Morgunblaðið - 04.06.1992, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1992
19
ugerðaveldinu í Brussel, eigi eftir að
verða eins og dauð hönd innan band-
alagsins.
Að öðrum þræði verður að líta á
fullyrðingar af þessu tagi sem hluta
af hinni pólitísku valdabaráttu, sem
háð er á evrópskum vettvangi. Hún
tekur á sig ýmsar myndir og gengur
þvert á hefðbundnar flokkstínur eins
og sést af deilunum um Maastricht-
samkomulagið, sem eiga sér stað
innan stjórnmálaflokka og milli
þeirra. Urslitin í þjóðaratkvæða-
greiðslunni í Danmörku um Maast-
richt- samkomulagið sýna, að gjá
hefur myndast milli viðhorfa þing-
manna og almennings. A danska
þinginu var yfirgnæfandi meirihluti
þingmanna fylgjandi samkomulag-
inu en því var naumlega hafnað í
þjóðaratkvæðagreiðslu.
Gagnrýni Thatcher og fýlgis-
manna hennar er nauðsynlegt aðhald
innan EB. Stórpólitísk átök á evr-
ópskum vettvangi eru alls ekki ný-
mæli. Jacques Delors, forseti fram-
kvæmdastjómar EB, er franskur
sósíalisti, sem fer ekki leynt með þá
skoðun sína, að sósíalískar lausnir á
þjóðfélagsmálum skili bestum
árangri. Andstæðingar sósíalista
vinna gegn slíkum viðhorfum á evr-
ópskum vettvangi eins og í heima-
löndum sínum.
Stundarbarátta í stjórnmálum má
þó ekki verða til þess að menn missi
sjónar á aðalatriðinu. Grundvallar-
stefna EB, sem er mótuð í Rómar-
sáttmálunum og kennd við ijórfrelsið
svonefnda, gekk á sínum tíma þvert
á hugmyndafræði sósíalista. Miðjan
í stjórnmálum hefur hins vegar færst
til hægri og kröfumar um frelsi eru
meiri en áður. Þær eiga enn eftir að
setja sterkari svip á störf og stefnu
Evrópubandalagsins, eins og kemur
fram í hugmyndum um sjálfstæðan
Seðlabanka Evrópu, sem á að vera
laus undan áhrifavaldi stjómmála-
manna.
Andúð á EB brýst meðal annars
þannig fram hér, að menn telja nær
að huga að fríverslunarsamningi við
Bandarikin eða jafnvel ríki, sem eru
enn flær okkur í Asíu. Ég held, að
þarna sé ekki um neina kosti að
ræða. Við eigum að rækta eins náin
tengsl við Evrópu og við teljum okk-
ur fært, það spillir í engu viðskiptum
okkar við Bandaríkin eða Asíu.
Fiskveiðilögsaga í hættu?
í þríðja leigi er bent á þá hættu,
að við missum lífsnauðsynleg yfirráð
yfír stjórn fískveiða við ísland með
aðild að Evrópubandalaginu. Þessa
hættu tel ég haldbestu ástæðuna
fyrir ótta við aðild. Hins vegar fínnst
mér gæta of ríkrar tilhneigingar hjá
mörgum til að skjóta útgerð og físk-
vinnslu í skjól á bakvið vemdarvegg,
þegar þátttaka í Evrópusamstarfí er
til umræðu. Vísa ég þar meðal ann-
ars til hræðslunnar við fjárfestingar
útlendinga í sjávarútvegsfyrirtækj-
um. Kemur mér þá í hug það sem
Rousseau sagði eitt sinn, að vildu
menn ekki eiga neitt undir útlending-
um ættu þeir ekki að eiga nein við-
skipti við þá. Hvers vegna skyldi
atvinnugrein, sem á allt undir við-
skiptum við útlendinga, rata í sér-
stakan vanda, ef þeir legðu áhættufé
í hana?
Þegar rætt er um yfírráðin yfír
fiskimiðunum er nauðsynlegt að hafa
þá staðreynd í huga, að gerður hefur
verið alþjóðasamningur, Hafréttar-
sáttmáli Sameinuðu þjóðanna, þar
sem réttur strandríkja, er eiga allt
sitt undir fískveiðum, er sérstaklega
viðurkenndur. Þótt sáttmálinn hafí
ekki enn gengið í gildi, er tekið mið
af honum í samskiptum ríkja. Fisk-
veiðistefna EB ber svipmót þess, að
þjóðirnar hafa allar áhuga á að sækja
fískimið utan eigin lögsögu. Slíka
meginstefnu getum við íslendingar
ekki samþykkt og við viljum sjálfír
eiga síðasta orðið um hámarksafla á
okkar heimaslóð.
Horfin sjálfsbjargarviðleitni?
í fjórða lagi óttast margir, að að-
ild íslands að EB hefði í för með sér
að sjálfsbjargarviðleitni þjóðarinnar
hyrfí. Við yrðum ekki annað en ver-
stöð á útjaðri Evrópu og sæktum
ekki aðeins lífsbjörg í hafíð heldur
einnig í sameiginlega styrktarsjóði í
Brussel. Metnaður þjóðarinnar til að
halda uppi menntuðu menningar-
þjóðfélagi hyrfí og þar með hæfíst
hnignun hennar með brottflutningi
hæfasta fólksins.
Ekki er unnt að fullyrða neitt um
það, hvort þróunin yrði á þennan
veg. Reynsla fæst hins vegar ekki
nema með aðild að EB. Er hún áhætt-
unar virði? Hitt er ljóst, að þátttaka
í öllu alþjóðasamstarfí og ekki síst
EES gerir kröfur til þess að vel sé
staðið að menntun íslensku þjóðar-
innar, þannig að hver einstaklingur
leggi sem mest af mörkum fýrir
heildina. Sjást þess þegar merki, að
innan atvinnugreina eru menn farnir
að búa sig undir harðnandi sam-
keppni með því að auka menntun
starfsmanna og má þar til dæmis
nefna prentiðnaðinn.
Tímaþröng?
Mér fínnst nauðsynlegt, að rætt
sé frekar um þessi fjögur meginat-
riði og allt annaðj sem til álita kem-
ur, þegar tengsl Islands við Evrópu-
bandalagið eru skoðuð. Þess vegna
er ég eindreginn stuðningsmaður
þess, að ríkisstjórnin beiti sér mark-
visst fyrir könnun á kostum og göll-
um þess að standa utan við bandalag-
ið. Það yrði til marks um mikla veilu
í íslenskum stjómmálum ef við þyld-
um ekki slíka könnun og umræður
á grundvelli hennar.
Þegar tekið er á jafnviðkvæmu
máli og þessu er ákaflega erfitt að
gera það í tímaþröng. Ef við viljum
eiga samleið með öðmm EFTA-ríkj-
um í viðræðum við EB, kunnum við
að vera í slíkri þröng. Gleymum því
hins vegar ekki, að innan EB eiga
menn eftir að gera upp hug sinn um
það, hvernig staðið skuli að viðræð-
um við umsækjendur um aðild eða í
hvaða röð þeim verður raðað. Þótt
fyrir liggi vilji forystumanna norð-
lægra EB-landa um að flýta aðildar-
viðræðum við EFTA-ríkin er hljóðið
annað í þeim, sem búa sunnar í álf-
unni. Á EB-fundum um málið verður
því ágreiningur, en Bretar, sem taka
við pólitískri forystu í EB 1. júlí
næstkomandi, hafa heitið því að taka
það föstum tökum til að tryggja sem
skjótasta niðurstöðu í aðildarviðræð-
um við EFTA-ríkin; eru það ekki síst
Svíar sem knýja á um hana.
Úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar
í Danmörku 2. júní kunna að verða
til þess, að EB-ríkin þurfa að setjast
að nýju á rökstóla um Maastricht-
samkomulagið. Það kynni að tefja
fyrir ákvörðunum þeirra um meðferð
á umsóknum um aðild að bandalag-
inu og þannig lengja frest þeirra, sem
vilja tóm til að velta málinu fyrir sér.
Á réttum forsendum
í upphafí minntist ég þess, að
sagan hefur sannað réttmæti meg-
inákvarðana í íslenskum utanríkis-
málum. f sjálfu sér ætti það ekki að
koma neinum á óvart, því að þessar
ákvarðanir byggðust á raunsæju
pólitísku mati og á þeim hugsjóna-
grunni, sem hefur reynst okkur og
öðrum þjóðum bestur. Þar vísa ég
til þeirra trúarlegu og menningarlegu
viðhorfa, sem sameina vestrænar
þjóðir og auðvelda þeim sameiginleg-
ar lausnir á viðfangsefnum. Á breyt-
ingatímum má ekki gleyma því, sem
breytist alls ekki.
Fyrir skömmu sat ég í Litháen
sameiginlegt þing Eystrasaltsríkj-
anna þriggja sem fulltrúi forsætis-
nefndar þings Evrópuráðsins. Var
það meðal annars hlutverk mitt að
minna þingmenn ríkjanna á þau
frumskilyrði, sem þau þyrftu að upp-
fylla til að fá aðild að Evrópuráðinu.
Þar ber hæst nýjar, fijálsar kosning-
ar, réttur minnihlutahópa og virðing
fyrir lögum og rétti. Á þessum fundi
kynnti Jan P. Syse, fyrrum forsætis-
ráðherra Noregs, starfsemi Norður-
landaráðs. Undir lok máls síns minnti
hann á hinar trúarlegu forsendur,
sem eru að baki samstarfs ríkja í
austri og vestri í Evrópu. Hann sagði,
að nú hefðu þjóðir Evrópu einstakt
tækifæri til að kynnast hver annarri
að nýju og ná sáttum í málum, sem
hefðu virst ósættanleg um aldir og
mætti meðal annars rekja til Mar-
teins Lúthers á sextándu öld. Syse
sagði, að við mat á hinum nýju að-
stæðum ættum við að minnast kenn-
ingar heimspekingsins Immanuels
Kants, sem skildi á milli Das Ding
an sich og Das Ding fiir mich, það
er hlutarins eins og hann er annars
vegar og eins og mér fínnst hann
vera hins vegar. I Evrópu yrðum við
að læra að einbeita okkur fremur
að því sem væri okkur sameiginlegt
í staðinn fyrir að líta til þess, hvem-
ig einstaklingar, hreyfíngar og þjóðir
mætu hlutina.
Á þessi boðskapur ekki einnig er-
indi til okkar íslendinga, þegar við
ræðum um stöðu okkar gagnvart
Evrópubandalaginu? Metum við það
eins og það er eða lítum við aðeins
á það eins og okkur fínnst það vera.
Okkur tekst ekki að kynnast EB eins
og það er nema við séum fúsir til
að skoða málin ofan í kjölinn og taka
mið af fræðilegum niðurstöðum. Við
breytum Evrópubandalaginu alls
ekki með því að tala um, hvernig
okkur fínnst það eiga að vera eða
við höldum að það sé. Farsæld okkar
í utanríkismálum til þessa byggist á
því, að það hefur verið tekið mið af
því sem er en óskhyggja hefur ekki
ráðið. Vonandi tekst okkur að halda
þannig á umræðum og ákvörðunum
um þátttöku okkar í frekara sam-
starfi Evrópuþjóðanna.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Fax ★ Fax
FAXPAPPÍR frá USA
Góður og ódýr!!
(245.- án/vsk. 30 m/rl.)
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholti 33-105 Reykjavík
Símar 624631 / 624699
MALTABITAR
GÓÐIR FERDAFÉLAGAR
« r