Morgunblaðið - 24.06.1998, Blaðsíða 48

~^48 MIÐVIKUDAGUR 24. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
WYLER ásamt Audrey Hepburn og Mario de
Lanni við tökur á „Roman Holiday".
JACK Hawkins og Charlton Heston í
Óskarsverðlaunamyndinni Ben Húr.
WILLIAM Wyler í leikstjórastólnum við tök-
ur á myndinni „The Collector" frá 1965.
WILLIAM
WYLER
í VETUR upplifði ég stórkost-
lega stund frammi fyrir sjón-
varpinu. I myndbandstækinu
var sú margfræga mynd, The
Best Years Of Our Lives, (‘46),
og stóð undir væntingum. A allt
lof skilið. Vafalaust ein besta
mynd eins kunnasta leiksljóra
þessarar aldar, Bandaríkja-
mannsins Williams Wyler,
(1902-1981), sem setti svip sinn
á kvikmyndaheiminn í hartnær
hálfa öld. Wyler fæddist í Sviss
og var við fiðlunám í París er
hann hitti frænda sinn „í Amer-
íku“, Carl Laemmle, og örlög
nemandans voru ráðin. Því
frændinn var einn valdamesti
maður hins blómstrandi kvik-
myndaiðnaðar, sem æðsti mað-
ur Universal kvikmyndaversins.
Wyler vann fyrst við ýmis skrif-
stofustörf, smáfærði sig uppá
skaftið uns hann stjórnaði sinni
fyrstu mynd, Crook Buster,
1925, liðlega tvítugur. Strax við
gerð B-mynda og stuttmynda
hjá Universal, komu einkenni
Ieikstjórans fram, sem eru fyrst
~ og fremst öguð vinnubrögð.
Einstök vandvirkni og íhugun
selja mark sitt á allan hans fer-
il. Wyler varð því snemma ill-
ræmdur fyrir endalausar endur-
tökur, jafnvel á atriðum sem
skiptu engu höfuðmáli. Leikar-
ar og annað kvikmyndagerðar-
fólk forðaðist þó ekki nostrið og
einræðislega tilburði hans á
tökustað því snemma kom í ljós
að hann skilaði árangri og varð
fljótlega í miklu uppáhaldi hjá
stórframleiðandanum Samuel
Goldwyn. Þar fór ferill hans að
blómstra, Universal var á þess-
um árum lítil, fátæk og óspenn-
andi B-myndaverksmiðja. Sam-
vinna þeirra hófst árið 1936
með myndinni These Three,
sem byggð var á leikritinu The
Children’s Hour, eftir Lillian
Hellman. Það fjallaði m.a. um
samkynhneigð kvenna, sem var
bannvara svo sviðsverkið var
endurskrifað að miklu leyti fyr-
ir kvikmyndagerðina. Wyler
gerði því betri skil 1961, þá
undir sínu rétta nafni. Leik-
stjórinn var jafnan vandfýsinn á
verkefni og sótti þau oft á leik-
sviðið. Eitt þeirra var
Dodsworth, (‘36), sem færði
leikstjóranum sína fyrstu
Óskarsverðlaunatilnefningu,
ásamt aðalleikaranum, Walter
Huston. Þessar myndir, og sú
næsta, Dead End, (‘37), skipuðu
Wyler í fremstu röð kvikmynda-
leikstjóra, orðlögðum fyrir full-
komnunaráráttu, kröfuhörku og
árangur. Það var ekki heiglum
hent að vinna fyrir hann, það
var hreinræktað púl og þolin-
mæðisvinna því flest atriði voru
tekin aftur og aftur og aftur.
Hann átti affarasæla samvinnu
með Bette Davis, sem fræg var
fyrir skaphita og sérvisku, en
hún dáði hann öðrum leikstjór-
um fremur. Samstarf þeirra
færði henni Óskarsverðlaunin
fyrir klassíkina Jezebel, (‘38).
Þau störfuðu einnig saman að
gerð The Little Foxes, (‘41), sem
varð önnur sígild mynd, og
færði báðum Oskarsverðlauna-
tilnefningu. A hinu blómlega
Goldwyn tímabili stjórnaði
Wyler einnig Lord Laurence
Olivier sem Heathcliffe í Fýkur
yfir hæðir - Wuthering Heights,
(‘39) og uppskar leikarinn Osk-
ar fyrir vikið.
Wyler hafði verið tilnefndur
til Óskarsverðlaunanna þrjú ár
samfleytt þegar röðin kom loks-
ins að honum. Myndin sem færði
honum þetta eftirsóttasta tákn
velgengni í kvikmyndaheimin-
um, var enn ein klassíkin, Mrs
Miniver, (‘42), með sögufrægum
leik Greer Garson, sem einnig
innbyrti Óskarinn.
Stríðið skall á og Wyler þjón-
aði hinu nýja heimalandi sínu í
sérsveitum landhersins.
Afraksturinn var m.a. tvær sí-
gildar heimildarmyndir. Memp-
his Belle, (‘43), sem var endur-
gerð fyrir nokkrum árum í leik-
inni útgáfu, og Thunderbolt,
(‘44).
Eftir stríðið leiddi Wyler
landsmenn í annarri baráttu;
fijálslyndir Hollywoodbúar
(iuöiiiumldr Kufu CieiríRiI •
Framtíðin er okkar!;
Vissuð þið, að samkvæmt
ákveðnum hópi guðfræðinga, þá
stenst aðeins óverulegur hluti þess
sem sagt er í Nýja testamentinu?
Lesið meira um þetta í bókinni.
Kynningarkvöld fimmtud. 25. júní
nk. kl. 20 að Smiðshöfða 10, R.
gegn nornaveiðum McCarthy og
Oamerísku nefndarinnar. Upp-
frá þessu framleiddi hann allar
myndir sínar samhliða leik-
stjórninni. Nú urðu til ófá meist-
araverk. Áður hafði hann þó
lokið sinni síðustu og bestu
mynd fyrir Goldwyn, hinni áð-
urgreindu Bestu ár ævi okkar.
Leikararnir hans, einkum
leikkonurnar, voru sífellt að
vinna til verðlauna. Óskarinn
féll Oliviu de Havilland í skaut
árið 1949, fyrir The Heiress,
sem byggð er á skáldsögu eftir
Henry James. Um þessar mund-
ir uppgötvaði Wyler leikkonuna
Audrey Hepburn og stýrði
henni til Óskarsverðlauna fyrir
frammistöðu sína í Roman Holi-
day, (‘53). Einstaklega heillandi
mynd um prinsinn Gregory
Peck, sem sleppur frá lífvörðum
sínum í heimsókn til Rómar, og
ástin blómstrar. I kjölfarið
fylgdu fjölskrúðugar gæða-
myndir, Detective Story, (‘51),
The Friendly Persuasion, (‘56),
og stórvestrinn The Big
Country, (‘58).
Árið 1958, þijátíu og þrem
árumn eftir að Wyler var ráðinn
aðstoðarleikstjóri við Ben Hur,
var hann staddur í sömu spor-
um, utan þess að nú var hann í
leikstjórastólnum. Árangurinn
var ein magnaðasta stórmynd
allra tíma. Ben Hur, (‘59), varð
síðasta stórvirki leiksljórans og
færði honum þriðju Óskarsverð-
launin.
Wyler var þó ekki af baki
dottinn. Setti met sem stendur
e_nn, er hann hlaut níundu
Óskarsverðlaunatilnefninguna
fyrir The Collector, (‘65) og
þremur árum síðar vann enn ein
Ieikkonan til Óskarsverðlaun-
anna undir hans stjórn. Það var
Barbra Streisand fyrir sitt
fyrsta kvikmyndahlutverk í
Funny Girl, sem jafnframt var
fyrsta dans- og söngvamynd
leikstjórans. Eftir að hún hafði
farið sigurför um heiminn, lauk
Wyler við aðeins eina mynd,
Tlie Liberation of L.B. Jones,
(‘70), var svanasöngur þessa
merka manns.
Upptaka af
Díönu 9 ára
að dansa
UPPTÖKUR af Díönu prinsessu níu
ái’a þai1 sem hún dansar í garðinum
við ættaróðal fjölskyldu sinnar verða
sýndar í bresku sjónvarpi í fyrsta
skipti í þessari viku, að því er bresk
sunnudagsblöð greindu frá um helg-
ina.
Upptökui-nar verða í heimildar-
mynd um bróður hennar, Spencer
jarl, sem hélt kraftmikla minningar-
ræðu á jarðarfór prinsessunnar í des-
ember. Spencer lýsir í myndinni sái’s-
aukanum sem fylgdi því að klippa
myndimar þai- sem hin geislandi Dí-
ana sýnir hæfni sína í ballett.
„Ég var alveg miður mín í tvo
daga,“ segir hann. „Það er virkilega
sorglegt að fylgjast með þessari litlu
stúlku leika sér og vita hvað varð um
hana þegar hún varð eldri.“
Spencer mun halda sýningu á
HUNDBERT, LANöflR Þlö AÐ LESA_
SKRflLURNAR?
, TLHVERS?
Éö öET HLEÖIÐ
AD ÞÉR ÞEóAR
HÉR S'/NIST.
DILBERF
alla fimmtudaga í
VIDSKQ’TI MVINNULÍF
Sígild myndbönd
THE BEST YEARS OF OUR
LIVES (1946)
irkirk
Það er ógjörningur að koma
jafn afkastamiklum snillingum og
Wyler til skila í stuttu máli, annar
eins hafsjór og eftir hann liggur
af eðalmyndum. Það þrengir líka
valið að hafa ekki átt þess kost að
sjá margar mynda hans. Af nógu
er samt að taka. T.B.Y.O.O.L
hlaut fjölda verðlauna, enda talin
ein áhrifaríkasta mynd eftirstríðs-
áranna. Hún fjallar um þrjá her-
menn sem snúa aftur úr síðari
heimsstyrjöldinni og standa fyrir
sjóher, landher og flugher og
þrjár þjóðfélagsstéttir. Leikhóp-
urinn er óaðfinnanlegur með
Harold Russell, fatlaðan hermann
í einu aðalhlutverkanna, ásamt
Fredric Mars og Dana Andrews.
Sem allir eiga erfittt með að snúa
aftur til borgaralegs lífs, hver á
sinn hátt, við ólíkar aðstæður.
Sígilt gullkorn sem hlaut sjö
Óskarsverðlaun.
BEN HUR (1959)
iHrk'fa
Kannski er hún ofmetin á þess-
um bæ, en þær gerast ekki stór-
fenglegri, ævintýramyndirnar,
enda vann þessi endurgerð klass-
ískrar skáldsögu Lee Wallace um
vináttu gyðings og rómverja á
tímum Krists, til 11 Óskarsverð-
launa. Það met var ekki sjafnað
fyrr en á þessu ári, af Titanic.
Charlton Heston er karlmennsk-
an uppmáluð í hlutverki Ben Hur,
sem fellur í ónað hjá æskuvini sín-
um, Messala (Stephen Boyd), sem
hrekur hann í útlegð og þrældóm.
En tími Bens Hur er ekki kominn,
hann á eftir að snúa til baka. Mik-
ilfengleg, þó ekki laus við glans-
myndaráferð og státar ef einu
kunnasta kappreiðaratriði sög-
unnar.
THE BIG COUNTRY (1958)
★★★★
Önnur uppáhaldsmynd sem er
tvímælalaust einn mesti stórvestri
allra tíma. Verst að mikilleiki
tökustaðanna, efnisins og efnis-
meðferðarinnar á allan hátt, nýt-
ur sín ekki sem skyldi á skjánum.
Efnið er sígilt eins og myndin.
Tvær fjölskyldur í Villta vestrinu
heyja endalaust stríð um vatns-
réttindi og rómantík í bland.
Gregory Peck og Charlton
Heston eru gallharðir andstæð-
ingar og uppgjörið á milli þeirra
eru ein frægustu slagsmál kvik-
myndasögunnar. Burl Ives og
Charles Bickford fara á kostum
sem ættarhöfðingjarnir og tónlist
Jeromes Moross er einkar eftir-
minnileg.
Sæbjörn Valdimarsson
myndunum á Althorp-ættaróðalinu og
mun ágóðinn renna beint til sex góð-
gerðarmála sem Díana beitti sér mest
fyrh’. Spencer ákvað að sniðganga
minningarsjóð sem stofnaður vai’ við
andlát Díönu vegna þess að hann álít-
ur sumai’ aðgerðh’ sjóðsins vera
smekklausar og auðmýkjandi.