Fróðskaparrit - 01.01.1962, Síða 1
Blak.
(Serum Butyri).
Eftir Chr. Matras.
í 1905 gjørdi Alexander Bugge vart við, at føroyska
orðið blak, n., »eftirstøðan (mjólkin), tá ið tey hava kirnað«
er sama orðið, sum er til skjals í gomlum írskum tekstum,
bláthach, tí at orðini líkjast so nógv og hava somu merking
í báðum málum. Um hetta orðið, í føroyskum, írskum og
øðrum málum, og um onnur orð, ið merkja tað sama, skulu
vit í stuttum røða her.
Einki norðanmál hevur orð, sum skylt er við hitt før*
oyska blak. Upprunaliga norska navnið á blaki er saup,
n. (eisini: m. Sí Beito, 1954, 327). Orðið er av somu rót
sum sagnorðið at súpa og er av uppruna tað sama sum
ísl. saup, n., »søbemad, suppe, drikke« (Blondal). Sbr.
eisini svenskt tjórnesyba (sí seinni). Men í norskum nú á
døgum er í summum dialektum nýtt kinnemjølk, og mest
í býum kjernemelk. Um nýtsluna sigur Alf Hellevik mær
hetta: »Kor vidt i landet ordet saup er brukt i dag, har
vi ikkje fullgode opplysningar om, men det synest i alle
fall vera den vanlege nemninga over heile Vestlandet frá og
med Rogaland, likeins vidare i heile Trøndelag og Nord*
Noreg, og dessutan i indre Agder, Telemark, Numedal,
Hallingdal, Valdres, Gudbrandsdal, Østerdal (dvs. i alle
dalane austanfjells). I kyststroka pá Sørlandet, og flat* og
kystbygdene pá Austlandet og vel óg vanleg i byane er
brukt ordet kjernemelk (el. *mjølk el. *mjelk). Det er rime*
leg at saup (til dels) er trengt unna i relativt ny tid av
kjernemelk (i dial. kinn(e)mjølk o.l.).«