Morgunblaðið - 25.03.1986, Blaðsíða 20

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 25. MARZ1986
20
Tvær persónur og
Loðmundarfj örðurinn
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Það eru eiginlega ekki nema
tvær persónur í nýjustu ís-
lensku kvikmyndinni, Eins og
skepnan deyr, sem Hilmar
Oddsson skrifar handrit að og
leikstýrir. Tvær persónur og
Loðmundarfjörðurinn. Helgi
(Þröstur Leó Gunnarsson) og
Lára (Edda Heiðrún Backman)
leita þangað í einveru og ein-
angrun. A stað eins og Loð-
mundarfirði þar sem austfjarð-
arþokan grúfir yfir eins og
erfðasyndin, mannaferðir eru
fátíðar og kolsvartamyrkur
læsist um allt á kvöldin reynir
á vináttuböndin, tilfinningar
magnast og það sem fólk hefur
bælt Iengi innra með sér brýst
loksins út með æsingi og látum.
Eins og skepnan deyr, sem
sýnd er í A-sal Stjömubíós, er um
ungan mann í leit að sjálfum sér
eins og það er orðað, tilgangi lífs-
ins og hún er um innri baráttu
hans við fortíðina. Helgi kemur á
bemskuslóðir sínar í Loðmundar-
fjörðinn, sem lagstur er í eyði, til
að skrifa bók, sanna fyrir sjálfum
sér að hann sé einhvers nýtur;
byggja upp eitthvað sem hann
getur verið sáttur við. „Ég hef
aldrei fullgert neitt, aldrei lokið
neinu,“ segir hann og því vill hann
breyta. En það reynist ekki auð-
velt.
Honum gengur illa með skáld-
söguna, sem í ljós kemur að er
mest um hann sjálfan og Láru,
rýkur upp í bræðisköstum af
minnsta tilefni og fljótlega snýst
leitin að glataðri bemsku upp í
löngun til að skjóta hreindýr.
Þannig vill hann sanna að hann
sé einhvers nýtur. En meira að
segja það mistekst honum.
Og „Skepnan" er ekkert síður
um ungu konuna, Láru, sem fylgir
Helga á bemskuslóðimar og i
einangrunina, þokuna og myrkrið.
Lára á ekki í neinu stríði við sjálfa
sig heldur er hún frísk og fjörleg
og skemmtileg og ætlar að æfa
sig fyrir próf í flautuleik í fírðinum
í ró og næði. Hún vill gera vel
og er sérlega ástfangin af Helga,
en á erfítt með að skilja bráðræði
hans og skapstyggð.
Hún er ekki ein um að standa
á gati í þeim efnum því það skýr-
ist aldrei almennilega fyrír áhorf-
andanum heldur hvað það er sem
knúið hefur Helga til að snúa
aftur á bemskustöðvamar, af
hveiju fortíðin er honum svona
þung í skauti, hvað það er sem
gert hefur hann að þeim ónytjungi
sem hann segist sjálfur vera og
af hveiju hann æsist upp og verð-
ur bálreiður við Lám af minnsta
tilefni. Það er lauslega ýjað að
skilnaði foreldra hans fyrir mörg-
um ámm og einhveijum Wolf-
gang, sem mamman hafði haldið
við og flust með til Þýskalands,
og ungi maðurinn hatar. En er
það ástæðan fyrir því að hann
truflast af reiði við það eitt t.d.
að Lára sötrar brennheitt kaffíð
sitt? „Ég kann ekki að tala um
svona,“ er eina svarið sem Helgi
gefur. Eða er hann svona upp-
stökkur af því honum gengur illa
með bókina sína, eða er það
kannski einangmnin sem fer
svona í skapið á honum, rigningin
og þokan? Bræðisköst hans og
hugarangur snerta mann ekki
sem skyldi vegna þess að maður
veit aldrei af hveiju þau stafa
eins ofsafengin og stundum ýkt
þau em. Fyrir vikið vinnur Helgi
ekki samúð áhorfandaris heldur
þvert á móti: hann er aðeins
hundleiðinlegur og skepna í
þokkabót.
Að þessu leyti m.a. er handritið
veikasti punktur myndarinnar
eins og vill henda með íslenskar
kvikmyndir. Sagan er ekki nógu
heilsteypt, það em of margir
lausir endar sem hnýta hefði mátt
saman. Lára er mun betur unnin
persóna frá hendi höfundar. Hún
á skiljanlega erfítt með að átta
sig á því hvað gengur að Helga,
verður hrædd og óttaslegin og
ekki bætir myrkrið og dmngi
Loðmundarfjarðar úr skák. En
það er samt eins og hún styrkist
við hveija raun og eftir því sem
sálarlíf Helga fer versnandi eykst
ást hennar á honum.
Þegar best lætur er myndin þó
átakamikil, spennandi og dul-
mögnuð, full af hálfkveðnum vís-
um um drauga og álfa og ná-
grannann Hálfdán, sem aldrei sést
en grúfir yfír fírðinum eins og
vofa. Myndataka Sigurðar Sverris
Pálssonar er ákaflega vönduð og
vel unnin eins og búast mátti við
frá hans hendi. Sigurður Sverrir
hefur í myndum eins og Land og
synir og Útlaginn, sýnt okkur
Island eins og það getur tignarleg-
ast og fallegast orðið en hér
kveður við annan tón. Loðmund-
arfjörður er ekki beint sumarleyf-
isparadís unga fólksins, hann er
Sigurður Sverrir myndatökumaður.
Hilmar Oddsson leikstjóri.
kaldur, ber og nöturlegur staður,
varla nema urð og gijót, ein-
mannalegur og eyðilegur. Þetta
er einmitt sú mynd sem Sigurður
gefur af fírðinum og á svo vel við
efni myndarinnar. Og svo þeytist
hann með myndavélina á eftir
Helga og Láru um stofur og
ganga hússins upp og niður, með
leifturhraða eins og skuggi þeirra.
Einstaka atriði eru minnisstæð
eins og draumsýnir Helga, fjöru-
lallarnir þrír til dæmis þar sem
þeir rísa uppúr sjónum.
Það mæðir skiljanlega mikið á
þeim Þresti og Eddu Heiðrúnu
því aðrir leikarar eru ekki í mynd-
inni (fyrir utan Jóhann Sigurðar-
son í aukahlutverki). Edda Heið-
rún er þrautreyndur leikari þótt
ung sé og fær í flestan sjó. Hún
nýtur sín sérlega vel á hvíta tjald-
inu. í hennar höndum verður Lára
töfrandi skemmtileg, traust og
sannfærandi persóna, óttaslegin
en líka fyndin og elskuleg. Þröstur
er óreyndari leikari og hlutverk
hans er stórt. Hann kemst vel
frá sínu miðað við hversu ómótuð
persónan hans er. Stundum er þó
eins og hann fari yfir strikið og
ofleiki en það er frekar leikstjór-
ans að passa uppá slíkt. ,
Jóhann Sigurðarson er öruggur
leikari og fer létt með að leika
Baldur, kunningja Helga og þann
sem ekur parinu í Loðmundar-
fjörðinn. Þetta er lítið hlutverk,
sem Jóhann gerir stórt og áber-
andi með ábúðarmiklum svip og
umvöndunarorðum til „unga“
fólksins.
Það er svolítið einkennandi
fyrir íslenska kvikmyndagerð að
í örstuttu ávarpi, sem Hilmar
Oddsson leikstjóri hélt fyrir frum-
sýninguna á mynd sinni, þakkaði
hann sérstaklega fjórum aðilum:
samstarfsfólki sínu auðvitað,
Kvikmyndasjóði auðvitað og svo
íslensku Landhelgisgæslunni og
landeigendum í Loðmundarfírði
þar sem myndin var tekin. Þannig
er íslensk kvikmyndagerð: hún
snertir jafnt bændur í Loðmundar-
fírði sem Kvikmyndasjóð, þótt
með ólíkum hætti sé að sjálfsögðu.
Hún er almenningseign og það
skiptir fólk máli, og hefur alltaf
gert frá því íslenskar myndir urðu
að veruleika, hvemig til tekst með
þær.
Hilmar Oddsson hefur gert
rammíslenska mynd um rammís-
lenskt fólk í rammíslensku um-
hverfi og það er ljóst að með henni
er ekki verið að stefna sérstaklega
á erlendan markað. Það er einn
af kostum myndarinnar. Útlend-
ingum ætti að geta þótt íslenskar
myndir forvitnilegar af því þær
eru íslenskar en ekki af því þær
eru sniðnar að útlendum mörkuð-
um.
Eins og skepnan deyr er lítil
mynd með lítilK sögu um mann-
legar tilfínningar, ást og hlýju,
reiði og vonleysi. Myndin er rík
af fjölbreytilegri tónlist, sem
hæfír vel efninu, eftir Hróðmar
Inga Sigurbjömsson, Hilmar
Oddsson sjálfan og Mozart. Það
er ágæt blanda.
Stjörnugjöf ★ ★ ★
Norris og Marvin í Beirút
Flugrán er óhugnanlegur hlut-
ur. Því fáum við að kynnast
rækilega í myndinni Víkinga-
sveitin (The Delta Force), sem
sýnd er i A-sal Austurbæjarbíós.
Myndin er að nokkru byggð á
ráninu á farþegaflugvél frá
Trans World Airlines, sem neydd
var til að lenda í Beirút í Líbanon
á síðasta ári. Nema hvað nú eru
engar samningaumleitanir hafð-
ar í frammi heldur hringt f Lee
Marvin hjá Víkingasveitinni og
hann fenginn til að redda málun-
um. Og það gerir hann svo um
munar með hjálp Chuck Norris.
Það er annar helmingur Cannon-
fyrirtækisins, Menahem Golan, sem
leikstýrir Víkingasveitinni. í mynd-
inni kenna flugræningjamir sig við
Nýju heimsbyltinguna. Þeir ræna
bandarískri farþegaflugvél á leið
frá Kairó til Bandarikjanna og
neyða flugstjórann til að lenda í
Beirút. Þar sameinast þeir öðrum
félögum sínum úr heimsbylting-
unni, sleppa konum og bömum en
fara með karlmennina á felustað í
borginni. Það virðist því heldur
erfitt verkefni að ætla að ná gíslun-
umúrprísundinni.
En ekki fyrir Chuck Norris og
Lee Marvin. Þeir em foringjar Vík-
ingasveitarinnar, gamlir félagar og
stríðshundar miklir. Þeir ráðast með
sveit sína inn í Beirút, skjóta niður
hryðjuverkamenn í stórum kippum,
sprengja upp heilt borgarhverfí
(sem þykir víst ekki mikið í Beirút),
frelsa gíslana og fljúga í burtu.
Víkingasveitin er hröð og oft
spennandi mynd og mjög óhugnan-
leg því flugrán er sóðalegur hlutur.
Golan tekst einstaklega vel að lýsa
þeirri geðveiki, sem flugrán í raun-
inni er, kaldriijuðum flugræningj-
unum, óttaslegnum farþegunum og
máttleysi þeirra gagnvart hryðju-
verkamönnunum. Þótt flugræningj-
amir séu aðeins tveir í fyrstu eru
þeir gersamlega ósnertanlegir þar
sem flugvélin sveimar í mörg þús-
und feta hæð. Minnsta hliðarspor
getur kostað dauða.
Golan dregur upp einfalda mynd
af hryðjuverkamönnunum, mynd
sem er okkur öllum kunn úr frétt-
um. Þeir svífast einskis í krafti
vopnanna, níðast á bjargarlausum
farþegum og virða mannslífíð jafn-
lítils og skítinn á götunni. Því er
ekki laust við að hlakki í manni
þegar Norris Iemur forsprakka
þeirra í klessu áður en hann spreng-
ir hann í loft upp.
Stór hópur frægra leikara hefur
gengið í Iið með Golan og Globus
við gerð Víkingasveitarinnar. Ge-
orge Kennedy leikur góðhjarta
prest, Martin Balsan leikur hug-
rakkan gyðing, Robert Vaughn
leikur góðan hershöfðingja, Bo
Svenson leikur hugrakkan flug-
stjóra, Shelley Winters leikur góða
eiginkonu og Hanna Schygulla leik-
ur bara flugfreyju af stakri snilld.
En það verður að segjast eins og
er að því minna sem þeir Lee
Marvin og sérstaklega Chuck Norr-
is tala því betri er myndin.
Það komst í heimsfréttimar
þegar Reagan Bandaríkjaforseti
sagði eftir að hafa horft á Rambo:
First Blood Part II, að hann hefði
gjaman getað þegið aðstoð Rambos
í þeirri gísladeilu, sem Víkingasveit-
in byggir mjög lauslega á. Nú getur
hann bætt þeim Norris og Marvin
Norris
í hóp með Rambo. Það sem mönnum
tekst ekki að framkvæma í raun-
veruleikanum gengur upp eins og
ekkert sé í bfó.
Stjörnugjöf: ☆ ☆ V2