Fróðskaparrit - 01.01.1962, Blaðsíða 40

Fróðskaparrit - 01.01.1962, Blaðsíða 40
46 Ov høgt blóðtrýst Choven You Y skrivaði 200 ár f. Kr., at »nýrnasjúkur eru fyri hendi, tá ið æðraslátturin er harður og ringur at fáa skil á.« Eingin av hesum læknum skilti, hvussu hetta bar til, ti tá vistu teir einki um ringrásina hjá blóðinum. Hana lýsti Harvey í 1628 11 fyrstur av monnum. Hann, ið fyrstur av øllum máldi blóðtrýstið, var Stephen Hales í 173819. Hann gjørdi einfalt tól til at máta blóðtrýst hjá djórum við. Hetta var beinleiðis blóðtrýstmáting, tí áføst við tólið var holnál, ið var stungin beint inn í lívæðrina á djórinum. Poiseuille (1828)24 og Magendie (1828)24 mátaðu blóðí trýstið hjá menniskjum beinleiðis við kyksilvurtrýstmáti. í 1834 gjørdi Herrison13 tól til óbeinleiðis mátingar av blóðtrýsti, sonevnt zygmometer, ið ikki royndist serstakliga hent í nýtslu. Fyrsta tólið, ið nýtt varð av Iæknum gjørdi Basch, lækni í Wien, 18762. Hetta var koddi, ið stóð í samband við kyksilvurtrýstmát. Hann gekk tó skjótt frá hesum tóli sínum og fór at nýta trýstmát úr metali. Koddin varð lagdur á lívæðr, har hon liggur uttan á beini, t. d. arteria radialis. Við aðrari hond varð koddin trýstur niður á líví æðrina, meðan trilvað varð eftir æðrasláttinum niðan fyri; tá ið hann hvarv, varð samantøkublóðtrýstið lisið av. Hetta tól varð við ymsum broytingum í mong ár nýtt av læknum. Blóðtrýstið, ið lisið varð av, var heldur ónákvæmt, og stórur bági var, at bert bar til at máta samantøkublóð* trýstið. Tí var tað stórt framstig, tá italski Iívvirkisfrøðing* urin Riva Rocci19, ið var professari í Padua, kom fram við blóðtrýstkubbinginum í 1896. Frá hansara tóli eru runnin tey tól, ið nýtt eru í dag, men blóðtrýstkubbing* urin, ið hann nýtti, var ov mjáur, og tølini tí ov høg. Týskurin von Rechlinghausen breiðkaði kubbingina til 12—14 cm og fekk við honum beinari úrslit. Russurin Korotkow17 var hin fyrsti til at taka lurtingarháttin í nýtslu í 1905; við hesum lag ber til at lesa bæði samam tøku= og útgevingarblóðtrýstið. Meginreglan í arbeiðslag hansara er hin sama, ið farin er eftir enn á døgum, tó at nógv sløg av blóðtrýsttólum eru til.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112

x

Fróðskaparrit

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.