Morgunblaðið - 25.03.1986, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 25. MARZ1986
----t:.. -....r
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakið.
Hvaða
Alþýðuandalagi?
Alþýðubandalagið er að sækja
í sig veðrið samkvæmt niður-
stöðum skoðanakönnunar Hag-
vangs, sem Morgunblaðið birti á
laugardag og sunnudag. Á hið
sama við bæði á landsvísu og í
Reykjavík, að fleiri en áður lýsa
stuðningi við Alþýðubandalagið.
Leitað var álits kjósenda á stjóm-
málaflokkunum í vikunni 3. til 11.
mars. Þá daga var það einmitt
að skýrast, að innan Alþýðu-
bandalagsins skiptast menn í tvær
fylkingar, ef ekki fleiri, í afstöð-
unni til nýgerðra kjarsamninga.
Annars vegar eru þeir, sem
stjóma Þjóðviljanum og eru and-
vígir samningunum, hins vegar
eru þeir, sem stjóma verkalýðs-
hreyfingunni og eru hlynntir
samningunum. Hvom hópinn eru
þeir að styðja, sem svara á þann
veg, að þeir ætli að kjósa Al-
þýðubandalagið í næstu kosning-
um?
Þröstur Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri Dagsbrúnar, sem
telja verður hugmyndasmið innan
verkalýðsarms Alþýðubandalags-
ins, hefur enn einu sinni lýst þeirri
skoðun, að flokknum sé fyrir bestu
að stefna að samstarfí við Sjálf-
stæðisflokkinn. Hann hafði að
vísu ekki hreyft þessum sjónar-
miðum nýlega, þegar ráðist var í
fyrrgreinda skoðanakönnun. En
hefði það breytt afstöðu fólks, ef
það hefði verið með hugann við
bónorð Þrastar? Eða er það sömu
skoðunar og Svavar Gestsson,
formaður Alþýðubandalagsins,
sem sagði í Þjóðviljanum á laugar-
dag: „Eg tel hins vegar að stjóm-
arsamstarf við Sjálfstæðisflokk-
inn eins og hann er í dag komi
ekki til greina."?
Þessi framgangur Alþýðu-
bandalagsins er vissulega um-
hugsunarefni. Og erfíðara verður
að komast að einhlítri niðurstöðu
um hann, þegar litið er til fylgis-
aukningar ríkisstjómarinnar í
þessari könnun. Eins og fram
kemur hér í blaðinu í dag er stuðn-
ingur við ríkisstjómina nú meiri
en nokkm sinni síðan í júlí 1984
miðað við kannanir Hagvangs.
Við eitt atriði er ástæða til að
staldra sérstaklega, og það er að
konur snúast til stuðnings við
Alþýðubandalagið og er það eink-
um áberandi, þegar spurt er um
fylgi í þingkosningum. Ráðamenn
Sjálfstaeðisflokksins þurfa ekki
síst að huga að þessu og velta
því rækilega fyrir sér, hvað hér
er að gerast eða geijast. Stjóm-
málaflokkar hljóta að nýta sér
skýrar ábendingar af þessu tagi
til að líta í eigin barm og kanna,
hvort eitthvað hafí farið úrskeiðis.
Fyrir flokk, sem leggur áherslu á
hlutverk einstaklingsins í þjóð-
félaginu og að sameinaðar geti
stéttimar Iyft grettistaki, er það
sérstakt áhyggjuefni, ef rétt er,
að konur taki ákvörðun um að
snúa við honum baki með þeim
hætti, sem umrædd skoðanakönn-
un sýnir.
Enn og aftur skal spurt: Hvaða
Alþýðubandalag er það, sem fólk
viil styðja? Við höfum dæmi fyrir
okkur um það úr stjómmálabar-
áttu undanfarinna ára, að það
þarf ekki að vera slæmt fyrir
flokka í könnunum á milli kosn-
inga, að hart sé tekist á innan
þeirra. Flokkamir komast í sviðs-
ljósið og menn muna því frekar
eftir þeim en ella. Eru það inn-
byrðis átök og deilur, sem draga
athygli að Alþýðubandalaginu um
þessar mundir? Sé svo, er brýnt
fyrir flokksforystuna að sjá til
þess, að þær deilur séu settar
niður tímanlega fyrir kosningar;
klofnir flokkar ávinna sér sjaldan
eða aldrei traust í kosningabar-
áttu.
Nýgerð skoðanakönnun bendir
til þess að skilin séu að skerpast
í stjómmálunum, á milli Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðubandalags.
Hlutur kvenna í því efni er íhugun-
arefni. Brýnast er þó að fá úr
því skorið, hvor armur Alþýðu-
bandalagsins ræðun sá, sem vill
enn skarpari skil, eða hinn, sem
styður kjarasamningana og mælir
með samstarfí við Sjálfstæðis-
flokkinn.
Nýtt líf í
Gamla miðbænum
Þeir, sem stunda verslun og
viðskipti í miðborg Reykja-
víkur, Gamla miðbænum, hafa
bundist samtökum um að blása
nýju lífi í þennan sögufræga stað.
Meðal þeirra ráða, sem gripið
hefur verið til, er, að hafa verslan-
ir opnar fram yfír hádegi á laugar-
dögum. Ekki fer á milli mála, að
þessi ráðstöfun hefur breytt borg-
arbragnum. Lífíð í Austurstræti á
verslunaríma á laugardögum er
augljós staðfesting þess.
Stórmarkaðir, sem reistir eru í
úthverfum borga hér eins og
annars staðar, eru þeim, sem
stunda verslun í gamalgrónum
hverfum að sjálfsögðu áhyggju-
efni. Vilji kaupmenn í Gamla
miðbænum halda sínum hlut eru
engin ráð betri en að auka þjón-
ustu og bjóða hana á samkeppnis-
færu verði. Því skrefí ber að
fagna, sem stigið er með lengri
sölutíma á laugardögum. Þar með
gefst þeim tækifæri til kynna sér
framboð og versla í Gamla mið-
bænum, sem ekki geta nýtt sér
þjónustuna á öðrum tíma. Og á
laugardögum eru bankar, opin-
berar stofnanir og skrifstofur
lokaðar, þannig að viðskiptavinir
verslana eiga auðveldara með að
fá bflastæði en ella.
fflSH
—

snilfifRiiivmiliii
I. IIM ' -I llllll
22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. MARZ 1986
----1f» V ASi?uD AOIU.OUIrf OiO'fl.Wi'ftf SiffOW—
-ff
J3
Bandarískir tollar á
ferskan fisk frá Kanada
þrifum á Atlantshafssvæðum Kan-
ada. Það var líka vandamál að ekki
var hægt að kaupa ís nema selja
fískinn til fyrirtækis sem átti ísvél
(ef fiskurinn var seldur annað neit-
aði fyrirtækið að selja sjómanninum
ís). Með því að fjölga fyrirtækjum
með ísvélar harðnaði samkeppni um
fisk og verð og gæði bötnuðu eitt-
hvað. Það er enginn vafí á að fjölg-
un ísvéla varð til þess að fleiri
neytisins tók þátt í sjávarútvegs-
sýningunni Boston Seafood 1985. Á
stalli þar voru gæði físks frá Kan-
ada kynnt fyrir kaugendum víða úr
Bandaríkjunum. í niðurstöðu
bandaríska viðskiptaráðuneytisins
segir, að ekki sé óeðlilegt, að opin-
berir aðilar auglýsi í Kanada, slíkt
gildi ekki um Bandaríkin. Með
auglýsingum í Bandaríkjunum sé
verið að auka á útflutning á fiski
eftir Sigmar V. Þormar
og Halldór Pétur
Pálsson
Hinn 3. janúar 1986 tók 6,85%
bráðabirgðatollur gildi á allan inn-
fluttan ferskan botnfísk til Banda-
ríkjanna frá Kanada. Bráðabirgða-
tollurinn olli mikilli spennu í kana-
dískum sjávarútvegi. Beðið var með
eftirvæntingu eftir endanlegum úr-
skurði sem birtist síðan miðviku-
daginn 19. mars. Kanadamenn
bjuggust við verulegri hækkun.
Sumir áætluðu að tollurinn yrði
jafnvel 20-30%. Slíkt hefði valdið
fátækum sjávarbyggðum Kanada
miklum erfíðleikum. Það kom því á
óvart þegar tollurinn var lækkaður
frá bráðabirgðaúrskurðinum niður
í 5,82%.
Hér réð mestu að þeir er kváðu
dóminn upp fengust ekki til að
samþykkja það sjónarmið ákærenda
að líta ætti á atvinnuleysisbætur til
kanadískra sjómanna sem ríkis-
styrk við vöruframleiðslu. Þessar
bætur eru verulega háar líkt og
komið verður að hér á eftir.
Eftir stendur þó að Bandaríkja-
menn hafa hafíð mat á styrkjum
og byggðaaðstoð Kanadamanna við
sjávarútvegssvæði landsins. Þó
þessi úrskurður sé áfall fyrir sjávar-
útvegsaðila í Bandaríkjunum sem
upphaflega kærðu Kanadamenn, er
mögulegt að nýjar kærur verði
lagðar fram. Til að réttlæta stór-
hækkaðar tollaálögur þarf í raun
ekki annað en að fá það fram að
túlkunum á ýmsri aðstoð, sérstak-
lega atvinnuleysisbótunum, verði
breytt lítillega. Það verður einkum
bagalegt fyrir Kanadamenn ef toll-
ur fæst hækkaður á frystum vörum.
Þeir selja mun meira af frystum
afurðum til Bandaríkjanna en fersk-
um. Þar sem Bandaríkjamarkaður
ræður úrslitum um afkomu kanad-
ísks sjávarútvegs er það alvarlegt,
að bandarísk stjómvöld eru farin
að skipta sér af ákvörðunum Kan-
adamanna, sem oft miða aðeins að
því að skapa þessari atvinnugrein
eðlilegan rekstrargrundvöll.
Engar undanþágnr
Hér verður skýrt frá helstu opin-
berri aðstoð Kanadamanna við sjáv-
arútveg Atlantshafssvæða landsins.
Ríkisaðstoð við kanadískan sjáv-
arútveg er svo almenn, að sjávarút-
vegsráðuneytið í Ottawa treystir sér
ekki til að halda því fram, að ein-
stök fyrirtæki njóti ekki fjárstuðn-
ings af neinu tagi og eigi því rétt
á að vera undanþegin tollum í
Bandaríkjunum. Mörg fyrirtæki í
Kanada reyndu að sækja um undan-
þágu í Bandaríkjunum, en fengu
neitun vegna þess að ekki var hægt
að fá opinbera staðfestingu á því
að þau nytu ekki opinberrar fjár-
hagsaðstoðar. Venjulega er reynt
að gera mun á fyrirtækjum eftir
því hvemigþau eru studd.
í tollamáli um þurrkaðan saltfisk,
sem afgreitt var á undan því máli,
sem hér er skýrt frá, var lagður
sérstakur tollur á hvert kanadískt
fyrirtæki, en þau sem voru ekki
nefnd verða að greiða meðaltalstoll.
Bandaríska viðskiptaráðuneytið
metur hveija fjárveitingu opinberra
aðila sem hundraðshluta af verð-
mæti alls afla (botnfiski, skelfiski
og öðru) sem landað er á Atlants-
hafssvæðum Kanada. Eftirfarandi
sundurliðun sýnir hvaða atriði
Bandaríkjamenn töldu tollskylda
ríkisaðstoð sem kanadískur sjávar-
útvegur nyti. Þessi sundurliðun er
sú, sem lögð var til grundvallar
bráðabirgðaúrskurðinum á ferska
fískinn (þ.e. 6,85%- tollurinn).
Endanlega sundurliðunin (lokatoll-
urinn 5,82%) er ekki alveg sú sama
og hér verður skýrt frá. Ekki tókst
Athafnalíf liggur nær niðri í mörgum sjávarbyggðum við Atlantshafsströnd Kanada yfir vetrarmánuðina.
' Morgunblaðið/Sigmar V. Þormar
Ríkisadstod við kanadískan sjávarútveg’ er svo almenn, að sjávarút-
vegsráðuneytið i Kanada treystir sér ekki til að halda því fram, að
einstök fyrirtæki njóti ekki fjárstuðnings af neinu tagi.
að fá upplýsingar um hana fyrir
birtingu þessarar greinar. Mismun-
urinn er óverulegur.
Greint verður frá því hvemig
það, sem Bandaríkjamenn telja
styrki, bætist ofaná verð hvers
punds af físki. Hver liður kemur
sem hlutfallstala ofaná fískverðið
en samanlagt vegur opinbera að-
stoðin upphæð tollsins (6,85%).
Opinber aðstoð
Bandaríska viðskiptaráðuneytið
fann 12 tollhæfa styrki sem sam-
bandsstjómin í Ottawa veitir til
sjávarútvegs á Atlantshafssvæðinu.
Þessir styrkir eru metnir til 5,801%
tolls. í fylkjunum Nýja-Brunswick,
Nýfundnalandi, Nova Scotia, Prins
Edwardeyju og Quebec er samtals
um 19 styrki að ræða, en þeir ýta
tollinum í 6,85%. Hlutur sambands-
stjómarinnar í Ottawa nemur 85%
af því, sem telst ósanngjöm sam-
keppni við bandaríska ferskfísk-
framleiðendur afganginn greiða
fylkisstjómimar.
Helstu styrkir frá Kanadísku
sambandsstjóminni em taldir þess-
in
1. Eigið fé til sjávarútvegsfyrir-
tækjanna National Sea
Products (NatSea) í Nova
Scotia og Fishery Products
Intemational (FPI) á Ný-
fundnalandi til að bjarga þeim
frá gjaldþroti árið 1983, tollur
2,188%.
2. Byggðastyrkur (Regional
Development Incentive Pro-
gram, RDIP), tollur 2,102%.
3. Fjárstyrkur til fískiskipa-
smíða (Fishing Vessel Assist-
ance Program), tollur 0,743%.
Stuðningur við stóru
sjávarútvegsfyrirtækin
Sambandsstjómin í Ottawa og
fylkisstjóm Nýfundnalands mynd-
uðu stórfyrirtækið FPI með sam-
komulagi 26. september 1983, með
því að sameina átta gjaldþrota
fyrirtæki. NatSea var bjargað af
sambandsstjóminni, Nova Scotia-
fylki og einkaaðilum. Bæði fyrir-
tækin fengu um 80 milljónir dollara
(2,3 millj. ísl. kr.) sem nýtt fjár-
magn, og lagði sambandsstjómin
fram mest af þessu fé.
Það telst ekki tollskyldur styrkur
þó hið opinbera fjárfesti í rekstri
ef venjuleg arðsemissjónarmið ráða
slíkum ákvörðunum. Einungis er
um styrk að ræða, ef fjárfesting
ríkisins er á skilmálum sem teljast
ósamrýmanlegir almennum arð-
semisreglum hjá einkaaðilum.
Bandaríkjamenn töldu að hrein
arðsemissjónarmið hefðu ekki ráðið,
þegar fyrirtækin FPI og NatSea
hlutu opinberan fjárstuðning.
Nýju fé, að upphæð 125 milij.
kanadískra dollara (um 3,7 milljarð-
ar ísl. króna á núverandi gengi) var
veitt frá sambandsstjóminni 1984-
85 til Nýfundnalandsfyrirtækisins
FPI. Rekstrarhalli á FPI var 35
milljónir dollara (1,05 milljarðar
kr.) árið 1984. Victor Young, for-
stjóri FPI, sagði í viðtaii við tíma-
ritið Financial Post 13. apríl 1985,
að hann vonaðist til að fyrirtækið
næði að skila arði árið 1989. Niður-
staða Bandaríkjamanna er, að FPI
sé ekki arðvænlegt og hafí ekki
verið það við stofnun.
NatSea í Nova Scotia tapaði 19
milljónum dollara (570 millj. kr)
árið 1984 en arður 1985 er talinn
um 10 milljónir dollara (300 millj.
kr.). Opinber fjárfesting í NatSea
var talin tollhæf. Fjárfesting í
NatSea var tollhæf vegna þess að
fé var veitt til þess þó að arðsemis-
forsendur væru ekki réttlætanlegar.
í niðurstöðu bandaríska ráðuneytis-
ins segir að ekkert sem lagt hafí
verið fram styðji þær spár sem
notaðar voru við endurskipulagn-
ingu NatSea.
Byggðastefna — Þróun
araðstoð
Kanadamenn viðurkenna að þró-
unaraðstoð hafí verið veitt við Atl-
antshafssvæðið, en telja að ekki sé
um styrkí að ræða. Það virðist túlk-
unaratriði hvort hlutar þessarar
aðstoðar teljast óeðlilegir ríkis-
styrkir samkvæmt alþjóðareglum.
Hægt er að taka dæmi af svo-
nefndri RDIP- áætlun. Samkvæmt
henni átti að veita fé til stofnunar
fískvinnslu og annarra framleiðslu-
fyrirtækja á Atlantshafssvæðum
Kanada þar sem atvinnuleysi er
mikið. Enginn fékk fé frá RDIP
nema sannað væri að framkvæmdin
væri alfarið byggð á því að aðstoð
fengist. Sýna yrði t.d. fram á að
enginn fengist til að lána fé vegna
þess að of mikil áhætta eða óvissa
ríkti um arð af þeim framkvæmdum
sem fyrirhugaðar voru. Vegna þess
að fjármagn var veitt með þeim
skilmálum, að það færi til fram-
kvæmda, sem féllu vel að aðstæðum
á hveiju svæði, en umbreytti ekki
atvinnulífí, var sjávarútvegur vin-
sæll sem fjárfesting til að bæta
atvinnuöryggi ýmissa svæða. Nið-
urstaða bandaríska viðskiptaráðu-
neytisins er, að íjárfesting sam-
kvæmt RDIP- áætluninni hafí ráðist
mest af geðþótta.
RDIP-áætlunin var úr sögunni
árið 1983. Síðustu greiðslur til sjáv-
arútvegs samkvæmt henni voru
inntar af hendi snemma árs 1985.
Kanadamenn voru sjálfir famir að
fínna marga galla á áætlunum af
þessu tagi. Gagnrýni á RDIP-áætl-
Kanadískir smábátasjómenn í sjálfstæðum rekstri eru taldir atvinnu-
lausir f rá 1. nóvember til 15. maí, þá geta þeir ekki róið vegna veðurs.
unina birtist í svonefndri Kirby-
skýrslu. Skýrslan kom út í desem-
ber 1982 og ættu allir er áhuga
hafa á kanadískum sjávarútvegi að
lesa hana. í skýrslunni er mælt með
því, að hætt verði að veita fé til
að stofna fiskvinnslur á svæðum,
þar sem of mörg frystihús eru
þegar. Á skrá hjá sjávarútvegráðu-
neytinu voru 519 fískvinnslur á
Atlantshafssvæðinu 1977 en þeim
hafði fjölgað í 700 í lok árs 1981.
Aðstoð var veitt í gegnum RDIP
til 260 fyrirtækja sem stækkuðu
eða byijuðu fískvinnslu af einhveiju
tagi. Ekki er deilt um það í Kanada,
að þetta hafí ýtt undir offjárfest-
ingu í fiskvinnslu.
I Kirby-skýrslunni (bls. 108) er
sagt að frá 1969-1982 eigi byggða-
aðstoð samkvæmt RDIP heiður af
heildarfjárfestingu í vinnslu að
upphæð 157 milljónir kanadískra
dollara (rúmlega 4,7 milljarðar kr.).
Bein fjárhagsaðstoð samkvæmt
áætluninni áþessu tímabili nam $46
milljónum (um 1,4 milljörðum kr).
Það er umdeilt í Kanada hvort sjáv-
arútvegur í heild hafí notið góðs
af RDIP-áætluninni.
Kanadíska sjávarútvegsráðu-
neytið veitti fjárhagslega aðstoð til
kaupa á frystibúnaði og ísvélum
fyrir Atlantshafssvæðið 1973-1980.
Þessar ísvélar eru tollskyldar vegna
þess að fastafjármagn afskrifast á
12 árum eftir kaup. í niðurstöðum
Bandaríkjamanna eru framleiðend-
ur í Kanada taldir njóta vélanna
og tollur vegna þeirra er metinn á
0.060%.
Veittur var styrkur til ísvéla-
kaupa, 25.000 dollarar (750.000
kr.) á hveija umsókn á tímabilinu
1973 til 1979, en hann hækkaði
síðan árið 1980 í 50.000 dollara
(1,5 millj. kr.) á hveija umsókn.
Skortur á ís stóð gæðum lengi fyrir
fyrirtæki gátu flutt ferskan físk til
Bandaríkjanna. Kanadamönnum
fínnst samt smámunalegt að verið
sé að hækka tolla á físki þeirra
vegna aðstoðar af þessu tagi.
Aðstoð til f iskiskipa-
smíða
Kanadíska sjávarútvegsráðu-
neytið byijaði að veita fjárstuðning
til fískiskipakaupa árið 1942. Að-
stoðað er við kaup, breytingar eða
viðgerðir á skipum í Kanada. veitt
er aðstoð er nemur allt að 60% af
kostnaði. Allt að 750.000 kan. doll-
arar (22,5 millj. kr.) fást í styrk til
nýsmíða en 400.000 dollara (12
millj. kr.) þak er á viðgerðum eða
breytingum. Sjávarútvegsráðuneyt-
ið hefur þó síðustu ár lækkað þessar
tölur og veitir nú ekki meira en 25%
af kaupverði nýrra skipa og
125.000 dollara (3,75 milljónir kr.)
til viðgerða. Aðstoðin nam að
meðaltali 6 milljónum dollara (180
millj. kr.) á ári síðustu 10 árin.
Tom Siddon, sjávarútvegsráð-
herra Kanada, sagði 7. febrúar sl.
að þessari aðstoð yrði hætt vegna
þess að ekki væri lengur þörf á
henni. Ráðherrann lét einnig hafa
það eftir sér, að fjárstuðningurinn
kynni að hafa stuðlað að of stórum
flota. Auk þess ætluðu Bandaríkja-
menn að hækka tolla vegna þessar-
ar aðstoðar.
Af öðru sem Bandaríkjamenn
fundu tollskylt má nefna skipa-
tryggingu sjávarútvegsráðuneytis-
ins (Fishing Vessel Insurance Plan).
Tryggingin er rekin af ráðuneytinu,
iðgjöld eiga að nægja til að greiða
fyrir tjón. Skipatryggingin hefur
verið rekin með halla, hann var
metinn sem 0,187% tollur.
Markaðsdeild sjávarútvegsráðu-
frá Kanada. Þetta er því tollskyldur
styrkur til kanadískra útflytjenda,
tollur 0,001%.
Atvinnuleysisbætur
til sjómanna
Sjómenn sem vinna hjá útvegs-
fyrirtækjum fá greiddar atvinnu-
leysisbætur á sama hátt og aðrir
launþegar í Kanada. Sjómenn í
sjálfstæðum rekstri, smábátaeig-
endur, fá hinsvegar atvinnuleysis-
bætur úr sérstökum sjóði innan
atvinnuleysistryggingakerfisins. Sá
munur er á, að ríkið ber 90% af
kostnaðinum við að tryggja sjálf-
stæða smábátasjómenn en opinberir
aðilar þurfa aðeins að ljármagna
20% halla, sem er á almenna kerf-
inu. Reglur um greiðslu úr almenna
kerfínu og sjómannasjóðnum eru
ekki heldur þær sömu.
Smábátasjómenn í sjálfstæðum
rekstri eru taldir atvinnulausir frá
1. nóvembertil 15. maí, bátarþeirra
geta ekki farið á sjó á þessu tíma-
bili vegna veðurs. Þeir verða að
hafa unnið 10 vikur yfir árið áður
en þeir eiga rétt á bótum. Ef þeir
vinna meira en 15 vikur er þeim
leyfílegt að nota 10 tekjuhæstu
vikurnar sem grunn við útreikning
á upphæð atvinnuleysisbóta sinna.
Smábátasjómenn greiða 2,35% af
tekjum sínum til atvinnuleysis-
tryggingakerfísins líkt og aðrir
launþegar í Kanada.
Atvinnuleysisbætur nema sem
svarar 60% af tekjum sjómannsins
ef þær eru ekki yfir 460 dollurum
(13.800 kr.) á viku. Hæstu hugsan-
legar bætur eru því um 280 dollarar
(8.400 kr.) á viku. í almenna kerf-
inu er hægt að fá bætur mest í 52
vikur í einu, ef unnið var 14-20
vikur áður en bótagreiðslur hófust.
Smábátasjómenn teljast hinsvegar
ávallt hefja vinnu 15. maí ár hvert,
nema þegar undanþága er veitt t.d.
vegna veðurs, sem er sjaldgæft.
Mikill og vaxandi halli hefur verið
á atvinnuleysistryggingasjóðnum
fyrir sjómenn í sjálfstæðum rekstri
líkt og sjá má í töflu 1. Þennan
halla greiðir hið opinbera.
TAFLAI.
Halli á atvinnuleysistryggingasjóði
sjómanna með sjálfstæðan rekstur.
(Fjárhagsár hins opinbera í Kanada
er frá 1. maí til 30. apríl.) Taflan
sýnir milljónir dollara og milljónir
króna.
Kan. ísl.
dollarar krónur
1984-85 159,0 4.770
1983-84 140,1 4.203
1982-83 113,8 3.414
1981-82 89,9 2.697
1980-81 73,7 2.211
1979-80 71,7 2.151
1978-79 65,6 1.968
1977-78 50,1 1.503
Lflct og sjá má er kostnaður
kanadíska ríkisins af atvinnuleysis-
bótum til sjálfstæðra sjómanna
verulegur eða um 4,7 milljarðar
króna árið 1984 (togarasjómenn
eða sjómenn á meðalstórum eða
stórum bátum eru hér ekki taldir
með). í töflu 2 er nánari sundurlið-
un á þessum bótum. Fjöldi sjó-
manna er nýtur bóta stendur í stað
en meðalgreiðslan á hvem sjómann
hefur hækkað nokkuð. í Kirby-
skýrslunni em atvinnuleysisbætur
sagðar (bls. 61) nema að meðaltali
16% af heildartekjum allra sjó-
manna árið 1981. Á norðaustan-
verðu Nýfundnalandi vom atvinnu-
leysisbætur 32% af heildartekjum
sjómanna það ár, en þar er hlut-
fallið hæst í Kanada. Verðlag er
lægra í Kanada en hér á landi og
ráða má að upphæð þessara bóta
er veruleg af því að meðalbætur á
hvem sjómann nægðu til þess að
hann keypti sér nýja Lödu-bifreið
fyrir þær hvert einasta ár.
í Kirby-skýrslunni segir (bls. 61)
að 83% af þeim sem stunduðu sjó-
mennsku 1981 hafí notið atvinnu-
leysisbóta það árið. Eins er þess
getið (bls. 311) að starfsfólk í físk-
vinnslu á Atlantshafssvæðinu hafí
fengið 63 milljónir dollara (1,9
milljarða kr.) í bætur úr almenna
kerfínu árið 1980. Um vemlegar
greiðslur er því að ræða til aðila
innan kanadisks sjávarútvegs i
forrni atvinnuleysisbóta.
í kæm þeirri sem Bandaríkja-
mennimir lögðu fram em atvinnu-
leysistiyggingar í Kanada taldar
vera styrkur, þar sem iðgjöld frá
þeim sem starfa í sjávarútvegi nemi
aðeins 10% af útborgunum til þess-
ara aðila. Bandaríska viðskipta-
ráðuneytið hefur ákveðið við loka-
úrskurð á tollum á ferska fiskinum
að ekki skuli líta á bætumar sem
óeðlilegan ríkisstyrk við vömfram-
leiðslu. Óvíst er hvort bandarískir
hagsmunaaðilar geti breytt þeirri
túlkun í málarekstri í framtíðinni,
t.d. þegar innflutningur á frystum
botnfískafurðum verður kærður.
Óvíst er, hve hátt atvinnuleysis-
bætumar yrðu metnar til tolla. Lík-
lega bættu þær 10 til 18% tolli ofan
á vömna. Ljóst er, að slíkt hefði
geigvænleg áhrif á sjávarútveg
Kanada.
Frekari tollamálaferli
erulíkleg
Kanadamenn anda nú léttar eftir
að í Ijós kom að tollamir á fersk-
fiskinn urðu ekki eins háir og búist
var við. Enn em þó blikur á lofti.
Ferskfiskurinn er aðeins ein grein
kanadískrar fískframleiðslu. Lfld
og hjá okkur íslendingum er frysti
botnfiskurinn mikilvægasta sjávar-
varan, sem flutt er út. Lögfræðing-
um kanadíska sjávarútvegsráðu-
neytisins var send tilkynning um
það í ágúst á sl. ári, að frekari
málssókna væri að vænta. Aðilar
frá Alaska vilja fá toll á frystan
físk frá Kanada, en skelfískinn-
flutningur verður kærður af fyrir-
tækjum á austurströnd Bandaríkj-
anna. Hinn lági tollur sem úrskurð-
aður var í ferskfískmálinu kann að
letja þessa aðila til aðgerða. Þó
kunna þeir að reyna nýjar aðferðir
við málssókn sem skilað gætu meiri
árangri. Þannig em uppi hug-
myndir um að kæra kanadískan
sjávarútveg í heild. Með því móti
yrði e.t.v. auðveldra að fá atvinnu-
leysisbætumar metnar sem toll-
skyldar.
Þó vemlegir tollar hafí enn ekki
skaðað kanadískan sjávarútveg þá
hefur málssóknin ekki verið skað-
laus. Dýrt er að vetja mál af þessu
tagi. Fiskiráð Kanada (Fisheries
Council of Canada) bjóst við að
hafa varið 500—600.000 dollumm
(15 til 18 milljónum króna) í máls-
vömina. Það kostar mun minna að
sækja mál af þessu tagi.
Sjávarútvegsbyggðir
Kanada
Þrátt fyrir að tollahækkanir í
Bandaríkjunum hafi ekki náð að
skaða sjávarútveg Kanada vemlega
hefur málavafstur það sem hér
hefur verið lýst þegar haft áhrif.
Kanadamenn virðast vera að draga
úr aðstoð og þróunarhjálp við Atl-
antshafssvæðin vegna ótta við
aðgerðir Bandaríkjamanna. Þetta
verður að teljast alvarlegt fyrir sjáv-
arútvegssvaeði Kanada. Þau hafa
glímt við mikla efnahagslega van-
þróun undanfama áratugi. At-
hafnalíf liggur nær alveg niðri í
byggðarlögum yfír vetrartímann
(botnfiskvertíð þar er yfír sumarið).
Áður var selveiði góð búbót fyrir
þetta fólk yfir langan og athafnalít-
inn vetur. Með aðgerðum Green-
peace og annarra samtaka í Evrópu
hefur fólkið ekki lengur að selveið-
inni að hverfa.
Einstaka ákæmatriði sem nefnd
vora hér að framan verða að teljast
mjög óheiðarleg og mættu jafnvel
kallst óvægin afskipti af innan-
landsmálefnum sjálfstæðs ríkis.
Dæmi um þetta er stofnun stór-
fyrirtækisins FPI. Uppbygging
þessa fyrirtækis hefur verið aðallið-
urinn í uppbyggingu atvinnulífs á
Nýfundnalandi. Bandaríkjamenn
telja að „arðsemissjónarmið" hafi
ekki ráðið kanadískri Qárhagsað-
stoð við þetta fyrirtæki. Ef fyrir-
tækið hefði ekki verið sett á fót
með opinbemm stuðningi hefði
fiystihúsum verið lokað um allt
Nýfundnaland með ófyrirsjáanleg-
um afleiðingum fyrir byggðarlög
sem allt sitt eiga undir sjávarútvegi.
Bandarísk yfírvöld em nú að tmfla
að þetta fyrirtæki nái að koma
undir sig fótunum með því að leggja
á tolla.
Með byggða- og þróunaráætlun-
um hefur Kanadastjóm á síðustu
áratugum reynt að bæta alvarlegt
efnahagsástand Atlantshafssvæða
landsins. Mikið af þeirri aðstoð sem
minnst hefur verið á hér er til þess
fallin að hafínn verði rekstur fýrir-
tækja á svæðum, þar sem atvinnu-
leysi ríkir. Eins og Bandaríkja-
mennimir komust að er aðstoðin
oft vemleg. Hinsvegar er aðstoðin
einfaldlega mikil vegna þess hve
ástandið er alvarlegt í mörgum
kanadfsku sjávarbyggðanna.
Hvað sem frekari átökum um
tollamál líður, er ljóst, að það fólk
sem hefur lífsbjörg sína úr sjó
verður harkalegast fyrir hækkandi
tollum á sjávarafurðum og afskipt-
um Bandaríkjamanna af byggðaað-
stoð í Kanada.
Sigmar V. Þonnar hefur lokið
meistaraprófi í þjóðfélagsfræðum
frá Carleton-háskóla íOttawa,
hann starfar þjá Félagsrísinda-
stofnun Háskóla íslands.
Halldór Pétur Pálsson erídokt-
orsnámi íhagfræði t Ottawa í
Kanada.
Atvinnuleysisbætur
kanadískra smábátasjómanna
Taflan sýnir upphæð bóta í íslenskum krónum sem
greiddar voru kanadískum smábátasjómönnum árið 1984
(Kanadadollar reiknaður sem 30 ísl. kr.).
Fylki
Fjöldi
bótaþega
Heildar-
greidsla
kr.
Meðalgreiðsla á/
hvernýómann
kr.
Heimild: Fjáriög Kanada.
Nýfundnaland
Prins Edward eyja
Nova Scotia
Nýja Bmnswick
12.460
2.292
7.819
2.983
1.719.423.300
361.866.600
1.086.715.200
442.862.700
138.000
157.890
138.990
148.470
1
i
*
i
i
1