Morgunblaðið - 24.06.1998, Blaðsíða 32

■ 32 MIÐVIKUDAGUR 24. JÚNÍ 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
V
Leikhópur
eða leikhús
Innanborðs eru eldri og reyndari
leikarar í bland við yngri, oft er
hvatinn fólginn í löngun til að vinna
á annan hátt en tíðkast í hefðbundn-
um leiksýningum
Igegnum árin hefur iðu-
lega verið hamrað á því
hversu blómlegt starf
væri í leikhópunum sem
utan leikhúsanna
standa, sjálfstæðu leikhópun-
um svokölluðu, þar væri vaxt-
arbroddinn að finna, þar væri
gróskan. Allt má þetta til sanns
vegar færa og ein klisja til við-
bótar hljómar u.þ.b. svona:
„Ungviðið í leiklistinni leikur
sér í leikhópum um stund þar
til tækifæri býðst í stóru leik-
húsunum tveimur (eða þremur
jafnvel). Utan um þetta hefur
enskurinn smíðað lipran frasa
og kallar „búð-
VIÐHORF
Eftir Hávar
Sigurjónsson
arglugga-leik-
hópa“
(Shopwindow-
theatre) og
merkingin er
næsta ljós; ungir, óþekktir leik-
húslistamenn skapa sér sjálfir
tækifæri í þeim tilgangi að
koma sér á framfæri og vekja
athygli á getu sinni og hæfi-
leikum. Það er ekkert rangt við
þetta en í þessu er fólgið
skammlífi leikhópsins, því um
leið og einhver gerir einum eða
fleiri þátttakendum bitastætt
atvinnutilboð leysist hópurinn
upp og er ei meir. Tilganginum
er einnig náð.
Lýsingin hér að ofan stenst
að hluta til um starfsemi
„frjálsu", „sjálfstæðu" leik-
hópanna undanfarin 10-15 ár -
um eiginlegt frelsi og sjálfstæði
leikhópanna mætti skrifa lang-
an pistil. Hún gefur samt
hvorki rétta mynd af því leik-
listarstarfí sem fer fram utan
opinberu leikhúsanna, né held-
ur þeirri þróun sem átt hefur
sér stað í starfsemi ákveðinna
leikhópa sem í rauninni hafa
náð að festa sig í sessi að því
marki að réttara væri að kalla
þá leikhús en leikhópa. Með
„leikhúsi" er átt við samfellda
starfsemi yfir lengri tíma, fleiri
en eina sýningu t.d. þar sem
sama fólk kemur við sögu, jafn-
vel að hópurinn eigi sér fastan
samastað og sýningaraðstöðu.
Nokkur eðlismunur er á leik-
hópum eftir því hvernig innra
starf þeirra skilgreinist og má
kannski skipta þeim í femt
samkvæmt því. Þar eru í fyrsta
lagi hópar sem stofnað er til
eins og að ofan er lýst. Ungir
verkefnalausir leikarar ásamt
ungum verkefnalausum leik-
stjóra taka sig til og setja upp
sýningu á eigin vegum, fyrir-
fram er gefið að enginn fái nein
laun en reynt er að skrapa
saman aura til að borga húsa-
leigu og annan óhjákvæmilegan
kostnað. Fjölmörg dæmi eru
um hópa af þessari gerð; eitt
verkefni og síðan ekki söguna
meir, hópurinn tvístrast og hef-
ur ekki tök á að koma saman
að nýju, enda oft engin ástæða
til. Svona starf hefur engu að
síður oft skilað kraftmiklum og
athyglisverðum sýningum.
I öðru lagi má benda á hópa
sem verða til innan opinberu
leikhúsanna, að meira eða
minna leyti. Innanborðs eru
eldri og reyndari leikarar í
bland við yngri, oft er hvatinn
fólginn í löngun til að vinna á
annan hátt en tíðkast í hefð-
bundnum leiksýningum, einnig
getur verið um gæluverkefni
leikstjóra eða leikara að ræða;
eitthvað sem hann/hún hefur
gengið með í maganum í mörg
ár og aldrei fengið tækifæri til
að gera. Loks er látið verða af
því og hópur myndaður í kring-
um verkefnið sem nýtur gjam-
an velvildar „stóra“ leikhússins
og fær aðstöðu og fyrir-
greiðslu. Um laun er ekki að
ræða nema vel gangi og sýn-
ingin mali þátttakendum gull -
lágmarkslaun væri reyndar
réttari lýsing.
I þriðja lagi eru leikhópar
sem starfa á nokkuð regluleg-
um grunni, hafa sett upp tvær
eða fleiri sýningar, gjarnan
barna- eða unglingasýningar.
Dæmi um slíka hópa eru
Stopp-leikhópurinn og Furðu-
leikhúsið. í þessum hópum eru
leikarar af yngri kynslóðinni
sem öðlast hafa talsverða
reynslu af starfinu í leikhópn-
um.
I fjórða lagi má telja leik-
hópa sem hafa fest sig í sessi
með þeim hætti að þeir teljast
leikhús. Dæmi um slíkt eru
Hafnarfjarðarleikhúsið Her-
móður og Háðvör og Möguleik-
húsið. Bæði þessi leikhús starfa
alfarið á eigin forsendum,
Hafnarfjarðarleikhúsið byggir
á kjarna af listamönnum sem
hefur kosið að gefa starfinu þar
þann forgang sem nauðsynleg-
ur er til að starfsemin haldist
óslitin. Þá er stefna leikhússins
skýr að því leyti að flytja ein-
göngu ný, frumsamin íslensk
leikverk. Hafnarfjarðarleikhús-
ið hefur einnig komið sér upp
fastri aðstöðu í eigin leikhúsi í
Hafnarfirðinum. Um árangur-
inn þarf ekki að fjölyrða, hann
hefur einfaldlega skilað sér.
Möguleikhúsið hefur einnig
markað sér eigin stefnu og
helgað sig leiksýningum fyrir
börn og unglinga eingöngu og
komið sér upp aðstöðu í eigin
leikhúsi við Hlemm. Þriðja
sjálfstæða leikhúsið sem haslað
hefur sér talsverðan völl á síð-
ustu misserum er Flugfélagið
Loftur í Loftkastalanum. Flug-
félagið Loftur er ekki leikhóp-
ur í þeim skilningi sem hér hef-
ur verið lagður í fyrirbærið,
þar sem enginn fastur hópur
leikara eða listamanna er
tengdur leikhúsinu. I hvert
verkefni er ráðinn nýr hópur til
starfa og launakjör og samn-
ingar líklega með formlegri
hætti en tíðkast í hinum „sjálf-
stæðu" leikhúsunum. Flugfé-
lagið Loftur hefur á-Iiðnum
tveimur árum komið á fjalirnar
þremur nýjum íslenskum leik-
ritum sem teljast verður góður
árangur og sem hlutfall af heild
uppsettra sýninga leikhússins
er það betra en tíðkast á stærri
og efnameiri bæjum í leikhús-
lífinu.
Opið bréf til Grétars
Þorsteinssonar, forseta ASI
Félagi Grétar!
ÉG NÁÐI ekki í þig,
reyndar sá þig ekki, á
miðstjórnarfundinum sl.
laugardag til að þakka
þér fyrir bréfið sem ég
fékk frá þér nú fyrr í
mánuðinum. Ég gríp því
tO þess ráðs að nota
sömu aðferð og senda
þér þetta bréfkom. Mér
leikur hugur á að spyrja
þig nánar út í nokkur at-
riði bréfsins en það fjall-
aði, eins og óþarft er að
rifja upp fyrir þér, um
það hvers vegna núver-
andi stjórnarandstöðu-
flokkar ættu að fara í sameiginlegt
framboð við næstu kosningar í stað
þess að bjóða fram fleiri en einn lista
á grundvelli sameiginlegrai- stefnu-
skrár. Mér er auðvitað ljóst að þú
skrifar undir bréfið sem félagi í Ál-
þýðubandalaginu og einn af fulltrú-
um í miðstjóm flokksins en nafn þitt
vekur auðvitað athygli þar sem þú
gegnir hinu háa embætti forseta Al-
þýðusambands Islands, stærstu
heildarsamtaka launamanna í land-
inu. Einkum og sér í lagi hefur undir-
skrift þín undir bréfið vigt þegar
fjallað er um kjaratengd atriði eða
pólitík sem tengist launabaráttu og
lífskjömm almennings. Mig langar
sem sagt í nánari útlistanir á
nokkmm atriðum og hér kemur
fyrsta spurningin.
I tölulið 2 í bréfinu stendur m.a.
eftirfarandi: „Sagan segir að helm-
ingaskiptaríkisstjórnir Sjálfstæðis-
og Framsóknarflokks séu þær verstu
sem til em gagnvart launafólki og al-
menningi. Þessir flokkar hafna samá-
byrgð og samhjálp. Þeir vilja skapa
samfélag forréttinda, misskiptingar
og örvæntingar. (Það munar ekki um
það; innskot mitt) Fjölmörg spor hafa
verið stigin í þá átt. Á þessu kjörtíma-
bih má nefna nýja vinnulöggjöf, ný
lög um atvinnuleysistryggingar, til-
raun til þess að bylta lífeyriskerfi
landsmanna og nú síðast niðurbrot á
félagslega húsnæðiskerfinu og lög um
að tryggja einkaeignarrétt á auðlind-
um í jörðu. Niðurskurðaröxin hefur
einnig verið reidd yfir mennta- og
heilbrigðiskerfinu sem bitnar illilega
á námsmönnum og sjúklingum“
o.s.frv. Ég vil í framhaldi af þessu
spyrja þig félagi Grétar: hvar sér
þess stað í baráttu verkalýðshreyf-
ingarinnar gegn þessari ríkisstjórn
að hún sé af þeirri teg-
und sem verst getur
orðið gagnvart launa-
fólki og almenningi?
Hvernig má það vera að
öll þau ókjör sem talin
eru upp hér að ofan hafi
náð fram að ganga án
heiftúðugrar og harð-
skeyttrar baráttu
verkalýðshreyfingar-
innar gegn þessari rík-
isstjórn? Er það mis-
minni að einmitt við
þessa sömu ríkisstjóm
hafi verkalýðshreyfing-
in undir forystu Alþýðu-
sambandsins gert ein-
hverja lengstu kjara-
samninga í manna minnum m.ö.o.
tryggt þessari skelfilegu ríkisstjóm
fullkominn starfsfrið meira en út allt
þetta kjörtímabil með óvenjulöngum
kjarasamningum?
I öðm lagi er nærtækt að spyrja:
Lítur þú sem einn af bréfritumm svo
á að núverandi ríkisstjóm hafi verið
verri og gengið nær mennta- og heil-
brigðiskerfinu en sú næsta á undan?
Er það misminni að skólagjöld hafi
verið tekin upp í menntakerfinu og
Mig langar í nánari út-
listanir á nokkrum
atriðum, segir Stein-
grímur J. Sigfússon, og
biður Grétar Þorsteins-
son um svör.
verulegur niðurskurður verið til þess
málaflokks í tíð síðustu ríkisstjórnar
og er það misminni að komugjöld,
aukin þátttaka sjúklinga í lyfjakostn-
aði, skertar endurgreiðslur á tann-
læknakostnaði o.s.íW. hafi allt náð
fram að ganga í tíð síðustu ríkis-
stjórnar? Er það misminni að þrátt
fyrir allt hafi heldur orðið raunaukn-
ing á framlögum til heilbrigðismála á
þessu kjörtímabili þó vissulega mætti
gera þar betur?
I tölulið 5 í bréfinu er með athygl-
isverðum hætti fjallað um samstarf
verkalýðshreyfingarinnar og núver-
andi stjórnarandstöðuflokka og vísað
til þess sem er rétt að það hafi verið
gott á yfirstandandi kjörtímabili í
ýmsum málum og m.a. skilað árangri
í vinnu að löggjöf um málefni lífeyris-
sjóða á árinu 1997. En síðan segir:
„Mikill áhugi er á sameiningu félags-
hyggjufólks meðal forystumanna
innan Alþýðusambands Islands sem
eru meðlimir í Alþýðubandalagi og
Alþýðuflokki. Sameiginlegt framboð
myndi treysta tengsl ASI við pólitísk
samtök félagshyggjufólks og þar með
væri hægt að treysta samhengið á
milli faglegrar og pólitískrar baráttu
félagshyggjufólks. Komi til endur-
nýjunar á núverandi ríkisstjórnar-
samstarfi gæti öflug stjórnarand-
staða á kjörtímabilinu í samvinnu við
verkalýðshreyfinguna og önnur
hagsmunasamtök skapað stöðu fyrir
mjög sterka útkomu í þingkosning-
unum sem yrðu í síðasta lagi á árinu
2003.“
I þessu sambandi vil ég spyrja: Er
þarna verið að boða að vænta megi
beinna flokkslegra tengsla Alþýðu-
sambands Islands við stjórnmála-
samtök félagshyggjufólks sem yrðu
til með sameiginlegu framboði núver-
andi stjórnarandstöðuflokka? Er um
slík aukin tengsl, sem þarna er verið
að gefa undir fótinn,_samstaða innan
ASI? Áherslan á ASÍ í þessum texta
vekur einnig athygli. Ér ætlast til
þess að það sé lesið á milli línanna að
ekki sé sami áhugi á ferðinni hjá öðr-
um launamannasamtökum? Og ef svo
er, hverjum er þá ætluð sneiðin?
Margt fleira hefði verið fróðlegt að
ræða í þessu sambandi sem auðvitað
kemst ekki fyrir í stuttu sendibréfi.
Ég hefði fljótt á litið ímyndað mér að
það sem verkalýðshreyfingin spyrði
fyrst og fremst að í sambandi við
stjórnmálaflokka á vinstri kantinum,
stóra sem smáa væri sú pólitík sem
þeir stæðu fyrir. Að verkalýðshreyf-
ingin hefði þá og því aðeins áhuga á
að flokkar stækkuðu og efldust eða
rynnu saman að sú pólitík sem þeir
bæru fram og beittu sér fyrir, ekki
bará í orði heldur líka á borði og í
reynd t.d. þegar þeir ættu aðild að
ríkisstjórn, færi saman við hags-
munabaráttu verkalýðshreyfmgar-
innar fyi-ir hönd almenns launafólks
og þeirra sem hallar á í samfélaginu.
Sem sagt; fá fyrst fram málefnin og
taka síðan afstöðu. En nóg um það.
Ég þykist vita að fleirum en mér
kunni að þykja fengur í svörunum og
kveð þig því að sinni með von um að
þau birtist fljótlega.
Höfundur er þingmaður fyrir
Alþýðubandalagið á Norðurlandi
eystra, er formaður sjavarútvegs-
nefndar Alþingis og situr í
efnahags- og viðskiptanefnd.
Steingrímur J.
Sigfússon
Verið velkomin í
í Morgunblaðinu 31.
maí sl. birtist grein eftir
Sigmund Magnússon
fyrrv. forstöðulækni
Rannsóknastofu Land-
spítalans í blóðfræði.
Mér er það bæði ljúft og
skylt að upplýsa hann og
aðra lesendur Morgun-
blaðsins um afstöðu
Grýtubakkahrepps
gagnvart þeim fjöl-
mörgu ferðamönnum
sem leggja leið sína um
Fjörður og Látraströnd.
Á síðustu árum hefur
orðið mikil fjölgun ferða-
manna á þetta fagra
svæði. Sveitarstjóm
Grýtubakkahrepps hefur viljað leggja
sitt af mörkum til að ferðalangar
gætu notið náttúmnnar í hreinu, írið-
sælu og fógra umhverfi og sýna í
verki að þeir væra velkomnir. Það
hefur sveitarfélagið gert m.a. með því
að reisa 5 vatnssalemi í Fjörðum og á
Látraströnd, þ.e. á Látrum, í Kefla-
vik, á Þönglabakka, Kaðalstöðum og
á Gili. Það hefur fram að þessu verið
álitið að ferðamenn kysu frekar að
komast í slíka þjónustu en að ganga
öm sinna bak við næstu hæð og setja
svo stein yfir allt saman, en þannig
ástand ríkti á svæðinu til skamms
tíma. Grýtubakkahreppur hefur
einnig haft gæslumann út í Hval-
vatnsfirði yfir hásumar-
ið til að leiðbeina ferða-
mönnum sem fara um
svæðið. Var þetta sér-
staklega nauðsynlegt
meðan áin í Hvalvatns-
firði var óbrúuð, en
hættulegt er að vaða
hana í vatnavöxtum. Nú
hefur sveitarfélagið aftr
ur á móti látið reisa
göngubrú yfir ána til að
auðvelda ferðamönnum
að komast um og skoða
náttúra og fegurð svæð-
isins. Hafa heimamenn
lagt sig fram við að láta
iyrmefnd mannvirki
falla inn í landslagið, en
að mati greinarhöfundar virðist okk-
ur hafa mistekist það, en misjafn er
mannanna smekkur. Þessi þjónusta
hefur kostað sveitarfélagið skilding
og hefur því verið talið eðlilegt að
taka vægt gjald fyrir að tjalda í Hval-
vatnsfírði, sem er 600 kr. fyrir tjaldið,
sama hvað margir gista í því og fá um
leið notið fyrrnefndrar þjónustu.
Það er álit mitt að ferðamenn eigi
ekki að greiða gjald fyrir að skoða
landið heldur að greiða fyrir þá þjón-
ustu sem þeim er veitt og hef ég ekki
legið á þeirri skoðun minni og m.a.
hefur það verið skýr afstaða mín inn-
an stjórnar Náttúravemdar ríkisins
þar sem ég á sæti.
Guðný
Sverrisdóttir
Fjörður
Ef til viil er þetta skiijanleg afstaða
greinarhöfundar og annarra þéttbýl-
isbúa sem hræddust framvarp til
sveitarstjómarlaga, því gegn um árin
hef ég tekið eftir því að þegar þétt-
býlisbúar komast yfir landsskika eru
þeir oft á tíðum lokaðir með lás og slá
og vel merktir um að engir megi
koma þar nærri. Trúlega álítur lækn-
irinn og aðrir skoðanabræður hans að
landsbyggðarfólk hafi sömu hugsun
og virðist ekki þekkja gestrisni þá
sem ríkir á landsbyggðinni.
Ferðamenn eiga ekki
að greiða gjald fyrir að
skoða landið, segir
Guðný Sverrisdóttir,
heldur fyrir þá þjón-
ustu sem þeim er veitt.
Ég vænti þess þó að það séu fleiri
ferðamenn sem kunna að meta fram-
tak Grýtubakkahrepps og við bjóðum
þá velkomna til okkar í sumar og
vonumst til að þeir geti notið marg-
brotinnar náttúru og fegurðar svæð-
isins þrátt fyrh’ að þeir verði ef til vill
af með sex hundruð krónur.
Höfundur er sveitarstjóri Grýtu-
bakkabrepps.