Morgunblaðið - 04.06.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1992
Ástir samlyndra hjóna
Sambúð og skilnaður
eftir Halldór Kr.
Júlíusson
Breytingar á gerð og stöðug-
leika kjarnafjölskyldunnar hér á
landi og í nágrannalöndum okkar
á síðustu áratugum og áhrif þeirra
á famað barna og félagsleg vanda-
mál almennt, hafa vakið vaxandi
athygli fræðimanna og valdið
stjórnmálamönnum og þeim sem
vinna að félagslegri þjónustu vax-
andi áhyggjum.
í dag er talið að um 30% hjóna-
banda eða sambúða sem til er
stofnað á íslandi, leysist síðar upp
og endi með skilnaði. Þótt þetta
hlutfall sé nokkru lægra en í sum-
um nágrannalöndum okkar, hefur
þróunin hér verið svipuð og erlend-
is og tíðni hjónaskilnaða aukist á
síðustu áratugum.
Vitað er að nokkur tengsl eru
milli hjónaskilnaða og þroska
barna. Skilnaðarbörn standa sig
að jafnaði lakar í skóla, en böm
sem búa hjá báðum foreldrum,
eiga við fleiri hegðunarvandamál
að stríða og er hættara við geð-
rænum vandamálum. Jafnframt
er vitað að fólk sem skilur á við
fleiri geðræn vandamál að stríða
en aðrir, sérstaklega þunglyndi.
Ótalin er þá sú sorg og röskun á
daglegum högum og efnahagi
fólks sem oft er skilnaði samfara.
Þegar við þetta bætist að ávallt
er stofnað er til sambúðar með
langtímamarkmið í huga og að
skilnaður er merki um að fólki
hafi mistekist einhver mikilvæg-
ustu áform einkalífs síns, er ljóst
að miklir og margvíslegir hags-
munir eru tengdir stöðugleika
sambúðar og hjónabands.
Viðamiklar félagsvísindalegar
rannsóknir hafa verið gerðar til
að kanna orsakir hjónaskilnaða.
Má almennt segja að orsakirnar
séu margvíslegar, en sýnt hefur
verið fram á í erlendum rannsókn-
um að tíðni skilnaða tengist laus-
lega ýmsum þáttum í bakgrunni
hjónanna, svo sem því hversu við-
horf þeirra eru lík, efnahag þeirra,
trúfélagi og skilnaði eigin foreldra,
svo eitthvað sé nefnt.
Þetta samband er þó hverfandi
miðað við þau sterku tengsl, sem
einfaldir samskiptahættir fólks í
upphafí sambúðar hafa við skilnað
síðar meir. Nýlegar rannsóknir
sýna að segja má með um 80-90%
líkum fyrir um farsæld hjónabands
til langs tíma, út frá því einu með
hvaða hætti hjón í upphafi sam-
bands síns, jafna ágreining sín á
milli. Eða með öðrum orðum, það
hvernig nýgift hjón rífast segir
með mikilli nákvæmni fyrir um
það hvort sambúðin eigi síðar
meir eftir að leysast upp eða ekki.
Það sem er einkar athyglisvert
í þessu sambandi, er að það er
ekki tíðni sundurlyndis og hversu
oft hjónin rífast, sem tengist skiln-
aði síðar meir, heldur hvemig
hjónin rífast, þegar þau rífast. En
rannsóknir á því hvernig hjón tal-
ast við, rífast og sætta ágreining,
hafa leitt í ljós að sá munur í við-
ræðum, sem annars vegar leiðir
til þess að hjónin leysa ágreining
sinn og geta tekið upp þráðinn að
nýju, en hins vegar leiðir þau í
ógöngur og færir þau engu nær
sátt, þrátt fyrir að rífast, er sára-
lítill og felst í aðferðum til að
skapa öryggi í samskiptum á milli
hjónanna. Þessar sömu aðferðirn-
ar bæta ekki aðeins viðræður
hjóna, heldur hafa þær almennt
gildi þar sem samskipti geta verið
stirð, svo sem milli foreldra og
táninga, og milli fólks á vinnustöð-
um og í skólum.
Við háskólann í Denver í Col-
orado í Bandaríkjunum hefur hóp-
ur vísindamanna, undir stjórn dr.
Howards Markmans, gert athug-
anir á því, hvort hætt sé að kenna
hjónum að nota þá viðræðutækni
sem einkennir farsæl hjón, og
hvort það síðan auki líkur á
stöðugleika þeirra í sambúð. Þess-
ar rannsóknir hafa nú staðið yfir
í meira en 10 ár og sýna tvímæla-
laust að svo sé. Vönduð saman-
burðarrannsókn sýnir að þeir, sem
læra einfaldar aðferðir til að gera
viðræður árangursríkari, hafa
mun lægri skilnaðartíðni, eða um
helmingi minni, en samanburðar-
hópur, og það sem meira er, þeir
eru mun hamingjusamari en sam-
anburðarhópurinn með maka sinn,
kynlíf og sambúð almennt.
Aðferðir sínar hefur dr. Mark-
man sett saman í einfalt kennslu-
námskeið fyrir fólk í sambúð,
PREP, sem annars vegar haldið
yfir sex vikur sem kvöldnámskeið,
eða sem helgarnámskeið yfir eina
helgi. Námskeiðið var upphaflega
ætlað hjónaefnum og fólki sem var
að stíga sín fyrstu skref í sambúð,
en hefur síðan sýnt sig að nýtast
vel fólki sem jafnvel á margra ára
sambúð að baki. Námskeiðið er
kennslunámskeið, en ekki með-
ferðarnámskeið. Það kennir fólki
aðferðir til að greina, ræða og
leysa ágreining sinn á einfaldan
og öruggan hátt og án þess að
samræðurnar fari úr böndum.
Rannsóknir og námskeið dr.
Markmans hafa hlotið gífurlega
athygli í Bandaríkjunum og hefur
verið fjallað um rannsóknir hans
í helstu fréttaskýringar- og við-
talsþáttum sjónvarps <„20/20“,
„48 hours“, „Oprah Winfrey
Show“, o.s.frv.) á síðustu misser-
um, auk ótal blaðagreina. Ástæða
þess að PREP hefur notið meiri
Halldór Kr. Júlíusson
„ Við getum ekki tryggt
neinum farsæla sam-
búð, en við getum látið
fólki í té aðferðir sem
öðrum hafa reynst
heilladrjúgar við að
styrkja og efla sambúð
sína og lífshamingju.“
athygli en önnur námskeið á þessu
sviði, sem fólki hafa staðið til boða
um áraraðir, felst fyrst og fremst
í tvennu. í fyrsta lagi hefur verið
sýnt fram á langtímaárangur af
námskeiðinu með ótvíræðum
hætti. í öðru lagi tekur námskeið-
ið enga afstöðu til þess hvernig
hjónabönd eigi að vera, heldur
kennir það einungis aðferðir til að
greina vandamál og ræða um þau
á öruggan hátt. Aherslan er á
kennslu og tækni til að ræða sam-
an, en ekki upplýsingar um góðar
lausnir. Hvaða Iausnir eru góðar
er hjónunum látið eftir að ákveða.
Námskeiðið lætur þeim hins vegar
í té aðferðir til að finna þær.
Þeir aðilar sem lengst hafa sinnt
undirbúningi hjóna, prestar og
aðrir starfsmenn trúarsafnaða,
hafa brugðist skjótt við framförum
á þessu sviði. Á nýlegu námskeiði
fyrir stjórnendur PREP, voru t.d.
um helmingur þátttakenda prest-
ar, en helmingur sálfræðingar og
félagsráðgjafar. Alþjóðlegur áhugi
Á PREP er einnig mikill og er
námskeiðið nú notað í Þýskalandi,
m.a. á vegum kaþólsku kirkjunnar
og í Hollandi. Jafnframt er verið
að þýða PREP á íslensku og gefst
fólki hér kostur á að kynna sér
þessa viðræðutækni á næstunni,
en tvö helgarnámskeið verða
væntanlega haldin í Reykjavík í
júní í samstarfi við Pjölskylduþjón-
ustu kirkjunnar.
Fyrirbyggjandi starf á sviði fé-
lagslegrar þjónustu hefur hingað
til að mestu verið draumsýn
félagsvísindamanna og óskhyggja
stjórnmálamanna. Ástæðan er sú
að erfitt hefur verið að meta hvaða
árangri það skilar, en til þess þarf
vandaðar langtímarannsóknir. Nú
þegar þessar langþráðu framfarir
eru að eiga sér stað, er mikilvægt
að fylgja þeim eftir með rannsókn-
um og mati á árangri. Þótt að-
stæður fólks á íslandi séu í mörgu
svipaðar og í nágrannalöndum
okkar, er mikilvægt að við þekkj-
um sérstöðu okkar. Langtíma-
rannsóknir á fjölskyldum og velf-
arnaði barna eru því engu síður
nauðsynlegar hér sem annars
staðar.
Lokaorð
Við vitum að flestir meta far-
sælt samband við maka sinn ofar
öðru. Við vitum að stórtu hlutfalli
fólks tekst ekki það ætlunarverk
sitt að glæða með sér farsæla sam-
búð. Við vitum að auk ómældrar
sorgar og röskunar, hafa hjóna-
skilnaðir í för með sér áhættu,
bæði fyrir hjónin sjálf og börn
þeirra. Við vitum hver er helsta
ástæða þess að hjón geta ekki
jafnað innbyrðis ágreining sinn og
við höfum undir höndum þekkingu
til að kenna aðferðir og tækni sem
leiðir af sér uppbyggilega sambúð.
Við getum ekki tryggt neinum
farsæla sambúð, en við getum lát-
ið fólki í té aðferðir sem öðrúm
hafa reynt heilladijúgar við að
styrkja og efla sambúð sína og
lífshamingju.
Höfundur erMA ísálfræði og
stundnr framhnldsnám í
þróunarsálfræði í Bnndnríkjunum.
Notaðir bílar á góðu verði
- Allir skoðaðir 1992 og góð greiðslukjör í boði -

Bíll vikunnar:
MMC Colt GL árgerð 1988.
Ekinn 59.000 km. Góður bíll
á frábæru verði.
Staðgr. 430.000,- kr.
BÍLAGALLERÍ • FAXAFENI 8 • SÍMI 685870 • Opið mánudaga til föstudaga kl. 9-18 • Laugardaga kl. 10-16
100-300 þús.
Dal. Charmant
4G 4D árg. ’78. Ek. 89.
Tölvunr. 2432. stgr. 50
Saab 99
5G 2D árg. ’82. Ek. 125.
Tölvunr. 2540 stgr. 165
Fiat Uno 45
4G 3D árg. ’86. Ek. 48.
Tölvunr. 2564. stgr. 190
Dai. Charade TS
4G 3D árg. ’86. Ek. 75.
Tölvunr. 1344. stgr. 250
Dai. Charade TX
4G 3D árg. ’86. Ek. 96.
Tnr. 2359. stgr. 270
Ford Escort
SSK 5D árg. ’84. Ek. 92.
Tölvunr. 2392. stgr. 295
Kr. 300-500 þús.
Volvo 240 GL
SSK4D árg. ’82. Ek. 166.
Tnr.2553. stgr. 310
Dai. Charade CS
4G 5D árg. ’87. Ek. 77.
Tölvunr, 2465. stgr. 340
Dai. Charade CS
4G 5D árg. ’87. Ek. 56.
Tölvunr. 2345. stgr. 350
Volvo 340 DL
4G 5D árg. ’86. Ek. 92.
Tölvunr. 2275 stgr. 380
Volvo 240 GL
5G 4D árg. ’84. Ek. 150.
Tölvunr. 1926. stgr. 390
Dai. Charade TS
4G 3D árg. ’88. Ek. 56.
Tölvunr. 2344. stgr. 425
Kr. 500-700 þús.
Dai. Charade Turbo
5G 3D árg. ’88. Ek. 68.
Tölvunr. 2462 stgr. 550
Subaru Justy J-12
5G 5D árg. ’89. Ek. 32.
Tölvunr. 2495. stgr. 620
Toyota Corolla XL
5G 5D árg. ’88. Ek. 73.
Tölvunr. 2570 stgr. 635
Subaru Justy GL
5G 5D árg. ’89. Ek. 21.,
Tölvunr. 2573. stgr. 640
Nissan Sunny SLX
5G 4D árg. ’88. Ek. 45.
Tölvunr. 2578. stgr. 680
Toyota Carina DX
SSK 4D árg. ’88. Ek. 62.
Tölvunr. 2078. stgr. 640
Kr. 700-900 þús.
Volvo 740 GL
SSK 4D árg. ’85. Ek. 75.
Tölvunr. 2225. stgr. 760
Dai. Applause 16L
5G 5D árg. '90. Ek. 28.
Tölvunr. 2516. stgr. 765
Subaru 1800 GL
Stat. 5G 5D árg. '88. Ek.
80.Tnr.2276. stgr. 810
Dai. Feroza EL-2
5G 3D árg. '89. Ek. 49.
Tölvunr. 1497 stgr. 890
Dai. Feroza EL-2
5G 3D árg. ’89. Ek. 53.
Tölvunr. 1661. stgr. 900
Volvo 740 GL
SSK 4D árg. ’86. Ek. 85.
Tölvunr. 2168 stgr. 900
Kr. 900-1.100 þús.
Dai. Feroza EL-2
5G 3D árg. '89. Ek. 47.
Tnr.2024. stgr.930
Dai. Feroza EL-2
5G 3D árg. ’89. Ek. 23.
Tnr.2133 stgr.930
Volvo 460 GLE
5G 4D árg. ’90. Ek. 94.
Tölvunr. 2090. stgr. 950
MMC Galant GLSi
SSK 4D árg. ’89. Ek. 64.
Tölvunr. 2483. stgr. 960
Volvo 440 Turbo
5G 5D árg. '89. Ek. 57.
Tnr. 2019. stgr. 1.050
Volvo 740 GLE
SSK 4D árg. ’87. Ek. 72.
Tnr. 479 stgr. 1.095
__________252
Volvo 740 GL
SSK 4D árg. '88. Ek. 67.
Tnr.1027. stgr, 1.190
Volvo 460 GLE
SSK4D árg. ’90. Ek. 21.
Tölvnr. 1404. stgr. 1.230
Dai. Feroza EL/EFi
5G 3D árg. '91. Ek. 13.
Tnr.2313. stgr. 1.220
Dai. Rocky EL-2
5G 3D árg. '90. Ek. 30.
Tnr.2405. stgr. 1.250
Volvo 460 GLE
SSK4D árg. ’91. Ek. 18.
Tnr. 2056. stgr. 1.310
Dai. Rocky Turbo
Diesel 5G 3D ár. ’90. Ek.
30.Tnr. 2176 stgr. 1.520
1.100-2.
þús.
SSK = Sjálfskiptur. D = Dyrafjöldi. G = Gírar. St. = Station.