Morgunblaðið - 25.03.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. M ARZ1986

1
1
eftir Ólaf
Björnsson
Í Mbl. laugardaginn 15. þ.m. birti
Jón Kristvin Margeirsson athuga-
semd við yfirlýsingu dr. Gísla
Gunnarssonar í Mbl. miðvikudaginn
12. mars en tilefni þeirra orðaskipta
voru tvær alllangar greinar er Jón
Kristvin skrifaði í blaðið 7. og 8.
mars sl. sem gagnrýni á álit dóm-
nefndar er heimspekideild Háskól-
ans skipaði til þess að fjalla um
ritgerð Jóns Kristvins er hann hafði
sent deildinni til doktorsvamar.
Nú er ég sammála Gísla um það,
að meðan umrædd ritgerð hefir
ekki verið birt, geta skynsamlegar
umræður um hana ekki farið fram
í dagblöðum eða á öðrum opin-
berum vettvangi.
Hér við bætist að höfundur
umræddrar ritgerðar hefir frá því
að fyrri nefndin sem um hana fjall-
aði, lauk störfum, hagað málflutn-
ingi sínum þannig, að deila á ein-
staka nefndarmenn, þótt báðar þær
nefndir, er um ritgerðina fjölluðu
skiluðu sameiginlegu áliti. Eftir að
fyrri nefndin skilaði áliti beindi Jón
Kristvin skeytum sínum að prófess-
or Gunnari Karlssyni, sem var for-
maður þeirrar nefndar, en eftir að
seinni nefndin lauk störfum, var
skeytunum beint að dr. Gísla Gunn-
arssyni, vegna álitsgerðar sem við
meðnefndarmenn hans höfðum
beðið hann um að taka saman og
síðan var birt í nefndarálitinu að
vísu undir hans nafni, en með yfir-
lýsingu frá okkur hinum, nefndar-
mönnum um, að við værum áliti
hans í öllum meginatariðum sam-
mála og gerðumst við þannig með-
ábyrgir fyrir því sem hluta nefnd-
árálitsins. Þar sem hér var um
sameiginlegt nefndarálit að rasða
tel ég það með öllu óviðeigandi að
einstakir nefndarmenn taki þátt í
því að ræða það utan vettvangs
nefndarinnar sjálfrar hver hafi verið
hlutur hvers einstaks þeirra, er í
nefndinni sátu í hinu sameiginlega
áliti.
En ástæðan til þess að ég læt
þessar línur frá mér fara er sú, að
í athugasemd Jóns Kristvins frá 15.
þ.m. er staðhæfing sem eins og hún
er orðuð hlýtur að verða misskilin
ekki sízt innan hins fámenna hóps,
sem kunnur er gögnum þessa máls,
þó að hún sé ekki beinlínis efnislega
röng. Hér er um þá staðhæfíngu
hans að ræða, að ég hafí látið þau
orð falla í samtaii við hann, að ég
hefði sem hagfræðingur ekkert við
ritgerð hans að athuga. Nú var
hagfræði í þeirri merkingu, sem nú
er í það orð lögð, varla til á þeim
tima sem atburðir þeir gerðist, sem
ritgerðin íjallar um, þ.e. deilu Skúla
Magnússonar og Hörmangarar um
Islandsverslunina. Hvort einhvers
árangurs væri að vænta af því að
reyna að skoða þessar deilur í ljósi
nútíma hagfræðikenninga skal ég
ekki segja um en ekki ámæli ég Jóni
Kristvin fyrir það að gera það ekki
og hefí ég ekki orðið þess var, að
meðnefndarmenn mínir hafí gert
það heldur. Þó að svo langt sé nú
um liðið, síðan við Jón töluðum síð-
ast saman, að ég man engan veginn
orðaskipti okkar í einstökum atrið-
um, má vel vera að ég hafí látið
einhver þau ummæli falla um þetta
efni sem hann hefír talið eðlilegt
að túlka efnislega á þann hátt, sem
fram kemur í athugasemdinni.
En ástæðan til þess að ég tel víst
að orðalag það sem Jón notar í
athugasemd minni verði misskilið,
er sú að almenningur blandar í
mjög ríkum mæli saman fræði-
greinunum hagfræði (economics og
tölfræði, (statistics)). Á þetta ekki
eingöngu við um hina óbreyttu
borgara heldu'r jafnvel hið háa
Alþingi íslendinga, sbr. lög um
Hagstofu íslands frá 1913, sem að
því er ég best veit er enn í gildi
og seinni tíma löggjöf um söfnun
hagfræðiskýrslna eins og það er
orðað í lögunum.
BRiE-osturinn er framleiddur eftir frönsku fyrir-
myndinní sem kennd er við Le Brle héraðiö f Erakk-
landi. Hann er mildur ostur með hvítmygluhúð,
mjukur í sér og afar góður sem ábætisostur.
4—6 vlkum frá dagstimplun er osturinn tilbúinn til
neyslu.
Bragðgæði ostsins njóta sín best sé hann látlnn
standa utan kælis
1—2 klst. fyrir neyslu
Lúðvfk Hermannsson er ostameistari MJólkursðmlagsins í
Búöardal. Hann lauk námi f Danmörku áriö 1977 og hefur starfaö
að lön sinni síöan.
Ólafur Björnsson
„Hér skal engin tilraun
gerð til þess að komast
að réttri niðurstöðu í
því efni er hér hefir
verið rætt. En við, sem
sæti áttum í þessum
tveim dómnefndum
vorum sammála um, að
höfundur ritgerðarinn-
ar, er um var fjallað
hefði átt að kynna sér
umræddar heimildir
þótt ekki væru sam-
tímaheimildir frá tíma-
bilinu sem ritgerðin
fjallaði um og meta
gildi þeirra ásamt öðr-
um tiltækum heimild-
um“.
Hér er þó í raun um óskyldar
fræðigreinar að ræða, en ástæðan
til þess að þeim er svo almennt
blandað saman, er sú, að náin tengsl
hafa verið, ekki síst á Norðurlönd-
um, milli kennslu í greinunum á
háskólastigi. Ástæða til þess er
aftur sú, að tölfræðin er mikilvæg
hjálpargrein hagfræðinnar þegar
um einhvers konar rannsóknar-
starfsemi er að ræða og á það í
rauninni við um alla rannsóknar-
starfsemi. Eitt þeirra viðfangsefna
sem Jón Kristvin tekur sér fyrir
hendur í ritgerð sinni er að meta
það hver mannfellir hafi orðið hér
á landi árin 1751—58 eða síðustu
árin sem Hörmangarar höfðu einok-
unina með höndum og fellur slíkt
vei inn f þá heildarmynd sem rit-
gerðinni er ætlað að gefa. Er þar
einkum byggt á skýrslum embættis-
manna, fyrst og fremst presta um
manndauða á tímabilinu og fylgir
skýrslunni gjaman sundurgreining
á því hve margir hinna dánu hafí
dáið úr sulti af völdum harðærisins,
sem þá gekk yfír. Auðvitað verður
ekki hjá því komist að nota þær
heimildir, en oft eru þær tortryggi-
legar. Þannig telur einn presturinn
í allfjölmennu prestakalli á Norður-
landi að allir, sem dáið hafí á til-
teknu ári í prestakallinu, hafí dáið
úr hungri. Þar sem vitað er að dán-
artíðni var mjög mikil á þessum
tíma, t.d. mun varla meira en annað
hvert bam sem fæddist hafa náð
eins árs aldri jafnvel þó árferði
væri sæmilegt er bersýnilegt að
þetta mat prests fær ekki staðist
en forsenda þess yrði að vera sú,
að enginn hefði dáið eðlilegum
dauða í prestakallinu á árinu.
í báðum nefndarálitunum var
höfundur ritgerðarinnar gagnrýnd-
ur fyrir það, að hafa einskorðað sig
við þessar skýrslur embættismann-
anna, þó að bersýnilega séu í mörg-
um tilvikum ónákvæmar. Reynt
hefir verið með tölfræðilegum að-
ferðum að meta fæðingar- og dán-
artíðni hér á landi frá og með árinu
1736 og áætla á þeim grundvelli
árlegan mannfjölda til loka 18.
aldar þótt allsheijarmanntöl færu
aðeins tvisvar sinnum fram á því
tímabili (sbr. grein um þróun fólks-
fjölgunar á íslandi eftir Bjöm
Matthíasson hagfræðing í greina-
safninu Íslensk haglýsing er Þórður
Friðjónsson hagfræðingur hefír
tekið saman og kom út árið 1984).
Mannfellirinn af völdum harðæris-
ins á 6. tug 18. aldar er til muna
minni ef þessar tölur em lagðar til
grundvailar en t.d. Hannes Finns-
son biskup, sem vissulega var
merkur höfundur, telur í bók sinni
Mannfækkun af hallæmm að orðið
hafi á tímabilinu, en hann mun
einkum byggja sínar niðurstöður á
skýrslum prestanna.
Hér skal engin tilraun gerð til
þess að komast að réttri niðurstöðu
í því efni er hér hefír verið rætt.
En við sem sæti áttum í þessum
tveim dómnefndum vomm sammála
um það, að höfundur ritgerðarinn-
ar, er um var fjailað hefði átt að
kynna sér umræddar heimildir þótt
ekki væm samtímaheimildir frá
tímabilinu sem ritgerðin Ijallaði um
og meta gildi þeirra ásamt öðmm
tiltækum heimildum.
Ég hefí í þessu efni ekki skipt
um skoðun í þessu efni frá því er
ég átti sæti í dómnefndunum og til
þess að fyrirbyggja slíkan misskiln-
ing verð ég því að biðja Morgun-
blaðið fyrir þessa athugasemd þótt
ég samkvæmt áður sögðu telji
dagblöðin ekki hinn rétta vettvang
fyrir umræður af þessu tagi.
Höfundur er fyrrverandi prófess-
or við viðskiptafræðideild Háskóla
íslands.
Vortónleikar Lúðrasveitar
Verkalýðsins á skírdag
FIMMTUDAGINN 27. mars 1986,
sklrdag, heldur Lúðrasveit Verka-
lýðsins sina árlegu vortónleika í
Háskólabiói kl. 14.00
Efnisskráin verður fjölbreytt, bæði
innlend og erlend verk eftir ýmsa
höfunda. Má þar nefna af innlendum
Jónatan Ólafsson, Jón Leifs, Svein-
bjöm Sveinbjömsson, Sigvalda Kalda-
lóns og Jón Múla Ámason. Af erlend-
um tónskáldum má nefna Edvard
Grieg, Antonio Parera og Pietro
Mascagni.
Lúðrasveitinni hefur í sumar verið
boðið til A-Þýskalands og verður
dvalið þar 5,—14. júlí. Gert er ráð
fyrir 1—2 tónleikum á dag þessa daga.
Efnisskrá tónleikanna er að hluta til
það efni sem lúðrasveitin mun flytja
úti.
Stjómandi Lúðrasveitar Verkalýðs-
ins er Eilert Karlsson. Kynnir á tón-
leikunum verður eins og endranær Jón
Múli Ámason.