Goðasteinn - 01.09.1993, Page 104

hefur þá væntanlega verið lítt blásin. Hér bjó um 1665 lögréttu-
maður sem jafnframt var lögsagnari en þeir voru jafnan í betri
bænda tölu og hefur jörðin þá væntanlega enn verið lítt eða ekki
skert.59 í jarðatali frá 1686 sést hins vegar að mat jarðarinnar
hefur verið lækkað um 11 hundruð rúm. Þá kemur og fram að Os-
gröf er í eyði og eins 1695.60
Samkvæmt korti hafa Forna Skarfanes, Gamla Osgröf og Forna
Eskiholt legið svo til í beinni línu sem sýnir að hugmynd Arnórs
Sigurjónssonar um samfelldan gára er sennileg og líklegt að farið
hafa verið að sneyðast um Landskóg þegar um 1680. Hitt er óvíst
hvort þessi gári var kominn nálægt Skarði og ekkert verður um
það ályktað hvort hann hafí verið samfelldur alveg niður fyrir
Tjörvastaði. I Jarðabók Árna og Páls er uppblástur í landi Tjörva-
staða sagður hefjast eftir 1669. Guðmundur kann að hafa rétt fyrir
sér um það að eyðing hafí hafist í senn á nokkrum, ótengdum
stöðum.
Fyrir austan umgetna bæi, nálægt Ytri-Rangá og fyrir norðan
Leirubakka, stóð Merkihvoll og var konungseign. ,,Bærinn var
fjærst sjó allra byggðra bóla í Rangárþingi og næst Heklu allra
bæja, að Næfurholti einu undanteknu“.61 Ekki greiddist nein tí-
und þaðan árið 1662 en árið 1668 er talað um tíund af bænurn og
á víst að skilja svo að þar búi þá einhverjir. Árin 1685 og 1696 var
þessi bær í eyði.62 Matið var fímm hundruð en í Jarðabók Árna
og Páls segir að menn hafi heyrt að það hafi verið tíu hundruð áð-
ur fýrr og jafnframt að þar hafi verið bænhús eða hálfkirkja.
Brynjúlfur Jónsson frá Minnanúpi taldi sig finna mannabein hér
úr kirkjugarði sem hefði blásið upp.63
Milli Merkihvols og Leirubakka var svo Gamli Galtalækur og
þar tóku slægjur að spillast alvarlega um 1680, eins og áður er
getið.
I Jarðabók Árna og Páls er blásturssandur talinn valda spjöllum
á Merkihvoli, í Eskiholti, Skarfanesi og að Galtalæk og Þjórsá er
talin brjóta landi í Skarfanesi og á Yrjum. Þá er Heklugos árið
1693 talið skaðvaldur á Merkihvoli og líka í Osgröf og á að hafa
valdið að býlin þar lágu í eyði um skeið. En vandræði á þessum
jörðum öllum. Osgröf, Yrjum, Skarfanesi, Merkihvoli og líka
102
Goðasteinn