í sjálfstæðri búsetu
hefur lítið verið rannsakað en ef næringarþörf þessa viðkvæma hóps er
mætt má mögulega stuðla að auknum lífsgæðum, minni þjónustuþörf,
færri legudögum á sjúkrahúsum og ótímabærum búferlaflutningi á
öldrunarheimili. Tilgangur rannsóknarinnar var að meta næringarástand
eldra fólks í sjálfstæðri búsetu á Akureyri og nágrenni sem fá þjónustu frá
heimahjúkrun Heilbrigðistofnunar Norðurlands (HSN).
Aðferð
Rannsóknin var þversniðsrannsókn. Heimahjúkrun skimaði skjólstæðinga
sína (n=193), ≥65 ára í sjálfstæðri búsetu á Akureyri og nágrenni í mars
2022 með matstækinu „Mat á áhættu fyrir vannæringu“ sem finnst í Sögu
sjúkraskrá. Skimunin gefur skjólstæðingunum stig (0-30) eftir því hve
mikil áhættan er talin vera á vannæringu, þar sem hærri stig lýsa meiri
áhættu. Við skimun þarf að skrá hæð og þyngd, skoða þyngdarsögu m.t.t.
þyngdartaps, svara spurningum um t.d. ógleði, uppköst og niðurgang,
erfiðleika við að kyngja eða tyggja, nýlega sjúkrahúslegu og aðgerð. Í lok
skimunar gefur matstækið stig eftir svörum skjólstæðingsins.
Niðurstöður
Miðgildi aldurs var 84 ár (IQR:10), miðgildi þyngdar 79 kg (IQR:24) og
miðgildi líkamsþyngdarstuðuls (LÞS (kg/m2) 27,5 (IQR:7,5). Í heild voru
4% með LÞS <18,5 og 35% þátttakenda með LÞS ≥30. Alls reyndist 31,1%
þátttakenda vera með ákveðnar líkur á vannæringu (3-4 stig) og 5,2% vera
með sterkar líkur á vannæringu (≥5 stig). Ósjálfrátt þyngdartap undanfarið,
viðvarandi léleg matarlyst eða ógleði og nýleg dvöl á sjúkrastofnun voru
veigamestu áhættuþættirnir meðal þátttakenda sem höfðu ákveðnar eða
sterkar líkur á vannæringu (≥3 stig).
Ályktanir
Niðurstöðurnar sýna að 36% (n=70) einstaklinga í sjálfstæðri búsetu á
Akureyri með þjónustu frá heimahjúkrun eru með ákveðnar eða sterkar
líkur á vannæringu. Þörf er á forvörnum og íhlutandi aðgerðum til að
stuðla að fullnægjandi næringarinntekt eldra fólks í sjálfstæðri búsetu.
Lykilorð
Eldra fólk, næringarástand, sjálfstæð búseta, þversniðsrannsókn, skimun.
HAGNÝTING
RANNSÓKNARNIÐURSTAÐNA
Hvaða nýjungar koma fram í
niðurstöðum þessarar rannsóknar?
Áhætta á vannæringu hjá eldra fólki í
sjálfstæðri búsetu sem fær heimahjúkrun
er mikil, ósjálfrátt þyngdartap, ógleði og
lystarleysi eru veigamestu áhættuþættirnir.
Hvernig má hagnýta niðurstöður
rannsóknarinnar í hjúkrun eða
íslenskri heilbrigðisþjónustu?
Tryggja þarf að eldra fólk sé skimað fyrir
áhættu á vannæringu í samræmi við klínískar
leiðbeiningar ásamt því að efla samvinnu milli
sjúkrastofnana og næringarfræðinga með
eftirfylgni eftir útskrift.
Hvaða þekkingu bæta niðurstöður
þessarar rannsóknar við hjúkrunar-
fræði?
Niðurstöður rannsóknarinnar leiða í ljós að
eldra fólk með LÞS ≥ 30 glímir ekki síður við
vannæringu eða er í áhættu á vannæringu.
Því er mikilvægt að skima alla skjólstæðinga,
óháð holdafari.
Hver geta áhrif rannsóknarinnar orðið
á störf hjúkrunarfræðinga?
Hjúkrunarfræðingar eru í lykilstöðu til að
skima eldra fólk fyrir áhættu á vannæringu og
vísa áfram í þverfagleg úrræði.
doi: 10.33112/th.100.2.5