Morgunblaðið - 04.06.1992, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. JUNI 1992
DANIR FELLDU MAASTRICHT-SAMKOMULAGIÐ
Efinn o g spurning Hamlets
leita stöðugt á dönsku þjóðina
- segir Uffe Ellemann-Jensen, utanríkisráðherra Danmerkur
Kaupmannahöfn. Frá Sigrúnu Davíðsdóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
Á blaðamannafundi eftir ríkisstjórnarfund í gærmorgun sagði
Poul Schliiter forsætisráðherra að danska stjórnin hefði enjgin áform
um að segja af sér eftir úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar. I þjóðarat-
kvæðagreiðslu ættu kjósendur að greiða atkvæði um ákveðin mál-
efni, án þess að þurfa að vera ónáðaðir af vangaveltum um hver
áhrif niðurstaðan hefði á ríkisstjórnina.
Eftir áberandi vonbrigði að
kvöldi kjördags, mætti Uffe Elle-
mann-Jensen utanríkisráðherra
brattari útlits á blaðamannafund í
gær. Hann sagðist áður hafa lýst
löndum sfnum sem miklum efa-
semdarmönnum, er veltu stöðugt
fyrir sér spurningu Hamlets um að
vera eða vera ekki. En til að lýsa
aðstöðu dönsku stjómarinnar nú
þyrfti hann að grípa til orða danska
skáldsins Piets Heins, sem segði
svarið við spumingu Hamlets felast
í því að vera og vera ekki. Nú lægi
fyrir dönsku stjóminni að fínna
hvemig Danir gætu bæði verið og
verið ekki í þeirri evrópsku sam-
vinnu, sem ætti að hefjast 1. janúar
nk.
Utanríkisráðherra sagði stjórn-
ina hafa góðan tíma, en það lægi
ljóst fyrir að hún gæti ekki staðfest
Maastricht-samkomulagið. Danir
yrðu að vera með á eigin forsend-
um, vera eins mikið með og þeir
gætu og finna leiðir til þess. Um
Hveiju
höfnuðu
Danir?
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinss-
syni, fréttaritara Morgunblaðsins.
LEIÐTOGAR Evrópubanda-
lagsins náðu samkomulagi um
þijú mikilvæg atriði á fundi
sínum í hollensku borginni
Maastricht í desember í fyrra.
Stefnt skyldi að náinni efna-
hagssamvinnu, evrópskum
seðlabanka og sameiginlegum
gjaldmiðli, sem á að koma á
árið 1999. Efnahagssamvinn-
an fæli m.a. í sér strangar
reglur um skuldir ríkissjóðs
og fjárlagahalla aðildarríkj-
anna.
Þá skuldbundu aðildarríkin
sig til að setja sameiginlegar
reglur um félagsleg réttindi
þegnanna, m.a. til að tryggja
þátttöku launþega í rekstri fyrir-
tækja. Bretar höfnuðu þessum
hugmyndum og niðurstaðan
varð sú að þeir koma til með að
standa utan við þennan þátt
samstarfsins.
Að lokum ákváðu aðildarrikin
að taka upp mun nánara sam-
starf á stjómmálasviðinu með
sameiginlega utanríkisstefnu og
vamar- og öryggismálasam-
vinnu að markmiði.
Til þess að ná þessum mark-
miðum er óumflýjanlegt að
breyta Rómarsamningnum,
stofnskrá Evrópubandalagsins.
Honum verður hins vegar ekki
breytt nema með samhljóða
samþykki allra aðildarríkjanna.
Nærri virðist liggja að álykta
samkvæmt lýðræðislegum hefð-
um að þar með séu breytingar
á Rómarsamningnum úr sögunni
í bili. Eina úrræðið væri þá að
endurskoða tillögumar og leggja
þær fyrir að nýju í einhverri
þeirri mynd sem líkleg er til að
hljóta samþykki meirihluta kjós-
enda í aðildarríkjunum. Margt
bendir hins vegar til að það sé
ásetningur margra annarra EB-
ríkja að horfa fram hjá reglunni
um neitunarvald hvers ríkis í
mikilvægum málum en setja
þess í stað Dani út í kuldann.
það hvernig til tækist, ylti mikið á
velvilja evrópsku samstarfsþjóð-
anna. Strax kosningakvöldið ýjaði
Schluter að annarri atkvæða-
greiðslu, en Ellemann-Jensen sagði
að hann áliti það óvirðingu við kjós-
endur að spytja þá aftur sömu
spurningar.
Forsætisráðherra sagði að auð-
vitað vildi danska stjórnin taka upp
viðræður aftur um samkomulagið
og það yrði samráð allra flokka um
hvaða atriði ætti að leggja áherslu
á, en það væri óljóst hvernig því
yrði tekið innan EB. Hann sagði
niðurstöðuna ekki eiga eftir að leiða
til neins hringlapda í stjórn danskra
efnahagsmála. í gær hefði orðið lít-
ilsháttar vaxtahækkun að höfðu
samráði við seðlabankann en krón-
an væri stöðug.
Reuter
Jacques Delors, forseti framkvæmdastjórnar EB, sagði á blaðamann-
afundi í Brussel í gær, að aðildarríkin myndu áfram vinna að aukn-
um samruna hvað sem liði afstöðu Dana.
EB-ríkin harma órslitin en
telja Maastricht eina kostinn
Getur eflt andstööuna við EB á Norðurlöndum og jafnvel við EES í Noregi
Ósló, Stokkhólmi, Kaupmannahöfn, Brussel. Frá fréttariturum Morgunblaðsins, Rcuter.
ÓHÆTT er að segja, að úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar í Dan-
mörku um Maastricht-samningana hafi komið á óvart í höfuðborgum
Evrópuríkjanna. Telja margir, að vegna þeirra sé Evrópubandalag-
ið, EB, allt í kreppu, sem leysa þurfi strax, en í Noregi, Svíþjóð og
Finnlandi óttast margir, að niðurstaðan muni tefja fyrir aðild land-
anna að EB. Andstæðingar EB-aðildar á Norðurlöndum eru hins
vegar sigrihrósandi en i Brussel, höfuðstöðvum EB í Belgíu, Þýska-
landi, Hollandi og fleiri EB-rílgum hafa úrslitin í Danmörku verið
hörmuð. Talsmaður þýsku stjórnarinnar sagði raunar, að hún væri
„furðulostin yfir þessum alvarlegu tíðindum“.
Leiðarahöfundar norsku dag-
blaðanna voru flestir þeirrar skoð-
unar í gær, að danska neiið setti
verulegt strik í reikninginn hvað
varðaði væntanlega umsókn Noregs
að EB en Gro Harlem Brundtland
reyndi að bera sig vel. Sagði hún,
að stefnan hefði verið sett á EB
og frá henni yrði ekki hvikað.
Kvaðst hún ekki vilja gera lítið úr
úrslitunum í Danmörku en sagði
þau sýna, að EB væri ekki einsleitt
bandalag. Eitt lítið land hefði sagt
nei og það út af fyrir sig styrkti
jafnvel röksemdimar fyrir aðild.
Auka róðurinn gegn EES
EB-andstæðingar í Noregi kunna
sér ekki læti af ánægju með dönsku
úrslitin en svo getur farið, að þau
hafi ekki aðeins áhrif á afstöðu
margra Norðmanna til EB, heldur
verði einnig til að efla andstöðuna
gegn samningunum um Evrópska
efnahagssvæðið, EES. Talið er, að
nú sé til dæmis meirihluti fyrir þeim
innan þingflokks Kristilega þjóðar-
flokksins en helsti andstæðingur
þeirra þar, Káre Gjönnes, gerir sér
vonir um, að flokkurinn snúist gegn
þeim.
í Svíþjóð komu dönsku úrslitin
eins og þruma úr heiðskíru lofti
yfir stjómmálaleiðtogana, jafnt
stjórn sem stjórnarandstöðu, en
Carl Bildt forsætisráðherra kvaðst
ekki telja, að þau skiptu miklu um
þá pólitísku einingu, sem EB stefndi
að. Hin aðildarríkin 11 myndu halda
sínu striki án Dana. Ingvar Carls-
son, leiðtogi jafnaðarmanna, segist
hins vegar viss um, að niðurstaðan
í Danmörku muni verða til að seinka
aðild Svíþjóðar að EB og efla and-
stöðuna við bandalagið meðal
sænskra kjósenda en þjóðarat-
kvæðagreiðsla um aðild er fyrirhug-
uð í september 1994.
Sænska blaðið Expressen sagði
í leiðara í gær, að úrslitin í Dan-
mörku- væm sigur fyrir lýðræðið
en áfall fyrir Norðurlönd. Ólíklegt
væri, að þau hefðu mikil áhrif á
einingarstarf hinna EB-ríkjanna en
fyrir Dani sjálfa væru afleiðingam-
ar þær, að rödd þeirra í ráðherra-
ráði EB væri næstum hljóðnuð.
Þeir sætu þar nú sem áheyrnarfull-
trúar. Esko Aho, forsætisráðherra
Finnlands, sagði í gær, að úrslitin
breyttu engu um aðildammsókn
Finna.
Vill finna smugu fyrir Dani
Talsmaður þýska utanríkisráðu-
neytisins sagði í gær, að stjómin
harmaði úrslitin í Danmörku en vildi
annars ekki tjá sig um þau nánar
að svo stöddu. „Við urðum einfald-
lega fyrir áfalli vegna úrslitanna.
Þau komu okkur á óvart og geta
haft víðtækar afleiðingar í Evrópu
og annars staðar," sagði talsmaður-
inn en Hans-Dietrich Genscher,
einn af höfundum Maastricht-sátt-
málans og fyrrverandi utanríkisráð-
herra Þýskalands, sagði, að hin
aðildarríkin yrðu að halda sínu
striki, ganga frá samningunum fyr-
ir áramót og reyna síðan að fínna
einhveija smugu fyrir Dani.
Roland Dumas, utanríkisráð-
herra Frakklands, sagði, að Frakk-
ar og Þjóðveijar, sem beittu sér
mest fyrir Maastricht-sáttmálan-
um, myndu halda ótrauðir áfram
með eða án Dana. „Lestin er lögð
af stað og hún verður ekki stöðv-
uð,“ sagði hann.
Ekki um annað að ræða en
Maastricht
„Ég er hræddur um, að það sé
ekki um annan kost að ræða en
Maastricht," sagði Willy Claus, ut-
anríkisráðherra Belgíu, þegar hann
var inntur eftir úrslitunum í Dan-
mörku en hann og aðrir utanríkis-
ráðherrar EB ætla að ræða stöðuna
á t'undi í Ósló í dag en þar fer einn-
ig fram utanríkisráðherrafundur
NATO-ríkjanna.
Kosningabaráttan í Slóvakíu:
Auglýsingastríðið tek-
ur á sig skoplega mynd
Bratislava. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
„ÞAÐ Á aldrei að útiloka kraftaverk. Ekki einu sinni í stjórnmál-
ura," sagði talsmaður Kristilega demókrataflokksins í Slóvakíu
(KDH) í samtali við Morgunblaðið í vikunni. Hann vildi engu spá
um atkvæðahlutfall einstakra flokka í þingkosningunum í Tékkóslóv-
akíu á föstudag og laugardag en útilokaði ekki sigur KDH. „Ef við
hljótum fleiri atkvæði en HZDS, Hreyfing fyrir lýðræðislegri Slóv-
akíu, þá höfum við unnið sigur.“ HZDS er spáð um 30% atkvæða
en KDH 10%. En „allt getur gerst í Slóvakíu", eins og frambjóð-
andi Ungverska borgarafiokksins komst að orði, og úrslita kosning-
anna er beðið með eftirvæntingu.
Baráttan milli KDH og HZDS
hefur harðnað undanfama daga.
KDH telur það skyldu sína að leiða
almenning í allan sannleika um
HDZS en HZDS segir árásir KDH
aðeins vitnisburð um að flokkurinn
sé í dauðateygjunum.
Orrahríðin milli flokkanna birtist
með skoplegum hætti í dagblöðun-
um hér í Bratislava. KDH birti
auglýsingu í fyrrdag þar sem Jan
Carnogursky, formaður KDH og
forsætisráðherra Slóvakíu, og
Valdimir Meciar, formaður HZDS
og fyrrverandi forsætisráðherra,
eru bornir saman. Kross kristinna
manna er yfír nafni Carnogursky
en hamar og sigð kommúnista yfir
Meciars. Það er bent á að Carnog-
ursky hafí hvorki verið í kommún-
Starfsmenn slóvakískrar vopnaverksmiðju hlýða þungir á brún á
boðskap frambjóðanda.
istaflokknum né unnið fyrir hann
heldur barist gegn honum sem
andófsmaður. Meciar var hins veg-
ar í kommúnistaflokknum og liggur
undir grun um að hafa starfað fyr-
ir öryggislögregluna. Carnogursky
er sagður hlynntur sterkri Slóvakiu
innan Tékkóslóvakíu en Meciar er
sagður vilja leysa Tékkóslóvakíu
upp og eyðileggja Slóvakíu. HZDS
hafði spurnir af auglýsingunni áður
en hún birtist og birtir eigin auglýs-
ingu undir henni þar sem segir:
„Þetta er dæmi um „réttlætið" og
„sannleikann" í kosningabaráttu
KDH.“
Flokkamir tveir útiloka samstarf
hvor með öðrum eftir kosningar.
HZDS vill fullveldi Slóvakíu og
jafnvel sambandsslit við Bæheim
og Mæri ef Tékkar kæra sig ekki
um bandalagsríki. KDH vill áfram-
haldandi sambandslýðveldi og styð-
ur efnahagsstefnu Vaclavs Klaus,
fjármálaráðherra Tékkóslóvakíu,
en HZDS vill hægja á einkavæðing-
unni og fylgja félagslegri efna-
hagsstefnu. Talsmaður KDH spáir
því að HZDS myndi samsteypu-
stjóm með öðrum þjóðemisflokkum
og jafnvel stuðningi gamla komm-
únistaflokksins. „En hún verður
skammlíf ef þeir standa við kosn-
ingaloforðin," sagði hann. „Efna-
hagsástandið mun þá versna svo
mjög að það getur komið til óeirða
og stjórnin verður þá að fara frá“.