Morgunblaðið - 17.01.1997, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1997 49
BRÉF TIL BLAÐSINS
Rausnarlegar
bókagjafir um
gyðingleg fræði
Hin ósýnilega stétt
Frá Gurmlaugi A. Jónssyni:
Á UNDANFÖRNUM árum hefur
bandarísk kona, Beatrice Wolberg
Bixon frá New Haven, ítrekað fært
guðfræðideild Háskóla íslands og
Háskólabókasafninu miklar bóka-
gjafir, einkum á sviði gyðinglegra
fræða og einnig nokkuð af helgigrip-
um gyðingdóms til notkunar við
kennslu í Gamla testamentis- og trú-
arbragðafræðum við guðfræðideild.
Beatrice Bixon, eða Bambi eins og
vinir hennar kalla hana, kom fyrst
til íslands árið 1989, hreifst af landi
og þjóð og hefur síðan komið hingað
á hveiju ári, stundum oftar en einu
sinni á ári og á nú íbúð í Reykjavík
og dvelur jafnan hér á landi nokkrar
vikur á ári. Og ætíð kemur hún fær-
andi hendi. Ekki þarf að útskýra
hversu mikilvægar bókagjafir hennar
eru því bókasafni sem býr við jafn
nauman kost og Háskólabókasafnið
gerir. Bixon hefur verið sérlega vin-
veitt okkur í guðfræðideildinni og
eigum við henni mikið að þakka,
ekki aðeins hinar rausnarlegu gjafir
hennar, heldur ýmis góð ráð og síð-
ast en ekki síst trygga og einlæga
vináttu.
En hvernig skyldi standa á áhuga
Bixons á íslandi? Þeirri spurningu
minni hefur hún svarað á þessa leið:
„Frá því að ég lærði að lesa hef ég
verið bókaormur og haft mjög fjöl-
breytileg áhugamál," og bætir því
við að áhugi hennar á sögu hafi vakn-
að snemma. Þá hafi hún alist upp
með óperu sem hluta af lífi sínu.
Þannig kynntist hún verkum Wagn-
ers, þ.á m. Niflungahringnum. Hún
hafi lesið þýðingu á „Niebelungenli-
ed“ í Penguin Classics ritröðinni og
fjölmörg önnur verk heimsbókmennt-
anna. Hver bókin hafi vísað henni á
aðra, og þegar hún komst yfir Eddu
í þýðingu las hún hana þar sem hún
vissi að bókin var grunnurinn að hinu
þýska verki. í framhaldi af því hafi
hún lesið þær íslendingasögur sem
hún komst yfir. Einnig kveðst hún
hafa lesið dálítið í jarðfræði. Sjón-
varpsþættinum „The Making of a
Continent" kynntist hún þegar hann
kom út sem bók og þar kom ísland
mjög við sögu. Hún kveðst líka hafa
hrifíst mjög af hljómfalli íslenskrar
tungu er hún heyrði hana talaða og
stafrófið hafí verið henni ráðgáta.
Þar kom að hún sótti sumarnám-
skeið í íslensku fyrir útlendinga hjá
Stofnun Sigurðar Nordal. Þá hafi
hún undrast yfir því að ekkert sam-
kunduhús gyðinga var á íslandi þar
sem hún taldi að gyðinga væri að
finna úti um allan heim. Með hjálp
nokkurra háskólakennara tókst
henni að hafa upp á gyðingum hér
á landi, og hefur hún tvímælalaust
átt sinn þátt í að stuðla að aukinni
samheldni gyðinga hér á landi og
því að þeir koma nú reglulega saman
til helgihalds. Sjálfur hefur undirrit-
aður átt því láni að fagna að vera
boðinn á nokkrar trúarhátíðir þeirra
hér fyrir tilstilli Bambi, en hún hefur
í hyggju að skrifa sögu gyðinga á
íslandi og hefur þegar hafið efnisöfl-
un fyrir það forvitnilega verk.
Fljótlega eftir að Bambi kom til
íslands tók hún eftir að mikill skort-
ur var á bókum um gyðingleg fræði,
bæði í bókabúðum hér og á bókasöfn-
um. Það varð til þess að hún hafði
samband við forseta guðfræðideildar
og háskólabókavörð og kvaðst vilja
gefa megnið af bókasafni sínu. Sú
höfðinglega gjöf var þakksamlega
þegin og síðan hefur Bambi aukið
reglulega við hana með nýjum bók-
um. Nú síðast skömmu fyrir jól kom
hún enn einu sinni til Islands með
mikinn ljölda bóka um gyðingleg
fræði, samkvæmt óskalista sem hún
hafði beðið mig að taka saman. Var
það sérlega ánægjulegt verkefni. Það
er ekki ónýtt fyrir háskólastofnun
að eiga slíkan velgjörðarmann. Oft
hefur Bambi sagt mér frá því grund-
vallarviðhorfi sínu að menntun eigi
að vera frí og standa öllum til boða.
Með bókagjöfum sínum vill hún
leggja sitt af mörkum til að svo geti
orðið og þá sérstaklega á því heill-
andi fræðasviði sem gyðingdómur í
sögu og samtíð er.
Beatrice Bixon er fædd 5. mars
1938 í Brooklyn, New York. Móðir
hennar var af rússnesku bergi brot-
in, en faðir hennar pólskur. Báðir
fluttu foreldrar hennar bamungir til
Bandaríkjanna. Hún stundaði nám
við Abraham Lincoln High School í
Brooklyn og lauk þaðan prófi 1955,
BA-prófi í hagfræði lauk hún frá
Roanoke College, Salem VA 1959.
Þá hefur hún tekið fjölmörg nám-
skeið við bandaríska háskóla, þ.á m.
Harvard University Summer School.
í gyðinglegum fræðum hefur hún
einnig hlotið umtalsverða menntun,
m.a. í nútíma hebresku og í sögu
gyðinga og menningu hjá rabbí Morr-
is B. Margolies. Árið 1964 bjó hún
um sex mánaða skeið í ísrael, kynnti
sér þjóðlíf þar í landi og bætti við
kunnáttu sína í nútíma hebresku.
Hún giftist David Bixon árið 1970
og eiga þau einn son, Jeremy.
GUNNLAUGUR A. JÓNSSON
prófessor við guðfræðideild HÍ.
beijast fyrir hagsmunum almennings.
Sú leið sem ég hefði helst kosið er
þó að flytja álögumar af bamafólki
og eignalausu fólki á hátekjufólk með
því að hækka hlutfall núverandi há-
tekjuskatts og/eða leggja hann á við
lægri tekjur en nú er gert. Ástæðum-
ar em tvær. Annars vegar er það
hreint réttlætismál að láglaunafólk
búi ekki við hærri jaðarskatta en
hátekjumenn. Hins vegar er það skoð-
un mín að hálaunamennimir séu helsti
efnahagsvandi þjóðarinnar. Þá á ég
ekki við æðstu embættismennina,
heldur hina sem hafa ekki efni á að
vinna störf í almannaþágu eins og
þingmennsku vegna þess hve þeir
myndu lækka mikið í launum.
Ögmundur frændi minn Jónasson
skildi ekki sinn vitjunartíma þegar
hann í gær sakaði fjármálaráðherra
um siðleysi fyrir að lækka skattleys-
ismörkin þótt með því sé skapað svig-
rúm til að leysa það hagsmunamál
sem brýnast er. Hann þarf að átta
sig á að þrengstu sérhagsmunir laun-
þega em ekki alltaf brýnustu hags-
munir þeirra, og oft þarf að fóma
minni hagsmunum fyrir meiri. Ög-
mundur Jónasson þarf að átta sig á
að hann situr á Alþingi, þingi allrar
þjóðarinnar.
HÓLMGEIR BJÖRNSSON,
tölfræðingur hjá Rannsóknastofnun
landbúnaðarins.
Frá Vali Þór Norðdahl:
SÚ stétt manna sem engu ræður
um sín kjör eru atvinnuleysingjar,
enda er sú stétt ósýnilegust allra
stétta, engir málsvarar nema hin-
ir fullvinnandi sérfræðingar sem
alls ekki standa í sporum hinna
atvinnulausu. Minnimáttarkennd-
in er þeim atvinnulausu fjötur um
fót, fyrirferðarlitlir í opinberri
umræðu, aldrei spurðir álits um
eitt né neitt sem varðar þeirra
mál. Það sem atvinnulausum
myndi nýtast best væri markviss
endurmenntun, en þar skortir
mikið á. Opinberir aðilar, t.d
Reykjavíkurborg er æði máttlítil
í þeim efnum og svikin loforð
R-listans í atvinnumálum nær-
tækt dæmi um innantómt lýðskr-
um. Forsætisráðherra telur sól-
skinsstundir og kemur hvergi
auga á neyð, fátækt né misrétti,
Frá Hermanni Kr. Jónssyni:
FYRIRGEFÐU, Ögmundur, að ég
trufli þig frá önnum og amstri í
umfangsmiklum störfum svona í
upphafi nýs árs en ég verð að láta
þig vita af annarlegu ástandi á litl-
um vinnustað sem snertir þig bæði
sem formann BSRB og þingmann
á þjóðþingi voru. Eg bið þig for-
láts að hafa þennan hátt á að koma
tilskrifinu til þín. Ástæða þess er
sú að ég vil gjarnan að fleiri kíki
í umslagið en þú. Eg hefi trú á
því að þú hafir ekkert á móti því
þegar framhaldið er lesið.
Nú um áramótin var Pósti og
síma breytt í hlutafélagið Póst og
síma. Mér skilst að eigendur þessa
„nýja“ fyrirtækis séum við, þú og
ég og allir aðrir þegnar þessa sam-
félags sem við búum I. Þetta er
sem sagt ekkert einkafyrirtæki
Halldórs Blöndals og þeirra stjóra
sem þar sitja í feitum embættum.
Fögur fyrirheit voru gefin um að
allt starfsfólk stofnunarinnar héldi
öllum sínum réttindum. Það hefur
ekki svo lítið verið klifað á því.
Þar munu þó vera á ýmsir brestir
eins og lesa má í fréttum nýlega.
En það er hinn mannlegi þáttur
sem vil nefna við þig, eða réttara
sagt algjör skortur á mannlegum
samskiptum. Og þá kemur dæmið
sem ég ýjaði að hér fyrr.
Annarlegt ástand
Hér í Vestmannaeyjum hefur
lengi ríkt mjög annarlegt ástand
hvað varðar mannleg samskipti á
pósthúsinu. Þar hefur um langan
tíma ríkt annarlegt ástand. Nú um
áramótin náði það hámarki svo ég
get ekki lengur orða bundist. Starf
sem gegnt hefur um mörg ár kona
sem er nú komin á aldur var
ómannað um áramótin. Tvær kon-
enda talsmaður kvótaeigenda sem
sent geta réttlausa launþega heim
á atvinnuleysisbætur sýnist þeim
svo. Á meðan eru hinir atvinnu-
lausu áfram ósýnilegir en ekki
ósnertanlegir. Sem betur fer rís
vonandi álver í Hvalfirði, og þeir
sem helst kvarta yfir því eru
bændur á sínum margföldu at-
vinnuleysisbeingreiðslum land-
búnaðarkerfisins. Bændur eiga
landið að eigin sögn og alls ekki
til umræðu að veita öðrum hlut-
deild né afnot, frekar en kvótaeig-
endum hugnast veiðileyfagjaldið.
Álver í Hvalfirði myndi betur
bæta hag hinna atvinnulausu og
gefa þeim einhveija von um
breytta tíð á meðan hið staðnaða
kerfi bænda og útvegsmanna ger-
ir það ekki.
VALUR ÞÓR NORÐDAHL,
Hraunbæ 86, Reykjavík.
ur sem í áratugi hafa starfað hjá
stofnuninni sóttust eftir því að
breyta um starf og töldu sig þarna
sjá möguleika. Þær höfðu báðar
til margra ára unnið við fyrrnefnt
starf í afleysingum. Önnur konan
sem í 20 ár hefur unnið hjá póstin-
um, við útburð og gjaldkerastörf,
lenti í veikindum og gat því ekki
lengur unnið við útburð í því hverfi
sem henni var úthlutað. Hún ósk-
aði eftir öðru starfi og var jafnvel
tilbúin að taka að sér hverfi hinnar
konunnar fengi sú starfið sem losn-
aði inni. Itrekað hefur henni verið
tjáð af stöðvarstjóra Pósts og síma
í Vestmannaeyjum að ekki verði
ráðið í það starf sem losnaði um
áramótin. Vildi hún ekki halda
áfram í sinni stöðu gæti hún bara
sagt upp og hætt. Fólki yrði frekar
fækkað en fjölgað. Hvernig hann
gat fengið út að með áðurnefndum
tilfærslum myndi starfsfólki fjölga
er vandséð.
En nú, og það er ástæða þess
að ég vil vekja athygli þína og
annarra á þessu máli, hefur eigin-
kona stöðvarstjórans verið ráðin í
umrætt starf. Ef þessi framkoma
gagnvart starfsfólki sem hefur í
áratugi unnið stofnuninni af sam-
viskusemi og ábyrgð telst ekki sið-
leysi þá er mér spurn um merkingu
þess orðs.
Ég spyr þig því, ágæti Ögmund-
ur, er ekkert sem samtök vinnandi
fólks geta gert til varnar rétti
fólks? Má það líðast að menn purk-
unarlaust misnoti aðstöðu sína sín-
um nánustu í hag? Er hægt að
henda fólki eins og hveijum öðrum
óþarfa hlut? Ég þykist vita að víð-
ar en hér telur fólk á sér brotið.
Látið í ykkur heyra.
HERMANN KR. JÓNSSON,
Hrauntúni 13, Vestmannaeyjum.
Heiður sé
fjármálaráðherra
Frá Hólmgeiri Björnssyni:
BRÝNASTA hagsmunamál alþýðu
manna er að léttar verði þungar jað-
arálögur sem leggjast einkum á fólk
með lág- og miðlungstekjur en ekki
á hátekjufólk. Dæmi voru um að þess-
ar álögur færu yfir 90%, maður sem
vann sér inn þúsundkall hélt ekki einu
sinni eftir hundraðkalli til ráðstöfunar
til að mæta brýnustu þörfum. Versti
kúfurinn var skorinn af í fyrra, en
allalgengt mun að álögumar fari yfir
70%. Ég er meðal þeirra sem hef
skrifað greinar til að heimta lagfær-
ingar og fagna því einlæglega þegar
fréttir berast um að nú skuli skapað
svigrúm til að lækka jaðarskatt vegna
skerðingar barnabótaauka. Það eru
reyndar fleiri atriði sem þarf að lag-
færa, ég nefni húsaleigubætur sem
greinilega hafa verið ákveðnar af
mönnum sem í rauninni tíma þeim
ekki. Enn fremur fólk sem er að
greiða af námsskuldum samtímis því
sem það er að basla við að eignast
húsnæði. Á því lendir í senn tekju-
tengd skerðing vaxtabóta og tekju-
bundin afborgun námslána. Með nú-
gildandi reglum geta þetta orðið sam-
tals 13% af brúttótekjum sem bætast
við aðrar álögur. Vonir standa þó til
að endurgreiðslu lána verði milduð.
Hefur engum dottið í hug að bjóða
eignalausu fólki, sem er að reyna að
eignast þak yfir höfuðið, að fresta
endurgreiðslu námslána að hluta? Það
þekkist að bjóða vanskilafólki eitthvað
sem mig minnir að kallað sé skulda-
skil. Er ekki nær að reyna að greiða
úr vanda fólks áður en það er komið
í þrot og lífshamingja þess hefur ver-
ið lögð í rúst? Það vorkennir hins
vegar enginn þeim sem á nægar eign-
ir og hefur miklar tekjur að veija 7%
tekna til að endurgreiða námslán.
Það er eðlilegt að deiit sé um hvem-
ig svigrúm er skapað til að minnka
jaðarskatta. Ég hef ekki kynnt mér
það till fulls, en það á m.a. að gera
með því að lækka skattleysismörk að
raunvirði. Það er meðal þeirra leiða
sem ég hef bent á. Einkum hef ég
gagnrýnt þá sem hafa viljað hækka
þessi mörk en virðast ekki vita af
óhófiegum jaðarálögum, það er fólk
sem ætti ekki að þykjast vera að
Réttindabrot í
V estmannaeyj um
^ ^ ^ hefst ó morgun
.(>* lO* frókl. ÍOUI kl.16
/ÍT /ÍT /ÍT lokoð í dog
bcinoci
bonkostfœtl II

sími 552 8310