Morgunblaðið - 17.01.1997, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1997
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
GÆTIRÐU ekki lagt inn gott orð fyrir mijg um styrk vegna tilrauna með
trúarhita í bjálkahúsum Arni minn . . .
Gjaldtökuákvæðum nýrra laga um framhaldsskóla breytt
Innheimta endurinnrit-
unargjalds hefst í haust
FRAMHALDSSKÓLUM er heimilt
að innheimta næsta haust sérstakt
endurinnritunargjald af nemendum
sem he§a aftur nám í bekkjardeild
eða áfanga og er miðað við 500
krónur fyrir hveija einingu sem
ólokið er frá síðustu önn. Hluti ein-
inga er undanþeginn gjaldskyldu,
það er 12 einingar í áfangaskólum
og 15 einingar í bekkjakerfísskól-
um.
Alþingi samþykkti fyrrgreinda
breytingu á gjaldtökuákvæði nýrra
laga um framhaldsskóla hinn 19.
desember síðastliðinn, auk 10 pró-
sentustiga hækkunar álags vegna
innritunar utan auglýsts innrit-
unartíma, að beiðni Skólameistara-
félags íslands. Þá er kveðið á um
að efnisgjald, sem skólanefnd
ákveður, skuli taka mið af raun-
verulegum efniskostnaði, sam-
kvæmt upplýsingum frá mennta-
málaráðuneyti.
Skólanefnd ákveður innritunar-
gjald og efnisgjald sem nemendur
eiga að greiða við upphaf hvers
skólaárs. Innritunargjaldið skal
ákvarðað í samræmi við kostnað
vegna ýmiss konar kennsluefnis og
pappírs, sem skólinn lætur nemend-
um í té án endurgjalds og nauðsyn-
legt er fyrir starfsemina, en má
ekki vera hærra en 6.000 krónur á
skólaári.
Efnisgjald er innheimt af nem-
endum sem njóta verklegrar
kennslu og skal miðast við raun-
verulegan efniskostnað, en ekki
þriðjung hans eins og kveðið var á
um áður. Það má hins vegar ekki
vera hærra en 25.000 krónur á
skólaári, eða 12.500 krónur á önn.
Þá er heimilt að taka 25% hærra
innritunargjald af þeim sem fá leyfi
til innritunar í skóla utan auglýsts
innritunartíma. í lögum um fram-
haldsskóla sem samþykkt voru í
fyrrasumar var hlutfallið 15%.
Vildu skólameistarar hækka heim-
ildina til að stuðla að markvissari
innritun í framhaldsskólana, sam-
kvæmt upplýsingum frá ráðuneyti
menntamála.
Upptöku- og sjúkrapróf
undanþegin
Endurinnritunargjald kemur ekki
til innheimtu fyrr en á haustönn
og verður kveðið nánar á um reglur
um viðmiðun gjaldtökunnar, um
mat á bekkjardeildum til eininga,
tilhögun innheimtu og undanþágu
frá greiðslu gjaldsins í reglugerð
frá ráðuneytinu.
Ákvæðið tekur ekki til upptöku-
eða sjúkraprófa og gert ráð fyrir
að innheimta og eftirlit verði eins
auðvelt i framkvæmd og kostur er.
Jafnframt verður tekið tillit til nem-
enda sem eiga við námsörðugleika
að stríða með því að hafa tiltekinn
einingafjölda undanþeginn gjald-
skyldu. Eðlilegt þykir að miða við
12 einingar í áfangaskólum og 15
einingar þar sem bekkjakerfi er,
samkvæmt upplýsingum frá
menntamálaráðuneyti.
Arnarnes
íbúar mótmæla fyrirhugnðum
göngustíg og byggð í Arnarholti
BÆJARSTJÓRN Garðabæjar hef-
ur borist undiskriftalisti með nöfn-
un 180 íbúa á Arnarnesi þar sem
mótmælt er lagningu göngustígs í
fjörunni neðan við byggðina og
fyrirhuguðum húsbyggingum í
Arnarneshæð. Kristjana Milla
Thorsteinsson, einn íbúanna, segir
að leitað verði til dómstóla verði
ekki farið að tilmælum þeirra.
„Það hefur alltaf verið talað um
að þetta svæði yrði óbyggt. Þegar
við keyptum lóðirnar fylgdi með
þinglýst skipulag og á því var
ekki gert ráð fyrir neinum bygg-
ingum á Arnarneshæð. Okkur var
þá sagt að landið væri sameign
lóðareigendanna. Með því að
byggja væri verið að taka af okk-
ur eignarréttinn."
Kristjana segir að lagningu
stígs í fjörunni fylgi náttúruspjöll.
„Það er öllum frjálst að ganga í
kringum nesið og víða á milli hús-
anna eru göngustígar og þar er
hægt að komast niður að sjónum.
Okkur finnst það nóg og óþarfi
að umturna fjörunni.“ Kristjana
segir að íbúar hafi einnig áhyggj-
ur af truflun af umferð um stíginn
því hann yrði víða að liggja mjög
nálægt byggðinni.
Ingimundur Sigurpálsson,
bæjarstjóri í Garðabæ, segir að
ekki hafi verið tekin ákvörðun um
framkvæmdirnar. „Við erum að
auglýsa hugmyndir um breytingar
á aðalskipulagi í bænum öllum.
Það er gert í þeim tilgangi að fá
fram sjónarmið bæjarbúa. Við
erum búnir að fá margar góðar
og gagnlegar ábendingar og þær
hafa verið lagðar fyrir skipulags-
nefnd. Engin endanleg ákvörðun
hefur verið tekin.“
Heimeyjargosið framhald af Surtsey
Kvikan beið
aðeins 10 ár
Iágúst birtist í tímarit-
inu Nature grein eftir
j arðefnafræðinginn
Olgeir Sigmarsson um
rannsóknir hans á nátt-
úrulegri geislavirkni. Þar
eru birtar niðurstöður
hans á mælingum geisla-
virkni í hraunum frá Vest-
mannaeyjum, sem hafa
vakið athygli. Þar sannar
hann að gosið í Heimaey
1973 er bein afleiðing og
framhald af gosinu í
Surtsey.
- Hvernig gekk það
fyrir sig?
„Líklegast er að þegar
gos hófst árið 1963 og
Surtsey tók að myndast
hafi hluti kvikunnar ieitað
forna leið, eða inn í kviku-
hólf undir Heimaey. Þar
mun kvikan hafa dvalist
einungis í tíu ár?
- Er það ekki þetta sem þykir
svona merkilegt?
„Þetta mun vera í fyrsta skipti
sem sýnt er fram á svo skamma
viðdvöl kviku á leið hennar til yfir-
borðs jarðar og er þar eingöngu
fyrir að þakka þeim skilningi á
náttúrulegri geislavirkni sem við
höfun öðlast á einni öld,“ segir
Olgeir. En hve lengi kvikan getur
beðið í kvikuhólfinu og hve fljótt
hún verður greind er undirstöðu-
atriði til skilnings á þróun kvik-
unnar og hegðun eldfjalla.
- Má ekki segja að þetta sé
gott dæmi um notagildi rannsókna
á náttúrulegri geislavirkni?
„Alveg rétt. N.ú er liðin ein öld
síðan Marie Curie hóf ásamt eigin-
manni sínum Pierre, rannsóknir á
geislavirkni. Henni tókst að ein-
angra geislavirku efnin Polonium
og Radium og vann til tvennra
Nóbelsverðlauna fyrir vikið. Þekk-
ing á geislavirkni hefur síðan
bæði verið notuð til gagns og
skaða. í jarðfræðinni hefur geisla-
virkni og afleiðingum hennar m.a.
verið beitt til aldursákvörðunar á
jörðinni."
- Er þá hægt að lesa eftir
geislavirkninni hvaða hraun þetta
er í kvikuhólfinu og hve lengi það
er búið að vera þarna?
„Það er það sem við erum að
reyna að gera. Ef maður vill sjá
hvaðan hraunið kemur er hægt
að nota samsætur eða geislavirka
ísotopa til þess að sjá hvort það
kemur úr möttlinum, hefur verið
bráðnun úr skorpunni sjálfri eða
er skorpumengun. Flest súrt berg
á Islandi er talið myndað við
bræðslu jarðskorpunnar. En þarna
sýndi það sig að þetta var basalt
úr möttlinum."
- En af hverju stóð þessi kvika
svona stutt við þarna, aðeins 10
ár?
„Eg tel það vera vegna þess
að þarna hefur verið ____________
tiltölulega lítil eldvirkni
á jarðfræðilegum tíma-
skala. Að skorpan sé
tiltölulega köld miðað
við annars staðar á Is-
landi. Þess vegna kælir
hún mjög hratt þá
kviku sem kemur þarna
inn. í Vestmannaeyjum er sem
kunnugt er enginn jarðhiti, þetta
er svo ungt eldstöðvakerfi. Lítil
kvika hefur komið til yfirborðs og
skorpan því ekki hitnað. Þegar
1.200 gráða heit kvika leitar
þangað úr Surtseyjargosinu, þá
stígur hún upp. Trúlega úr kviku-
hólfi og þá kólnar hún svona
hratt.“
-Það vekur spurningu. Held-
urðu að meiri kvika hafí getað
Dr. Olgeir Sigmarsson
► Dr. Olgeir Sigmarsson jarð-
fræðingur er Njarðvíkingur og
stúdent frá Flensborgarskóla
1978. Eftir nám í jarðfræði við
HÍ 1979-85 stundaði hann og
lauk doktorsprófi í jarðefna-
fræði við Blaise Pascal háskól-
ann í Clermont-Ferrand í
Frakklandi 1991. Árið 1991
vann Olgeir að rannsóknum við
háskólann í Cambridge á Bret-
landseyjum áður en hann tók
við stöðu á Vísindastofnun
Frakkiands (Centre National
de la Recherche Scientifique).
Þar hefur hann undanfarin
fimm ár stundað rannsóknir á
náttúrulegri geislavirkni. í árs-
leyfi frá Frakklandi er hann að
störfum við Earth Science
deildina í Kaliforníuháskóla í
Santa Cruz.
Kona Olgeirs er Hildur G.
Albertsdóttir og eiga þau þrjá
syni, Loga, Frosta og Kára.
leitað út úr þessum gosum og bíði
færis annars staðar?"
„Nei, það held ég ekki, þetta
var einstakur atburður. Við höfum
engin gögn sem segja til um það.
Að sjálfsögðu er kvika þarna niðri
fyrir, það lítur út fyrir að þar sé
að þróast megineidstöð eins og
við köllum það, en það eru ekkert
meiri líkur á að kvika komi upp.“
- En hvað ert þú að gera núna
í Kaliforníu?
„Ég er hér að vinna með gijót
frá Kamtsjatka og Kúrileyjum.
En í þessum bransa er maður með
gijót alls staðar frá. Ég er líka
með gijót úr Heklu. Eg er að
greina PA 231, sem er svolítið
skrýtið efni með stuttan helming-
unartíma, og líka PB 210. Þetta
er allt tengt niðurbroti á úraníum
og þóríum, eins og Marie gamla
Curie var að vesenast í. Með þessu
er hægt að sjá atburði á mismun-
_________ andi tímakvarða. Það
sem ég hefi mestan
áhuga á er að reyna að
sjá tímakvarðann í þró-
un kviku. Ýmis kviku-
ferli eiga sér stað á
mísmunandi tíma og
hægt er að nota geisla-
virk efni, sem hafa mis-
munandi helmingunartíma til að
athuga þessa atburði. Ég er að
vinna með öll þessi efni af því
helmingunartími þeirra ákvarðar
þann tímakvarða sem við getum
litið á. Síðan reynum við að líta á
þessa mismunandi atburði sem
gerast við þróun kviku eftir að
hún verður til í möttlinum og stíg-
ur upp, krystallast o.s.frv. Reyn-
um síðan að slá tímakvarða á
þessa atburði."
Fyrsta sinn
sýnd svo
skömm dvöl
kvikuá leiðtil
yfirborðs