Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Blaðsíða 92

Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Blaðsíða 92
Endursagnaraðferðin í sjúklingafræðslu: Gagnreynd leið til að kanna skilning og bæta heilsulæsi Í störfum hjúkrunarfræðinga er sjúklingafræðsla afar mikilvæg og því hefur verið haldið fram að hún sé það næstmikilvægasta á eftir því að bjarga mannslífum (London, 2016). Til þess að sjúklingar geti tekið upplýstar ákvarðanir varðandi heilsufar sitt og verið þátttakendur í eigin meðferð, þurfa þeir vandaðar og áreiðanlegar upplýsingar og fræðslu sem veitt er af fagmennsku og byggð er á gagnreyndri þekkingu (Bhattad og Pacifico, 2022; HCEA, 2022; Johnson o.fl., 2023). Heilsulæsi ræður miklu til um hversu vel sjúklingum gagnast upplýsingar til að sinna heilsu sinni og sjálfsumönnun og nota heilbrigðisþjónustuna á árangursríkan hátt. Hugtakið heilsulæsi er í vaxandi mæli áberandi í stefnumótun og umfjöllun um heilbrigðis- tengd málefni, allt frá forvörnum til meðferðar langvinnra sjúkdóma (Jackson o.fl., 2021; The Standing Committee of European Doctors o.fl., e.d.; U.S. Department of Health and Human Services, 2010). Heilsulæsi felst í getu, þekkingu og áhuga fólks til þess að nálgast, skilja, meta og nota upplýsingar sem varða heilsu þess til ákvarðanatöku í daglegu lífi sem tengist notkun heilbrigðisþjónustu, sjúkdómaforvörnum og heilsueflingu til að viðhalda eða bæta lífsgæði (Sørensen o.fl., 2012). Í íslensku heilbrigðisstefnunni til 2030 (heilbrigðisráðuneytið, 2019) kemur fram að heilbrigðisstarfsfólk geti eflt heilsulæsi með markvissum aðgerðum, en ekki er nánar kveðið á um hvernig það er gert. Í siðareglum hjúkrunarfræðinga (2. grein) stendur hins vegar að hjúkrunarfræðingur virðir rétt skjólstæðings til að taka ákvarðanir um eigin meðferð, stuðlar að því að hann geti tekið upplýsta ákvörðun og fái réttar og tímabærar upplýsingar (Siðaráð Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga, 2015) og í lögum um réttindi sjúklinga eru einnig mikilvæg ákvæði er varða upplýsingagjöf heilbrigðisstarfsmanna og virðingu við sjálfræði sjúklinga (Lög um réttindi sjúklinga, 1997). Notkun endursagnaraðferðarinnar (e. Teach-back) er gagnreynd leið til að styðja við árangursríka sjúklingafræðslu og efla heilsulæsi notenda heilbrigðisþjónustunnar (Yen og Leasure, 2019). Endursagnaraðferðin felst í því að biðja sjúklinga að endurtaka með sínum eigin orðum það sem fór fram í fræðslunni um það sem þeir þurfa að vita eða gera (Anderson o.fl., 2020). Með aðferðinni er hægt að kanna skilning (nota endursögn) eða færni (nota endursýningu) þeirra sem hafa fengið fræðslu. Endursagnaraðferðin hefur sannað gildi sitt í mörgum erlendum rannsóknum og hún þykir fýsilegur kostur til notkunar í heilbrigðisþjónustu, enda einföld og ódýr leið til að meta og staðfesta árangur af fræðslu (Talevski o.fl. 2020). Fræðsla er eitt af mikilvægustu hlutverkum hjúkrunarfræðinga og til að geta sinnt henni vel þurfa þeir að hafa þekkingu á gagnreyndum aðferðum til að meta árangur hennar. Markmiðið með þessari fræðslugrein er að kynna endursagnaraðferðina og mikilvægi hennar fyrir hjúkrunarfræðingum og öðrum heilbrigðisstarfsmönnum og hvernig megi tileinka sér aðferðina í klínísku starfi. Í umfjöllun okkar notum við til einföldunar orðið „sjúklingur“ en í mörgum tilfellum beinist fræðsla einnig að aðstandendum eða öðrum notendum heilbrigðisþjónustunnar. Sjúklingshugtakið varð fyrir valinu umfram aðra valkosti, svo sem skjólstæðingur, notandi, þjónustuþegi eða viðmælandi meðal annars vegna þess að sjúklingur er skilgreindur í íslenskum lögum sem notandi heilbrigðisþjónustu (Lög um réttindi sjúklinga, 1997). Höfundar BRYNJA INGADÓTTIR1,2 JÓHANNA ÓSK EIRÍKSDÓTTIR1 NANNA FRIÐRIKSDÓTTIR1,2 KATRÍN BLÖNDAL1,2 BJÖRK BRAGADÓTTIR3 JÓNÍNA SIGURGEIRSDÓTTIR⁴ HILDUR EINARSDÓTTIR (†)1 MARGRÉT HRÖNN SVAVARSDÓTTIR⁵ 1Landspítali 2Háskóli Íslands 3Heilsugæsla Höfuðborgarsvæðisins 4Reykjalundur 5Háskólinn á Akureyri († lést 5. september 2022) Fyrir hönd samstarfshóps um heilsulæsi (heilsulæs.is)
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Tímarit hjúkrunarfræðinga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit hjúkrunarfræðinga
https://timarit.is/publication/1159

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.