Morgunblaðið - 22.08.1998, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 22. ÁGÚST 1998
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Bandamaðurinn sem
hóf heilagt stríð
Barátta Osama Bins Ladens fyrir músl-
imska trúbræður sína hófst í Afganistan á
síðasta áratug. Hatur hans á Bandaríkjun-
um á sér hins vegar fyrst og fremst rætur í
Persaflóastríðinu og frá 1991 hefur hann
varið gríðarlegum fjármunum til að kosta
baráttu herskárra múslima gegn „heims-
valdastefnu“ Bandaríkjanna. Hefur hann
lýst því yfir að í þeirri baráttu sé ekki
gerður greinarmunur á hermönnum og
óbreyttum borgurum
ÚÐIR íslamska öfga-
mannsins Osama Bins La-
dens í Afganistan eru sagð-
ar stærstu þjálfunarbúðir
Súnní-hryðjuverkamanna í heimi.
Talið er að þær hafi rúmað allt að
600 manns til þjálfunar og að Bin
Laden hafi yfir að ráða um 3 - 5.000
manns. Samkvæmt heimildum
bandarísku leyniþjónustunnar hafði
verið boðað til fundar í búðunum á
fimmtudag, daginn sem Bandaríkja-
menn létu til skarar skríða gegn Bin
Laden, og er talið að þar hafi átt að
skipuleggja frekari árásir á Banda-
ríkjamenn. Staðsetning búðanna er
engin tilviljun, því barátta Bins La-
dens og stórs hluta þeirra manna
sem fylgja honum að málum, á sér
rætur í stríðinu í Afganistan á síð-
asta áratug. Maðurinn sem Banda-
ríkjamenn töldu bandamann sinn í
baráttunni við Sovétríkin fyrir ein-
um áratug hefur snúist öndverður
gegn þeim.
Ekki liðu nema nokkrar klukku-
stundir frá því að sprengjurnar við
sendiráð Bandaríkjamanna í Kenýa
og Tansaníu sprungu þann 7. ágúst
sl., þar til bandaríska leyniþjónustan
beindi sjónum sínum að Osama Bin
Laden. Á þeim hálfa mánuði sem lið-
inn er, hefur grunur þeirra breyst í
vissu um að hann standi að baki til-
ræðunum. Nafn hans hefur margoft
verið nefnt í tengslum við ýmis til-
ræði gegn Bandaríkjamönnum en
erfiðlega hefur gengið að afla
órækra sönnunargagna gegn hon-
um. Nú segja leyniþjónustu- og
embættismenn gegna öðru máli;
þeir hafi nægar sannanir gegn Bin
Laden. Bandarísk stjómvöld hafa
hins vegar verið treg til að gera
grein fyrir þeim og hafa beðið al-
menning um að treysta því að þau
fari með rétt mál.
Sonur auðkýfings
Osama Bin Laden er 44 ára, son-
ur sádi-arabísks auðkýfings og eru
auðæfi hans metin á um 240 milljón-
ir dala, um 17 milljarða ísl. kr. Er
Bin Laden var nítján ára hélt hann
til Afganistan til að berjast með trú-
bræðrum sínum gegn Sovétmönnum
og litu Bandaríkin á hann sem
bandamann sinn í þeirri baráttu.
Bin Laden greiddi þúsundum er-
lendra málaliða fyrir að halda til
Afganistan og berjast gegn Sovét-
mönnum og veitti fjölskyldum
þeirra stuðning. En þegar hemámi
Sovétmanna lauk árið 1989 snerist
Bin Laden öndverður gegn Banda-
ríkjamönnum og hóf að beina kröft-
um sínum að Bandaríkjamönnum og
vem þeirra í Mið-Austurlöndum.
Sama ár sneri Bin Laden aftur
heim til Sádi-Arabíu og hóf að styðja
herskáa múslima sem andvígir voru
stjómvöldum. Hatur Bins Ladens á
Bandaríkjamönnum jókst um allan
helming í Persaflóastríðinu árið 1991
og næstu árin beitti hann sér af öllu
afli að því að hrekja þá frá Sádi-Ara-
bíu. Hann leit á veru Bandaríkja-
manna þar sem hernám og vanhelg-
un „kristinna krossfara" á helgri
jörð, einkum borgunum Mekka og
Medína. Sór hann þess dýran eið að
koma þeim af arabískri jörð og hefur
reynst reiðubúinn að beita hvaða
meðölum sem er í þeirri baráttu.
Baráttu sfjómað frá Súdan
Bin Laden var ekki lengi vært í
heimalandi sinu og fluttist til Súdan.
Þaðan stjórnaði hann baráttu sinni
gegn Bandaríkjamönnum og komst
einnig í tengsl við einn valdamesta
mann landsins, Hassan Turabi, leið-
toga íslömsku þjóðfylkingarinnar,
en Turabi álítur sig jafnframt einn
helsta leiðtoga íslamskra bókstafs-
trúarmanna í heimi.
Turabi og Bin Laden hafa starfað
náið saman og er talið að sá síðar-
nefndi tengist efnavopnaverksmiðj-
unni sem sprengd var í Khartoum,
að minnsta kosti með óbeinum
hætti. Hann er sagður hafa veitt fé
til hennar og fleiri verksmiðja. Bent
hefur verið á það að sendiráð
Bandaríkjanna í Súdan hafi verið
rýmt á síðsta ári af ótta við árásir á
það og starfsemin og starfsfólkið
flutt í sendiráðið í Nairobi í Kenýa,
sem var gjöreyðilagt í sprengju-
árásinni fyrir hálfum mánuði.
Sakaður um íjölmörg
hryðjuverk
Nafn Bins Ladens hefur verið
nefnt í sambandi við árásir á banda-
ríska hermenn við friðargæslu í Af-
ríku og árið 1996 var honum ekki
lengur vært í Súdan. Honum var
vísað úr landi vegna þrýstings
Bandaríkjamanna í von um að
Súdanar myndu í staðinn fá pen-
inga- og mataraðstoð, sem aldrei
barst. Bin Laden hélt hins vegar til
Afganistan þar sem hann hefur
starfað í skjóli Talebana.
Bin Laden kom á fót tveimur
þjálfunarbúðum íyrir múslimska
hryðjuverkamenn í Afganistan, sem
staðsettar eru í Khost og Jalalabad,
en árásin á fimmtudag var á stærri
búðimar í Khost. Sagt er að félagar
í tvennum egypskum heittrúarsam-
tökum hafi verið í búðunum þegar
sprengjan féll en önnur þeirra stóðu
að morðinu á Anwar Sadat Egypta-
landsforseta árið 1981.
Samkvæmt heimildum banda-
rísku leyniþjónustunnar hafði veríð
boðað til fundar í þjálfunarbúðunum
sl. fimmtudag og er talið fullvíst að
þá hafi átt að leggja á ráðin um frek-
ari árásir. „Við höfðum nægar sann-
anir fyrir þessu. Ef við hefðum ekki
gripið til aðgerða, hefði verið ráðist
á okkur, á því leikur enginn vafi,“
var haft eftir háttsettum manni inn-
an leyniþjónustunnar.
Þræðimir frá stríðinu og síðar
þjálfunarbúðunum í Afganistan
liggja nú orðið um allan heim og
stendur yfirvöldum í mörgum lönd-
um múslima mikill stuggur af hóp-
um sem hafa einhver tengsl við „af-
gönsku arabana", eins og þeir eru
gjarnan nefndir sem börðust gegn
Sovétmönnum og þeir sem hafa sótt
þjálfun í búðir Bins Ladens í öruggu
skjóli hinna heittrúuðu Talebana.
Dæmi um þetta eru Egyptar og Al-
sírmenn en afgönsku arabamir hafa
hvað eftir annað ráðist á egypsk
skotmörk.
„íslömsk uppreisn
án landamæra“
Markmið Osama Bins Ladens er
sagt vera „íslömsk uppreisn án
landamæra“ og að hann verji stór-
um hluta auðæfa sinna til að ná því
markmiði. Samtök hans séu þaul-
skipulögð og hann hafi komið á fót
dóttursamtökum í öllum heimsálf-
um. Heimildir innan bandarísku
leyniþjónustunnar segja að Bin La-
den geti kallað 3 - 5.000 manns til
vopna með skömmum fyrirvara og
að fjölmargir fleiri hafi hlotið þjálf-
un hjá mönnum hans.
Nafn Bins Ladens tehgist mörg-
um helstu hryðjuverkum síðari ára,
samkvæmt heimildum bandarísku
leyniþjónustunnar:
►I desember 1992 reýndu menn
hans að sprengja hótel í Aden í
Jemen, þar sem 100 bandarískir
hermenn bjuggu. Aðgérðin mistókst
en hún kostaði engu að.síður tvo
ástralska ferðamenn lífið.
► í febrúar 1993 varð sprenging í
World Trade Center í New York.
Ekki eru óræk sönnunargögn fyrir
aðild Bins Ladens en pákistanskir
leyniþjónustumenn segja að Ramzi
Ahmed Yousef, sem dæmdur var
fyrir að vera höfuðpaurinn á bak
við tilræðið, hafi dvalið í húsum
Bins Ladens í þau þrjú ár sem liðu
áður en hann var handtekinn.
►Frá árinu 1993 hefur Bin Laden
veitt milljónum dala til hryðjuverka-
samtaka og stjómmálasamtaka í
Egyptalandi, Alsír, Jemen, Súdan,
Líbanon og á Filippseyjum. Þá er
hann sagður hafa stutt samtök
múslima í Bosníu, Tsjetsjníu, Ka-
smír og Sómalíu.
►Árið 1994 hafði Bin Laden stofnað
að minnsta kosti þrjár þjálfunarbúð-
ir fyrir hryðjuverkamenn í Súdan.
►Sagt er að hann hafi staðið að baki
áætlunum um að sprengja ellefu
bandarískar farþegaþotur í loft upp
yfir Asíu árið 1994 en þær áætlanir
fóru út um þúfur.
►Bin Laden er talinn hafa veitt fé
til sprengjuárása á bandaríska her-
menn í Saudi-Arabíu 1995 og 1996
en 24 hermenn féllu í þeim árásum.
►Auk þessa hefur nafn Bins Ladens
verið nefnt í tengslum við fyrirhug-
uð tílræði við Hosni Mubarak og
páfann, árásir á þýska ferðamenn í
Egyptalandi, sprengingu við eg-
ypska sendiráðið í Pakistan og nú
síðast fyrirhugað sprengjutilræði
við bandaríska sendiráðið í Albaníu.
Það var rýmt þegar leyniþjónustan
bandaríska komst á snoðir um málið
en fimm Egyptar voru handteknir í
höfuðborginni Tirana. Ekki er ljóst
hvort þetta gerðist fyrir eða eftir
sprengingarnar í Afríku.
Þótt Osama Bin Laden hafi ekki
játað neitt af þessu, verða orð hans
ekki skilin öðruvísi en svo að hann
hafi að minnsta kosti staðið að hluta
tilræðanna. í viðtali sem birtist við
hann í febrúar á síðasta ári sagði Bin
Laden: „Við héldum að [sprenging-
arnar í Sádi-Arabíu 1995 og 1996]
væru næg skilaboð til skynsamra
stjórnenda í Bandaríkjunum um að
komast hjá raunverulegum átökum
hinnar íslömsku þjóðar og Banda-
ríkjamanna, en svo virðist sem þeir
hafi ekki numið skilaboðin."
Fyrr á þessu ári lýsti Bin Laden
yfir heilögu stríði gegn Bandaríkja-
mönnum og Israelum og í samtali
við ABC-sjónvarpsstöðina sagðist
hann telja Bandaríkjamenn vera
„mestu þjófa i heimi og mestu
hryðjuverkamenn í heimi. Hið eina
sem við getuíh gert til að verjast
þessum árásum er,að svára í sömu
mynt. Við munurh ekki greina á milli
þeÚTa sem eru í hérklæðum og
óbreyttra borgara. Þeir eru allir
skotmörk í þessú heilaga stríði."
Stjómvöld í Afganistan segja
Osama Bin Laden heilan á húfi enda
sögðu Bandaríkjamenn að ætíunin
hefði ekki verið að bana honum, þeir
vissu ekki einu sinni nákvæmlega
hvar hann héldi sig. Hins vegar má
ljóst vera að hann lætur árása
Bandainkjamanna ekki óhefnt.
• Byggt á: The New York Times, The
Daily Telegraph, The Washington Post.
Vangaveltur
um tengsl
árásanna og
Lewinsky-
málsins
Edgartown í Massachusetts. Reuters.
ÞEGAR Bill Clinton Banda-
ríkjaforseti tilkynnti sl.
fimmtudag að árásir hefðu ver-
ið gerðar á bækistöðvar
hryðjuverkamanna í Afganist-
an og Súdan þótti sumum
fréttamönnum sem raunveru-
leikinn væri orðinn gmnsam-
lega líkur skáldskap.
Hópur fréttamanna var í
fylgd með Clinton á eynni
Martha’s Vineyard og þegar
fréttamönnunum barst tilkynn-
ing um að Clinton hygðist gefa
út yfirlýsingu er „varðaði
þjóðaröryggi“ vildi svo til að
þeir vora að horfa á bandarísku
kvikmyndina „Wag the Dog“
(Hundinum dillað), en í henni
segir af Bandaríkjaforseta sem
fær hjálparkokka, er Robert
De Niro og Dustin Hofftnan
leika, til að setja á svið stríð til
að draga athyglina frá kynlífs-
hneyksli sem forsetinn er
flæktur í.
Ekki allt sem sýnist?
Þegar Clinton hafði gefið
stutta yfirlýsingu á Martha’s
Vineyard flaug hann rakleitt til
Washington til fundar með ör-
yggismálanefnd og til að flytja
sjónvarpsávarp um árásimar.
Embættismenn í Hvíta húsinu
sögðu það af og frá að Clinton
hefði sett árásimar á svið til
þess að draga athygli fjölmiðla
og almennings frá Lewinsky-
málinu svokallaða, en sl. mánu-
dag játaði Clinton að hafa átt í
„óviðeigandi" sambandi við
fyrrverandi starfsstúlku í
Hvíta húsinu.
Embættismönnunum tókst
þó ekki að koma í veg fyrir
vangaveltur um að ekki hafi
allt verið sem sýndist er Clint-
on lét til skarar skríða í
Afganistan og Súdan. Arlen
Specter, öldungadeildarþing-
maður repúblikana, velti því
fyrir sér hvers vegna Clinton
hefði látið verða af árásunum
nú, og rauf þar með þá hefð að
þingið styðji forsetann í hern-
aðaraðgerðum. Sagði Specter
það undarlegt að Clinton skyldi
hafa rokið af stað til Washing-
ton, því yfirmaður heraflans
hefði rétt eins getað komið á
fund Clintons á Martha’s Vin-
eyard.
Áætlanir gerðar
fyrir tíu dögum
Fréttaskýrandi Washington
Post sagði í gær að áætíanir
um árásina hefðu verið gerðar
fyrir tíu dögum. Þegar Clinton
hélt ásamt fjölskyldu sinni til
Martha’s Vineyard var tilkynnt
að þar myndi fjölskyldan dvelj-
ast í fríi í hálfan mánuð. Aðeins
Clinton og fáeinir þjóðarörygg-
isráðgjafar vissu sannleikann:
að Clinton myndi innan
skamms snúa aftur til Wash-
ington til þess að flytja annað
sjónvarpsávarp til þjóðarinnar.
Ráðgjafar Clintons segja
þetta sýna svo ekki verði um
villst hversu auðvélt hann eigi
með að gera greinarmun á
embættisskyldum sínum og
persónulegum vandamálum.
Ráðgjafarnir sögðust hafa bú-
ist við þeirri gagnrýni að Clint-
on væri að gera það sama og
forsetinn í „Wag the Dog“ hafi
gert, en þeir hafi kosið að láta
það ekki hafa áhrif á sig. Sams
konar gagnrýni hefði komið
fram í febrúar sl. er Clinton
velti fyrir sér hernaðaraðgerð-
um gegn Irak.
T—
Þræðir Osama Bins Ladens liggja víða
Embættismenn sem rannasaka sprengingamar við
bandarísku sendiráðin í Kenýa og Tansaníu
beina sjónum sínum einkum að Osama Bin Laden,
auðkýfingi og íslömskum bókstafstrúarmanni, sem
er kunnur fyrir stuðning sinn við hryðjuverkamenn.
Að sögn Leyniþjónustu Bandaríkjanna (CIA)
hefur Bin Laden tengst starfi nær allra
öfgasamtaka múslima á sl. fimm árum
Utanríkisráðuneyti Bandaríkjanna og CIA telja
Bin Laden tengjast hryðjuverkahópum í þessum löndum
ffgf- "■
Alsír
Túnis
i
Jórdama.Tadsjíkistafl
Israel
Talinn
-'eiga þátt
í sprengju-
árásum í
Sádí-Arabíu,
sem urðu 25
Bandaríkja-
mönnum að
fjörtjóni árin
1995 og 1996
Q Bin Laden segist
hafa fjármagnað
árás á bandaríska
herþyrlu sem var
skotin niður í
Mogadishu í Sómalíu
f október 1993.
18 bandarískir
hermenn týndu lífi.
Heimild: Ulanríkisráðuneyti Bandaríkjanna; Vince
Líbýa Egypta
land
_________ Eritrea-
Tilræði vlð
sendiráð
Bandaríkjanna

Súdan
Sádí-Arabía
Jemen
I %
Eþíópía
Kenýa
m
Sómalía
Pakistan
Fyigsni Bins
Landens er
í Afganistan
Tanzanía
Filippseyjar. Alríkis-
lögregla Banda-
ríkjanna fletti
ofan of sam-
særi um að
myrða Bill
Clinton og
Jóhannes Pál
páfa í Manila.
Qy Ramzi Yousef,
'' sem skipulagði
sprengjutilræðið við
World Trade Center
í New York 1993,
bjó í húsnæði sem
Bin Laden leigði
þegar hann var
handsamaður

Grunur leikurá
að Bin Laden
hafi skipulagt samsæri
um að ráða Hosni
Mubarak Egyptalands-
forseta at dögum
í opinberri heimsókn
forsetans til Eþíópíu
Cannistraro, fyrrv. yfirmaður aðgerða gegn hryðjuverkum hjá CIA Chicago Tribune, KRT