Fróðskaparrit - 01.01.1962, Page 100

106
Rasmus Rasmussen
Um hann kann sigast, at hann til fulnar hevði livað eftir teimum
orðum, hann á ellisárum setti føroyingum sum stavnhald: »Samkenslan,
ábyrgdarkenslan og hin sanna medvitandi, virksama tjóðskaparkenslan,
sum sýnir seg meira í offurvilja enn í føgrum orðum.«
Ivaleyst var hann tann fyrsti, sum burtur av skilti, at ikki fóru vit
heldur enn aðrar tjóðir at koma upp undan og at vinna fram uttan
hollan kunnleika til náttúruna. Hann mundi vera tann fyrsti, sum (í
Búreisingini 1902) royndi at málbera seg á føroyskum í aliss og evna»
frøði; men burtur av keys hann sær tann livandi gróðurin.
1909 kom fyrsta plantufrøðiliga grein hansara, Iongu í 1910 Plantus
læran — eitt bragd, so ómýkt føroyskt mál tá var á hesum øki — og
síðani komu øll árini, til hann sat blindur, so av og á úrslitini frá
kanningum hansara av tí, hann hevði verið varugur við. Men ikki
fyrr enn í 1936 aðalverkið: Feroya Flora. Tá var Rasmus á 65. ári.
Sjálvur skrivar hann í formælinum, hvussu hann hevur barst við tib
farið og við málið, áðrenn hann vildi lata hesa fyrstu roynd í at skriva
eina floru á føroyskum úr hondum.
Henda bók hoyrir uppí tey ómissandi virðini í bókmentum okkara.
Hon flutti marknagarðin og legði inn nýtt lendi. Tí ikki er hon bert
eitt væl skrivað og skipað álit hjá honum, ið fæst við føroyskan gróður,
heldur ikki er hon ein trilvandi roynd, men hon er fyrsta fulifíggjaða
prógvið um, at burtur úr illa viðfarnu málleivdum okkara ber til at
skapa eitt vísindarligt mál — at tað veldst bert um arbeiðshug, áræði
og treiskni.
Tí fyri Rasmusi var málið eitt rættuligt amboð. Ikki eitt gamalt lasa»
far at kína og syngja uppi yvir og at seta upp á pall uppsnákað, tá
ið onkur vildi sleppa at síggja. Tað ráddi hjá honum minni um at
tæna teirri »løtu mannatunguni« (ikki ókent tiltak nú á døgum til vernd
fyri jánkasliga málnýtslu) ella at skriva tað í bókaummælum gitna
»lætta og livandi rótføroyska málið«, enn tað ráddi um at gerast førur
fyri at fáa sagt beint tað, ið hann vildi, við orðum, sum noyddust —
so tekur hann til í floruni — at »hava serstakliga neyva merking.«
Lat hesa bók í støðum vera knortluta, og málnýtsluna summar staðir
í fyrstuni koma lesaranum óvart við. Hvørt heitið og hvør setningur eru
vend og snarað, gjølla umhugsað og merkt av at vera farin gjøgnum
ein bjartan mannaheila.
Um alt tað, sum ósagt var í hesi bók, tað meiri dularfulla, sum
altíð er bundið at tí, sum grør, segði hann okkum frá í Gróðranýtsb
uni (1946) og í hinari aðalritgerðini: Føroysk plantunøvn (1950).
Hann bar fleiri mansbyrðar heim í garð enn hesar, tó ikki skulu
teir nógvu stíggirnir, hann gekk undir teimum, verða nevndir her.
Men hann, sum ongantíð hevði høvi til at kenna Rasmus sum háskúlas
mann, fær — hugsi eg — ongan sterkari varhuga av hesum virki hansara