Fróðskaparrit - 01.01.1962, Page 40

Fróðskaparrit - 01.01.1962, Page 40
46 Ov høgt blóðtrýst Choven You Y skrivaði 200 ár f. Kr., at »nýrnasjúkur eru fyri hendi, tá ið æðraslátturin er harður og ringur at fáa skil á.« Eingin av hesum læknum skilti, hvussu hetta bar til, ti tá vistu teir einki um ringrásina hjá blóðinum. Hana lýsti Harvey í 1628 11 fyrstur av monnum. Hann, ið fyrstur av øllum máldi blóðtrýstið, var Stephen Hales í 173819. Hann gjørdi einfalt tól til at máta blóðtrýst hjá djórum við. Hetta var beinleiðis blóðtrýstmáting, tí áføst við tólið var holnál, ið var stungin beint inn í lívæðrina á djórinum. Poiseuille (1828)24 og Magendie (1828)24 mátaðu blóðí trýstið hjá menniskjum beinleiðis við kyksilvurtrýstmáti. í 1834 gjørdi Herrison13 tól til óbeinleiðis mátingar av blóðtrýsti, sonevnt zygmometer, ið ikki royndist serstakliga hent í nýtslu. Fyrsta tólið, ið nýtt varð av Iæknum gjørdi Basch, lækni í Wien, 18762. Hetta var koddi, ið stóð í samband við kyksilvurtrýstmát. Hann gekk tó skjótt frá hesum tóli sínum og fór at nýta trýstmát úr metali. Koddin varð lagdur á lívæðr, har hon liggur uttan á beini, t. d. arteria radialis. Við aðrari hond varð koddin trýstur niður á líví æðrina, meðan trilvað varð eftir æðrasláttinum niðan fyri; tá ið hann hvarv, varð samantøkublóðtrýstið lisið av. Hetta tól varð við ymsum broytingum í mong ár nýtt av læknum. Blóðtrýstið, ið lisið varð av, var heldur ónákvæmt, og stórur bági var, at bert bar til at máta samantøkublóð* trýstið. Tí var tað stórt framstig, tá italski Iívvirkisfrøðing* urin Riva Rocci19, ið var professari í Padua, kom fram við blóðtrýstkubbinginum í 1896. Frá hansara tóli eru runnin tey tól, ið nýtt eru í dag, men blóðtrýstkubbing* urin, ið hann nýtti, var ov mjáur, og tølini tí ov høg. Týskurin von Rechlinghausen breiðkaði kubbingina til 12—14 cm og fekk við honum beinari úrslit. Russurin Korotkow17 var hin fyrsti til at taka lurtingarháttin í nýtslu í 1905; við hesum lag ber til at lesa bæði samam tøku= og útgevingarblóðtrýstið. Meginreglan í arbeiðslag hansara er hin sama, ið farin er eftir enn á døgum, tó at nógv sløg av blóðtrýsttólum eru til.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112

x

Fróðskaparrit

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.