Fróðskaparrit - 01.01.1968, Síða 47

Oyðing av rottum og músum í Føroyum
55
25. §), eru allarhelst ongar lógreglur, ið ætlaðar eru til at oyða
mýs.
Músin hevur verið hnýtt aftur at menniskjuni langt aftur í
tíðina, men so er, — ið hvussu er Europu viðvíkjandi — ikki
við rottuni. Orðið rotta er ikki sum orðið mús felags indo-
europeiskt orð. Tað er helst av germanskum uppruna (Falk
& Torp). Rottan eitur á fornnorrønum vølsk mús og hevur
nøvn Mk hesum á ymissum keltiskum málum; ætlandi er hon
komin fyrst til Suðureuropu og hevur haðani spjatt seg til
Norður- og Vestureuropu.
Tað rottuslagið, ið fyr9t kom til Europu, var hin svarta
rottan (Mus rattus), ið ættað er úr Landsynnings-Asiu. Hon
er ætlandi komin til Europu eftir vanligu handilsleiðunum,
kann henda við krossferðarmonnunum, tá ið teir komu heim-
aftur (Bro Nielsen). í Knýtlinga søga verður sagt, hvussu Ás-
bjørn, yngri sonur Sven Estridson, ið verið hevði uppi í at drepa
Knút hin heilaga í St. Albans Kirkju i Odense hin 10. juli
1086, sama árið doyði syndarliga av at verða bitin til ólívis
av rottum. í søguni sigur, at Ásbjørn svav eina náttina í eini
bygd við Oyrasund; tá »komu inn mýss margar valskar; f>ær
vóru miklu stærri enn menn høfðu fyrr set«. Eftir orðum
søgunnar ber til at ætla, at svarta rottan er komin til Dan-
markar stutt fyri 1086; haldast má kortini, at frágreiðing
søgunnar um deyða Ásbjarnar er heilt ósøgulig, men lænt frá
týskari søgn. Aftur at tí er søgan helst skrivað o. u. 200 ár
seinni (Albeck), t. e. í eini tíð, tá ið Sóttin svarta fyrstu ferð
verður nevnd í bókmentunum av stóra týska skolastikkaranuro
Albertusi Magnusi, ið livdi 1193—1280 (Brehm).
Rotturnar gjørdust skjótt ring plága, og alt varð roynt til at
sleppa frá teimum. Kend er søgan um rottumannin úr Hameln,
sum helst byggir á rættiliga hending: at 130 børn úr Hameln
hin 26. juni 1284 í einari dansiøði søgdust vera runnin úr
býnum og vóru ongantíð komin aftur. Samdømi til tann partin
av søgnini, ið fæst við útrekingina av rottum, kenna vit manga-
staðni frá, eisini úr Føroyum. Søgnin sigur (FFÆ), at norð-