Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Blaðsíða 83

81
Ritrýnd grein | Peer review
Tímarit hjúkrunarfræðinga | 2. tbl. 100. árg. 2024
Eftirfylgni og árangur
meðferðar hjá fólki
með sykursýki gerð 2
innan tveggja
sykursýkismóttaka á
heilsugæslustöðvum
INNGANGUR
Sykursýki er heilbrigðisvandi sem fer sífellt vaxandi á heimsvísu og er talinn einn algengasti
langvinni sjúkdómur heims í dag. Áætlað er að um 537 milljónir í heiminum, eða 10,5%
fullorðinna á aldrinum 20 til 79 ára þjáist af sykursýki (International Diabetes Federation
[IDF], 2021b). Í íslenskri rannsókn, þar sem algengi og nýgengi sykursýki af gerð 2 (T2DM) var
metið og sett fram spá um algengi T2DM eftir 10 og 20 ár, kemur fram að algengi hefur meira
en tvöfaldast frá 2005 til 2018. Gert er ráð fyrir að árið 2040 verði algengi T2DM á Íslandi komið
í 24.000 einstaklinga. Einnig að konum með sykursýki virðist fjölga hraðar en körlum (Bolli
Þórsson o.fl., 2021).
Fylgikvillar eru langtímaafleiðing af illa eða ómeðhöndlaðri sykursýki og geta gert vart við
sig mörgum árum áður en greining sykursýkinnar á sér stað en fylgikvillar eru algengir meðal
einstaklinga með T2DM (Das o.fl., 2012; World Health Organisation [WHO], 2020). Slæm
stjórnun á blóðsykri, aldur einstaklings og sjúkdómslengd hafa sterk tengsl við líkur á því
að þróa með sér fylgikvilla. Líkur á fylgikvillum aukast með sjúkdómslengd og eftir því sem
einstaklingurinn eldist (Alaboud o.fl., 2016; Sophia o.fl., 2014).
Fylgikvillar geta valdið skaða í stór- og smáæðakerfi líkamans, leitt m.a. til vandamála í
hjarta- og æðakerfi líkamans, nýrna-, tauga- og sjónkvilla og fótameins (WHO, 2020).
Sykursýkismóttökur innan heilsugæslu eru hjúkrunarstýrðar móttökur sem almennt eru
ætlaðar einstaklingum með T2DM. Þar sem þverfagleg teymisvinna hjúkrunarfræðings,
læknis og hreyfistjóra er ráðlögð svo og aðkoma annarra fagaðila eftir því sem við á
(Þróunarmiðstöð íslenskrar heilsugæslu [ÞÍH], e.d.).
Vinnuhópur á vegum ÞÍH vann leiðbeiningar út frá alþjóðlegum viðmiðum Bandarísku
(American Diabetes Association [ADA] og Evrópsku sykursýkissamtakanna (European
Association for the Study of Diabetes [EASD] en þær eru hugsaðar sem hagnýt aðstoð við
að sinna skjólstæðingum með T2DM og aðstoða þá að ná meðferðarmarkmiðum. Helstu
markmið móttökunnar eru að skjólstæðingar séu vel upplýstir og virkir þátttakendur í
sinni meðferð og geti með því, í samráði við meðferðaraðila, tekið upplýstar ákvarðanir um
meðferð á eigin sjúkdómi. Lögð er áhersla á að auka lífsgæði skjólstæðinga bæði til skemmri
(einkenni hás blóðsykurs) og lengri tíma (fylgikvillar), með jákvæðum áhrifum á blóðsykur og
aðra áhættuþætti eins og háar blóðfitur, háþrýsting og reykingar. Ásamt því að bæta þjónustu
við skjólstæðinga með hjúkrunarstýrðum móttökum (ÞÍH, e.d.). Þetta samræmist viðmiðum
bandarísku sykursýkissamtakanna um þjónustu við einstaklinga sem greinast með T2DM en
samtökin leggja til að öllum sem greinast með T2DM sé boðin þátttaka í sérhæfðri móttöku
og sé fylgt eftir árlega að minnsta kosti eftir að góðri sykurstjórn hefur verið náð (Davies o.fl.,
2022).
Höfundar
MATTHILDUR BIRGISDÓTTIR
Hjúkrunarfræðingur
Heilbrigðisstofnun Norðurlands á Blönduósi
Háskólinn á Akureyri
HAFDÍS SKÚLADÓTTIR
Dósent
Hjúkrunarfræðideild Háskólans á Akureyri
ÁRÚN K. SIGURÐARDÓTTIR
Prófessor
Hjúkrunarfræðideild Háskólans á Akureyri
Deild mennta og vísinda Sjúkrahúsinu á Akureyri