Goðasteinn - 01.09.2004, Blaðsíða 81

Goðasteinn 2004
Beinagrindin kom mjög greinilega í Ijós, er búið var að hreinsa ofan af
henni. Hafði verið gerð hér um 2 m. löng gröfog um 3/4 m. að breidd, og
var stefna hennarfrá norðvestri til suðausturs. Hafði líkið verið lagt á
dökkleitt vikurlag. Undir því var Ijóst vikurlag og moldarlag afturfyrir
neðan það, og enn dýpra mátti sjá slík lög á víxl. ... Dysin er eflaust frá
heiðni, sennilega ofanverðri 10. öld. Hún virðist aldrei hafa verið nálœgt
neinum bæ, og kann maðurinn að hafa verið veginn þar sem hann var dys-
jaður. (1932:54).
í kumlinu fundust, auk beinagrindar úr ungum karlmanni, spjót frá seinni hluta
10. aldar, tvö met úr blýi, þrjár perlur (úr steini, rafi og gleri), lítill glær steinn
(skrautsteinn) og hnífur (Kristján Eldjárn 1956:50-51). Engar ljósmyndir né
teikningar munu vera til um rannsókn þessa.
Þá var þess freistað að finna fornbýli það sem kumlið hlaut að tilheyra og yst á
Bæjarnesinu fundust rústir sem vel gætu verið umrætt býli (sjá mynd 6). Sjá mátti
mannvistarlög á ca. 0,7 m dýpi í miklu rofabarði austan megin í Bæjarnesinu. Að
minnsta kosti þrjár rústir sjást þar nú, auk mannvistarlaga í rofabarði skammt
suður af rústunum.
Örnefnið Dauðsmannshóll er þekkt af svæðinu en ekki vitað nákvæmlega hvar
sá hóll er. A mynd 3 er hóllinn sýndur talsvert sunnar og austar en kumlið og mun
staðsetningin vera getgáta ein. Örnefnið Dauðsmannshóll gæti verið örnefni sem
á uppruna sinn að rekja til kumlsins eða vitneskju manna fyrr á öldum um að
mannabein væri að finna í þessum eða öðrum hól, og/eða að fyrrum hafi einhver
hjátrú tengst þessu, en aðeins nafnið varðveist. Vel getur hugsast að örnefnið hafi
farið á flakk með tímanum. Ekki er hægt að útiloka að nokkur kuml hér á landi
hafi þróast í svipaða átt, svo sem Völvuleiði í Skaftafellsýslum, Hákonarhóll á
Snæfellsnesi og trúlega fleiri (Bjarni F. Einarsson 1998(c)).
Annar áhugaverður hóll á svæðinu er svonefndur Strýtuhóll, austan við
Skarðsfjall. Það er fallega strýtulagaður hóll sem í er dæld efst. Minnir hóll þessi
gríðarlega mikið á hauga í Skandinavíu sem fallið hafa inn í sig eða menn hafa
grafið í í leit sinni að fjársjóðum. Sú sögn fylgir hól þessum að í honum sé fólgið
gull og sé grafið í hann muni eitthvað óhapp henda á Skarði. Slíkar sagnir eru
algengar um land allt.
Þegar undirritaður gekk um nágrenni Strýtuhóls leiddi hann hugann að þeim
möguleika að þarna kynni haugur að leynast. Eins og fram hefur komið fyrr í
þessari grein er enginn haugur án bæjar og því rölti undirritaður um nágrenni
hólsins ef ske kynni að rekast mætti á einhverjar rústir sem hægt væri að tengja
hólnum.
-79-