Morgunblaðið - 04.06.1992, Blaðsíða 31

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1992
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1992
31

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Þj óðaratkvæða-
greiðslan
í Danmörku
Mikill vandi blasir við dönsku
ríkisstjórninni í kjölfar þess
að naumur meirihluti danskra kjós-
enda hafnaði Maastricht-sam-
komulaginu um nánara samstarf
aðildarríkja Evrópubandalagsins.
Fylgismenn þess telja hættu á að
Danir einangrist í bandalaginu,
missi áhrif og möguleika á þátt-
töku í frekari þróun þess. Þeir telja
einnig að efnahagslegar afleiðing-
ar geti orðið alvarlegar. Það er því
skiljanleg og eðlileg afstaða ríkis-
stjórnarinnar að óska eftir viðræð-
um við hin ellefu aðildarríkin um
hugsanlegar breytingar á Maast-
richt-samkomulaginu, sem danskir
kjósendur geti sætt sig við.
Litlar Iíkur eru taldar á því, að
aðildarþjóðimar ellefu vilji taka
upp viðræður um endurskoðun á
Maastricht-samkomulaginu vegna
Dana, m.a. vegna þess, að þá má
búast við því, að aðrar aðildarþjóð-
ir vilji fá viðræður um sín sérmál.
Það kostaði mikla vinnu og erfiði
að ná samkomulaginu og ekki
tókst að höggva á alla hnúta, eins
og t.d. sérákvæðin fyrir Breta
sýna. Þeir voru ekki reiðubúnir að
gefa sterlingspundið upp á bátinn
og sætta sig við yfirstjórn EB á
fjármálamarkaði sínum, svo og í
félagsmálum. Þess vegna eru Bret-
ar ekki aðilar að myntbandalaginu
eða sameiginlegri félagsmálalögg-
jöf hinna ríkjanna ellefu, en geta
orðið það síðar, ef þeir óska.
Brezka stjórnin er andvíg því að
pólitískt samstarf innan Evrópu-
bandalagsins leiði til stofnunar
sambandsríkis, þótt hún sé hlynnt
víðtæku samstarfi á öðrum sviðum,
einkum efnahagslegu. Þegar þetta
er haft í huga er ekki að furða
þótt formaður ráðherranefndar
EB, Portúgalinn Joao de Deus Pin-
heiro, hafni alfarið breytingum á
Maastricht-samkomulaginu til að
þóknast Dönum, því endurskoðun
gæti hleypt öllu í bál og brand.
Utanríkisráðherrar EB, sem koma
saman í dag á NATO-fundi í Ósló,
munu væntanlega staðfesta þessa
afstöðu.
Ýmsir stjómmálamenn og sér-
fræðingar telja, að afleiðingarnar
af höfnun Maastricht-samkomu-
lagsins geti orðið mjög alvarlegar
fyrir Dani. Því er haldið fram, að
stöðnun fylgi í kjölfarið í dönsku
efnahags- og atvinnulífi, áhrifin á
danskan fjármálamarkað verði víð-
tæk, m.a. dragi mjög úr fjárfest-
ingum, verð á hlutabréfum og öðr-
um verðbréfum lækki verulega, svo
og gengi dönsku krónunnar. Full-
trúi Dana í framkvæmdastjórn EB,
Henning Christophersen, og fyrr-
um fjármálaráðherra, segir að um
200 þúsund störf tapist, en danska
ríkisstjórnin vonaðist einmitt eftir
því, að þátttakan í nánara efna-
hagssamstarfi EB-ríkjanna myndi
bæta úr miklu atvinnuleysi í land-
inu.
Danir eru ákveðnir í því, að taka
eins víðtækan þátt í samstarfinu
innan EB og þeir framast geta
miðað Við núverandi aðildará-
kvæði. Fyrir því virðist vera breið
samstaða í dönskum stjórnmálum.
Úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar
verða þó að teljast mikið áfall fyr-
ir forustumenn danskra stjórn-
mála, því yfírgnæfandi stuðningur
var á danska þjóðþinginu við Ma-
astricht-samkomulagið. Þar var
það samþykkt með 138 atkvæðum
gegn 25 og því sterkur pólitískur
vilji til að samþykkja það, jafnt
innan sem utan stjórnar. Danskir
stjórnmálamenn hljóta því að fy'alla
um ástæður úrslitanna og eigin
vinnubrögð, „hugsa sinn gang og
meta hvernig á því standi, að þeir
eru svo fjarlægir kjósendum“, eins
og Uffe Elleman-Jensen, utanríkis-
ráðherra, orðaði það.
Enn er of snemmt að spá fyrir
um afleiðingar úrslitanna í öðrum
ríkjum EB að öðru leyti en því,
að andstæðingar nánari samruna
fá vatn á myllu sína. Frakklands-
forseti tilkynnti eftir tíðindin frá
Danmörku, að efnt verði til þjóðar-
atkvæðis um Maastricht-sam-
komulagið, en tilgangur hans er
vafalaust sá að styrkja umboð sitt
til að hafa áfram forustu um póli-
tíska sameiningu Evrópu. írar
höfðu ákveðið þjóðaratkvæða-
greiðslu hjá sér um málið 18. júní
og hefur írska stjórnin tilkynnt,
að hún fari fram eins og ekkert
hafi í skorizt.
Úrslitin í Danmörku snerta okk-
ur íslendinga ekki beint, en þau
geta þó haft áhrif á framvinduna
innan Evrópska efnahagssvæðis-
ins. Jón Baldvin Hannibalsson, ut-
anríkisráðherra, lét svo um mælt
eftir að þau lágu fyrir, að EES-'
samningurinn kunni að verða var-
anlegri en margir héldu, því um-
Qöllun um aðildarumsóknir EFTA-
ríkja kunni að tefjast á meðan
EB-ríkin leysi sín innri vandamál.
Afstaða Dana sýnir að hraðlest-
in til nánara samstarfs Evrópuríkja
fer ekki jafn hratt og af hefur
verið látið og brautin er ekki eins
bein og breið. Innan annarra aðild-
arríkja Evrópubandalagsins er
einnig hörð andstaða gegn Maastr-
icht-samkomulaginu. I hópi þeirra,
sem hafa efasemdir um það er
Margrét Thatcher; fyrrum forsæt-
isráðherra Breta. I blaðagrein fyrir
skömmu um þetta samkomulag
sagði hún m.a.: „Staðreyndin er
sú, að Maastricht-samkomulagið
færir gífurleg völd frá þingræðis-
lega kjömum ríkisstjómum til mið-
stýrðs skrifstofuveldis. Hleypi-
dómalausum áhorfanda fyrirgefst
kannski að spyrja hvort það séum
við á Vesturlöndum sem emm að
reyna að snúa Austur-Evrópuþjóð-
unum til lýðræðis eða þær að snúa
okkur' til skrifræðis."
Þorskur og umhverfi
á Norður-Atlantshafi
einnig reiknimeistarar eða módel-
smiðir - frá löndum vestanhafs og
austan munu væntanlega koma til
leiks. Það var löngum ljóst að sam-
hliða fiskirannsóknum verði að huga
að umhverfisrannsóknum og tengja
þær síðarnefndu við lífsferla og
sveiflur fiskistofna. Að öðru leyti er
þekking á hafinu þýðingarmikil fyrir
skilning á veðurfari og veðurfars-
sveiflum. Þær rannsóknir eru alþjóð-
legar og ná til alls heimsins (hnatt-
rænar).
eftir Svend-Aage
Malmberg
í vetur (1991-1992) var mikið
rætt og ritað um ástand þorsk-
stofns - svonefndur norðurstofn
- við Nýfundnaland (sjá m.a.
Morgunblaðið 29. mars). Stofnarn-
ir eru reyndar margir á þessum
slóðum en norðurstofninn er þó
þeirra langstærstur. Hnignun
hans, sem að sjálfsögðu er alvar-
legt mál fyrir íbúa Nýfundna-
lands, var í umfjölluninni einkum
talin stafa af ofveiði, veiðum út-
lendinga á djúpslóð og veiðum
heimamanna á grunnslóð. Einnig
var þó minnst á lágt hitastig sjáv-
ar á bönkunum út af Nýfundna-
landi. Hér á eftir verður í stuttu
fmáli reynt að gera grein fyrir
umhverfisbreytingum í hafinu við
Nýfundnaland og annars staðar á
Norður-Atlantshafi ef vera skyldi
að þær varpi frekara ljósi á tengsl
þeirra við ástand þorskstofna.
Reyndar þykir höfundi brýn þörf
knýja á um að koma þessum upp-
lýsingum á framfæri.
Straumakerfi
Norður-Atlantshafs
Sýnt hefur verið fram á að áhrifa
hafísáranna við ísland 1965-1971
gætti um allt norðanvert Norður-
Atlantshaf og í Norðurhafi á um 15
ára tímabili þar á eftir. Auk þess sem
mörkin milli hlýsjávarins og kaldsjáv-
arins á Norður-Atlantshafí færðust
sunnar á tímabilinu en áður var komu
áhrifín fram í Iágri seltu af völdum
pólsjávar sem blandaðist hlýsjónum
á leið sinni um hafíð frá íslandi og
Grænlandi (Austur- og Vestur-Græn-
landsstraumur) til Labrador og Ný-
fundnalands (Labradorstraumur) og
þaðan aftur til stranda Evrópu (Norð-
ur-Atlantshafsstraumur eða Golf-
straumur) og áfram norður í höf
(Noregsstraumur, 1. mynd).
Á þessum ferli jukust áhrif kalds
pólsjávar við Grænland og Labrador
og áhrif hlýsjávar með þeirri kvísl
Golfstraumskerfisins, sem nefnist
Irmingerstraumur, minnkuðu jafn-
framt. Við Vestur-Grænland fór
reyndar að kólna í sjónum eftir 1962
og 1970 hafði kólnað um 1,5 ° í
yfirborði frá því sem var um 1960.
Við Labrador fór að kólna í yfirborðs-
lögum um 1966 og lægst varð hita-
stigið 1972 eða allt að 2 ° lægra en
1965-1966. Jafnframt lækkaði hita-
stigið í hlýja sjónum í Labradorhafí
(Irmingerstraumur) um 1 ° eftir
1972 og hefur það haldist síðar. (2.
mynd). Þessari atburðarás og físk-
dauða á Nýfundnalandsmiðum var
lýst þegar 1976 af kanadískum
vísindamönnum. Tengsl við atburða-
rás í sjó og lofti á stórum svæðum
á Norður-Atlantshafí voru síðan mjög
til umræðu á áttunda áratugnum og
síðar og þá einnig hér á íslandi.
Það var löngum viðurkennt sjón-
armið að þorski í Norður-Atlantshafi
sé nauðsyn að búa við aðstreymi hlýs
Atlantssjávar (3. mynd). Þessi sjór
er bæði ylríkur og jafnframt flytur
hann með sér upp á landgrunnin
önnur skilyrði sem eru þorskinum
nauðsynleg eins og næringarefni fyr-
ir gróanda og æti.
Sjór og fiskur
a) íslandsmið.
Ekki hefur verið unnt að staðfesta
bein eða óyggjandi áhrif umhverfís-
breytinga í sjónum við Island á við-
komu þorskstofnsins hér við land. í
því sambandi er rétt að benda á að
þorskur hrygnir hér við land í hlýja
sjónum en hann elst svo upp í kald-
ari sjó fyrir Norðurlandi uns hann
leitar aftur í hlýja sjóinn til hrygning-
ar. Ástand sjávar á þessum slóðum
er gjörólíkt. Sérstaklega eru svipting-.
ar frá ári til árs oft miklar í sjónum
Svend-Aage Malmberg
„Hér á eftir verður í
stuttu máli reynt að
gera grein fyrir um-
hverfisbreytingum í
hafinu við Nýfundna-
land og annars staðar á
Norður-Atlantshafi ef
vera skyldi að þær
varpi frekara ljósi á
tengsl þeirrá við ástand
þorskstofna.“
úti fyrir Norðúrlandi (allt að 5 ° á
hafísárunum), en langt um síður fyr-
ir Suðurlandi (tíundu hlutar úr
gráðu). Fyrir sunnan land eru önnur
öfl að verki eins og t.d. ferskvatns-
flæði frá landi. Breytilegt innstreymi
hlýsjávar á norðurmið ásamt ætis-
skilyrðum og magni pólsjávar þar
gefa þó helstu hugmyndir um áhrif
umhverfís á þorsk hér við land. Var
íjallað um það efni í greinum í
Morgunblaðinu fyrr í vetur (22. nóv-
ember ’91 og 7.febrúar ’92)
b) Grænlandsmið.
Allt er þetta ljósara á Grænlands-
miðum. Þau eru að öllu jöfnu kald-
sjávarmegin við skilin milli hlý- og
kaldsjávarins. Þorskur þar verður því
fyrir áhrifum af bæði auknum köld-
um pólsjó og minnkandi hlýsjó eins
og varð á sjöunda áratugnum þegar
sjávarhiti féll um 1,5° (4. mynd). Á
ísland V-Grænl.
Afli þús. tonna 450-300 400-<100
Nýliðun millj. fiska 300-100 >1000-100
Hrygn.stofn þús. tonna 600-200 1000-<100
sama tímabili féll þorskveiði við
Vestur-Grænland úr 400.000 tonnum
á ári í um 50.000 tonn og hafa veið-
arnar ekki náð sér aftur síðan. (5.
mynd). Stafar það líklega af mikilli
sókn 1965-1970, lélegri nýliðun (síð-
ast góð 1961) og óblíðum uppvaxtar-
skilyrðum í versnandi árferði á heim-
amiðum eftir 1962 og þá ört minnk-
andi hrygningarstofni ásamt tiltölu-
lega litlu reki seiða frá íslandi til
Grænlands eftir 1963 nema 1973 og
1984.
c) Nýfundnalandsmið.
Sömu sögu er að segja um miðin
við Labrador og Nýfundnaland. Þar
hafði í langan tíma (1850-1960)
aflast um 200.000-300.000 tonn á
ári (6.mynd). Veiðarnar ukust svo
í 600.000-800.000 tonn á sjöunda
áratugnum og náðu hámarki 1968.
Þá dró mjög úr nýliðun og hrygning-
arstofn minnkaði ört á áttunda ára-
tugnum - úr 800 í 200 þúsund tonn
- en sóknarþungi jókst ört allt til
1976. Kandamenn gerðu sér vonir
um áframhald á miklum afla og
reiknuðu reyndar fastlega með því
að svo yrði. Þeir gættu þess ekki
að þeir höfðu búið við góð skilyrði
í sjónum á sjöunda áratugnum og
reiknuðu fyrst samkvæmt því. En
nú brá svo við að mjög dró úr sjávar-
hita á tímabilinu 1966-1972 eins og
við Grænland 1962-1970. Þarf þá
ekki mikið ímyndunarafl til að átta
sjg á samhenginu þegar ársafli varð
aftur um 200.000 tonn eftir 1970.
Nokkurs bata gætti svo aftur á
níunda ártuginum. Þá höfðu Kanda-
menn tekið á málum varðandi sðkn-
ina með stranagri stjórnun jafnt á
landgrunninu innan 200 sjómílna
efnahagslögsögunnar sem í kantin-
um utan hennar, þar sem Evrópu-
menn veiddu. Reyndar er það svo
að merkar umhverfisrannsóknir
Kanadamanna beinast mjög að því
sem gerist á víðáttumiklu land-
grunni þeirra, og er oft erfitt að
átta sig á langtímabreytingum þar
vegna staðbundinna og landrænna
áhrifa. Þeir sem um málið fjalla
höfðu áður síður sinnt því sem ger-
ist úti í kanti á áhrifasvæði stóru
hafstraumanna. Bestu langtíma-
gögn frá síðarnefndu svæðunum
koma frá Rússum og er 2. mynd
reyndar frá þeim komin.
dj Noregsmið - Lofoten og Bar-
entshaf.
Hér verðu ekki lýst ástandi sjávar
né þorskstofns í hafinu úti fyrir
Norður-Noregi. Vistkerfi sjávar
norður þar er að mörgu leyti miklu
flóknara en í kalda sjónum við
Vestur-Grænland og Nýfundnaland.
Eins og íslandsmið hafa sín sérein-
kenni sem mótast einkum af legu
landsins við straumamót á neðan-
sjávarhryggjum þá mótast Noreg-
smið af m.a. mismunandi flæði hlý-
sjávar inn á víðáttumikið landgrunn
Barentshafs og fjölbreyttu samspili
margra fískistofna. Að lýsa atburða-
rás þar er efni í sérstaka grein.
Skal hér aðeins í mjög stórum drátt-
um veita upplýsingar um mismun-
andi afla, hrygningarstofn og nýlið-
un þorsks á Noregsmiðum og í haf-
inu við ísland, Vestur-Grænland og
Nýfundnaland í upphafi og lok tíma-
bilsins 1960-1990 (tafla)
Fram kemur að afli á umræddum
miðum í heild hefur á tímabilinu
dregist saman um helming (50%),
nýliðun um tvo þriðju (66%) og
hrygningarstofn um þijá fjórðu
(75%). Versnandi árferði og þá
minnkandi „veiði- eða beitarlendur"
þorsks á Norður-Atlantshafi eiga
hér vafalítið hlut að máli ekki síður
er sókn í fiskistofnana. Að greina
þar á milli er svo aftur vandinn.
Nýfundnal. Norcgur Hcild
600-300 1000-200/500 2500-1200
í 000-150/500 600-300 3000-1000
1000-300 600-200 3200-800
Straumar og ofveiði
Það er víðar en í Kanada sem það
hefur tekið tímana tvo að vekja at-
hygli á þýðingu meginhafsstrauma
fyrir lífríki sjávar. Oft er ýmsu öðru
um kennt þegar illa horfír um ástand
fiskistofna (útlendingum, hvölum og
jafnvel vísindamönnum). Þó skal
áréttað að höfundur telur að sjálf-
sögðu nauðsyn á stjórnun fiskveiða,
því allir fískistofnar eiga sín takmörk
og þegar illa árar og fiskur býr við
verri skilyrði en ella þá getur sóknin
leitt til hruns. Þá er um ofveiði að
ræða miðað við aðstæður fisks og
umhverfis, með öðrum orðum miað
við þau takmörk sem náttúran setur
hveiju sinni.
Alþjóðlegar haf- og
fiskirannsóknir
Sumarið 1993 verður haldin í
Reykjavík ráðstefna á vegum Al-
þjóðahafrannsóknaráðsins um þorsk
og veðráttu í sjó og lofti (Cod and
Climate). Jakob Jakobsson, forstjóri
Hafrannsóknastofnunarinnar, mun
stýra ráðstefnunni og vísindamenn -
fiskifræðingar, hafeðlisfræðingar og
Hafstraumar á Norður-Atlantshafi og í Norðurhafi ásamt upplýsingum
um hvenær (ár) ákveðin skilyrði (seltulágmark) sem berast með straumi
fundust. Athuganir sýna að áhrifa hafísáranna við ísland, t.d. 1968,
má rekja í áhrifum íss og pólsjávar á seltu sjávar á Norður-Atlants-
hafi (Dickson og félagar 1986).
Breytingar á hitastigi sjávar að hausti á mismunandi dýpi út af Labrad-
or 1964-1990.
A. í pólsjónum á 0-200 m dýpi
B. í Irmingersjó á 0-200 m dýpi
C. í Irmingersjó á 200-500 m dýpi
D. í Irmingersjó á 500-1000 m dýpi. (Borokov og Tevs 1991)
Breytingar á hitastigi sjávar yfir Vestur-Grænlandi 1876-1974 (Buck
og Hovgaard 1988).
E.t.v. má botna þennan þátt um
sjó og fisk með áherslu á mismun-
andi viðhorf til fisks og umhverfis á
alþjóðavelli. Fiskur er auðlind sem
hver þjóð eða þjóðarsamsteypa - svo
ekki sé talað um Jandshluta, félög
eða einstaklinga - reynir að eigna
sér, en veðráttan er alþjóðaeign eða
hnattræn (global). Þessi tvö sjónar-
mið koma vel fram hvað varðar haf-
og fískirannsóknir á íslandsmiðum
og í nálægum höfum. Fjöldi erlendra
rannsóknaskipa kemur á þessar slóð-
ir til hafrannsókna, en við sitjum ein
að fiskirannsóknunum. Þetta er eðli-
legt í ljósi þeirrar þróunar sem var
í landhelgismálum 1952-1975. Yfír-
ráðaréttur íslensku þjóðarinnar yfir
miðunum við landið er reyndar undir-
staða efnahafslegs sjálfstæðis henn-
ar, en þeim rétti fylgir líka mikil
ábyrgð bæði heima og á alþjóðavelli.
Varðandi hin mismunandi viðhorf
til fisks og veðurs vaknar sú spurn-
ing hvort ekki megi sameina þau í
einhveijum mæli, þar serp fiskur er
háður umhverfi sem aðeins verður
að fullu skilið hnattrænt og með átaki
margra aðila. Sérstaklega þykir höf-
undi þetta sjónarmið geta gilt fyrir
rannsóknir á tiltölulega óþekktum -
eða svonefndnum vannýttum - fisk-
stofnum á víðáttumiklum og djúpum
hafsvæðum. Slík verkefni verða vart
leyst nema með samstilltu átaki á
ýmsum sviðum haf- og fiskifræði,
og helst á mörgum skipum á ákveð-
inn tíma. Kemur þá til kasta alþjóða-
samvinnu.
Lokaorð
Að lokum má minna á nauðsyn
þess að átta sig á samhengi hlutanna
og að nýtt sé sú þekking sem fyrir
liggur fremur en, svo dæmi sé tekið,
að kenna ofveiði útlendinga (Portúg-
ala og Spánvetja) um hvernig komið
sé fyrir þorskstofni við Nýfundna-
land. Að Nýfundnalandsmenn sitji
einir að sínum takmörkuðu fiski-
stofnum er þessu máli óskilt og eðli-
leg krafa af þeirra hálfu.
íslendingar sem svo mjög eru háð-
ir veðri og fiski ættu a.m.k. að gá
að sér í tortryggni sinni í garð
„vondra útlendinga“ nú þegar þeir á
einn eða annan veg standa frammi
fyrir mikilvægum ákvörðunum á al-
þjóðavelli. Á sviði hafrannsókna er
rannsóknum og þekkingum best
borgið með virkri þátttöku í verkefn-
um í samvinnu við einstaklinga og
stofnanir í hinum ýmsu löndum.
Samningurinn um evrópskt efna-
hagssvæði (ESS) býður m.a. upp á
ný tækifæri í þeim efnum. Hugum
að okkur og reynum að takast á við
og nýta okkur fyrirliggjandi aðstæð-
ur.
Helstu heimildir:
Borokov, Tevs 1991: Oceanographic Cond-
itions in NAFO Subareas 0,1,2,3 in 1990.
NAFO Scientific Council Meeting June 1991.
Erik Buch, Holger Hovgaarfd 1986. Cli-
mate and Cod Fishery at West Greenland.
Int. Symp. Long Term Changes Mar. Fish
Pop. Vigo.
Jakob Jakobsson 1991. Recent Variability
in Fisheries of the North Atlantic.ICES Var-
iability Symposium 21,3.
Jón Kristjánsson 1992. Mörg er búmanns-
raunin, Víkingur 54, 2-3.
Robert R. Dickson, Jens Meincke, Sv.A.M.,
Arthur Lee 1988. The „Great Salinity Ano-
maly“ in the northern North Atlantic 1968-
1982. Prog. Oceanogr. 20.
Sv.A.M., Arthur Svansson 1982. Variati-
ons in the physical marine environment in
relation to climate. ICES. C.M. 1982/Gen:4.
V erktakasamband
byggingamanna:
Einfalda ber
fjármögnun
húsnæðislána
EFTIRFARANDI ályktun um
íbúðarmál var samþykkt á aðal-
fundi Meistara- og verktaksam-
bands byggingamanna á Kjalar-
nesi 7. og 8. maí:
„Meistara- og verktakasamband
byggingamanna vill benda á það
sem betur má fara í opinberu hús-
næðislánakerfí landsmanna.
Mikil þörf er á einföldun og
sparnaði í félagslegu og almenna
húsnæðislánakerfinu. Flókinn og
umfangsmikill rekstur Húsnæðis-
stofnunar ríkisins, Byggingasjóðs
verkamanna, kaupleigukerfisins og
húsnæðisnefnda víða um land verði
lagður niður og úthlutun lána fari
til bankanna.
Þeim fjármunum sem varið er til
húsnæðismála má ekki tína í skrif-
fínnsku og stofnanabákni. Æskilegt
er að úthlutun lána virki hvetjandi
á framtak og dugnað fólks, en ekki
letjandi eins og núverandi félags-
legt kerfi.
Því vill aðalfundur Meistara- og
verktakasambands byggingamanna
beina eftirfarandi ályktun til ríkis-
stjórnar íslands að kannaður verði
til hlítar sá möguleiki að íjármögn-
un húsnæðismála verði einfölduð
með því að öll íbúaðarkaup verði
fjármögnuð með sama hætti þar
með talin íbúðarkaup lágtekjufólks,
tillit verði tekið til þeirra sem
minnst mega sín með vaxtabótum
í skattakerfinu. Með einu sam-
ræmdu lánakerfi er lagður grunnur
að mun ábyrgari fjármálastefnu
hins opinbera á þessu sviði.“
Arbók Land-
græðslunn-
ar komin út
GRÆÐUM ísland, árbók
Landgræðslunnar 1991-1992,
er komin út. Árbók Land-
græðslunnar kemur nú út í
fjórða sinn. Andrés Arnalds
ritsýrir bókinni seni er prýdd
á annað hundrað mynda af
ýmsum stöðum á landinu og
segja myndirnar langa sögu
gróðureyðingar og upp-
græðslu á landinu.
Halldór Blöndal landbúnað-
arráðherra fylgir bókinni úr
hlaði en árbókinni er skipt í 21
kafla og hafa ýmsir höfundar
lagt hönd á plóginn.
í kynningu útgefanda eru sem
dæmi um efni nefnt: Land-
græðslustarfið eftir Svein Run-
ólfson, þar er fjallað um helstu
verkefni Landgræðslunnar árin
1990 og 1991. Drög að flokkun
rofmynda á íslandi, sem segir
frá hinum margvíslegum mynd-
um sem rof getur birst í. Útivist-
ar- og landgræðsluskógar skóla-
barna, hugmyndir um gróður-
vernd og ræktun sem almenn-
ingur, og þá sérstaklega börn
og unglingar, gæti tekið þátt í.
Biskupstungnaafréttur með
augum bónda og Birkileifar og
kolagrafir á Biskupstungnaaf-
rétti. Greinar heimamanns, Arn-
órs Karlssonar. Melgrasskúfur-
inn harði, fróðleg grein um hið
mikilvæga hlutverk melgresisins
í að veija land fyrir sandfoki.
Hnignun gróðurs og jarðvegs
um beit og ýmsa umhverfis-
þætti og áhrif þeirra til hnignun-
ar gróðurs og jarðvegs. Svona
gerðum við, skemmtileg og
bjartsýn frásögn og hvatning
um gróðui-vernd frá Húsavík.
Búskapur og gróðurvernd, og
svo mætti lengi telja.
Græðum Island er 193 blað-
_ síður.
Höfundur er haffræðingur.
Hafstraumar og þorskur á Norður-Atlantshafi. Hryguingarslóðir eru
merktar með lóðréttum strikum, úrbreiðslusvæði með láréttum strikum
og gönguleiðir með gildum örvum, en hafstraumar með grönnum örv-
um (FAO 1971).
Ársafli á þorski á Labrador- og Nýfundnalandsmiðum í þúsundum
tonna 1850-1990 (Jakob Jakobsson).
Ársafli á þorski á miðunum við Vestur-Grænland í þusundum tonna
1926-1990 (Jakob Jakobsson 1991).