Goðasteinn - 01.09.1993, Qupperneq 229

út í samtímann og strax orðið var. Einn af slíkum listamönnum
var Guðmundur Guðmundsson.
Lítum fyrst á þjóðfélagsaðstæður þegar hann kveður sér hljóðs
sem skáld. Guðmundur Guðmundsson, sem síðar hlaut sæmdar-
heitið skólaskáld, fæddist að Hrólfstaðahelli í Landmannahreppi
5. sept. 1874, sama árið og Kristján konungur IX kom og færði
vesælli útkjálkaþjóð sinni á norðurhjara ,,frelsisskrá í föður-
hendi.“ íslenska þjóðin var í erfiðum svefnrofum, hún skynjar
óljóst veikan andblæ vors og gróanda, sem í vændum er, þrátt
fyrir að hún situr enn föst í herfjötrum sinnuleysis og kyrrstöðu
sem tvísýn baráttan við að draga fram lífið hafði á hana lagt. Til
nauðþurftanna þurfti hún að kosta næstum allri sinni orku. A
fyrsta aldursári Guðmundar veldur eldgos í Dyngjufjöllum geyg-
vænlegu tjóni. Þegar hann er á öðru ári flytjast næstum fjórtán
hundrað Islendingar alfarnir til Kanada. Aflabrestur, hafís,
Heklugos, vaxandi fólksflutningar úr landi. Þjóð sem býr á landa-
mærum lífs og dauða, á mörkum hins byggilega heims.
Þannig var samtíminn á bernskuárum Guðmundar. Ekki var
hann borinn til ríkidæmis, foreldrar hans munu hafa búið við
bjargálna fátækt eins og títt var um bændafólk á þessum harðæris-
tímum, jafnvel þar sem búendur þóttu í betri bænda röð.
Ritaðar heimildir um Guðmund skólaskáld eru fáar og varpa
engan vegin fullnægjandi ljósi á líf hans og list.
Leiðum fyrst fram vitnisburð sóknarprests hans. Arið 1884
varð Olafur Olafsson, síðar jafnan nefndur fríkirkjuprestur,
prestur í Holtaþingum. Þá er Guðmundur yngri í Hrólfstaðahelli
tíu ára. Prestar voru oft í húsvitjunarferðum fundvísir á hæfileika
ungmenna í sóknum sínum og eiga menn og menntir þeim margt
gott upp að unna. Sr. Ólafur segir svo frá kynnum sínum af
Guðmundi: ,,Eg þjónaði fyrir mörgum árum um hríð því presta-
kalli þar sem foreldrar hans bjuggu. Viðkynning mín við þennan
pilt á húsvitjunarferðum og við barnaspurningar vakti snemma
hjá mér þá hugsun að í brjósti þessa unga sveins væri sá gimsteinn
sem ljósið af himnum gæti endurspeglast í, þjóðinni bæði til
gagns og sæmdar ef honum væri sjálfum lyft upp úr duftinu, hann
væri einn kvisturinn sprottinn upp í jarðvegi íslensks sveitalífs
Goðasteinn
227