Morgunblaðið - 22.08.1998, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 22. ÁGÚST 1998 23
ERLENT
Skiptar skoðanir
um árásirnar
Reuters
GERVIHNATTAMYND sem sýnir einar af þeim búðum hryðjuverka-
manna í Afganistan sem gerðar voru árásir á.
HAFT er eftir Sandy Berger, örygg-
isráðgjafa Bandaríkjastjórnar, í The
New York Times að „lítill hópur“
manna, þ.m.t. William Cohen, vam-
armálaráðherra, og Henry Shelton,
yfirmaður bandaríska heraflans,
hefði hafið undirbúning stýriflauga-
árásanna snemma í síðustu viku.
Undirbúningurinn, sem fór fram
með algerri leynd, komst svo á fullan
skrið á föstudag fyrir viku, þegar
tekist hafði að afla óyggjandi sann-
ana fyrir aðild Sádí-Arabans Osama
Bins Ladens að sprengjutilræðum í
Tansaníu og Kenýa, að sögn tals-
manna Bandaríkjastjórnar.
Það var handtaka og síðan játning
Mohammeds Saddiqs Odeh í Karachi
í Pakistan daginn sem sprengingarn-
ar í Dar es Salaam, höfuðborg
Tansaníu, og Nairóbí, höfuðborg
Kenýa, áttu sér stað sem skiptu
sköpum fyrir rannsókn bandarísku
alríkislögreglunnar (FBI) að sögn
The Daily Telegraph. Odeh var fram-
seldur til Kenýa umræddan fóstudag
og var yfirheyrður af bandarísku al-
ríkislögreglunni (FBI) þar sem hann
sagði frá því að hann hefði ásamt
þremur vitorðsmönnum þremur dög-
um fyrir sjálft sprengjutilræðið útbú-
ið sprengjuna á Hilltop Lodge-hótel-
inu í Nairóbí. Odeh viðurkenndi
einnig tengsl sín við Osama Bin La-
den og eftir að fulltrúar FBI höfðú
rannsakað dvalarstað Odehs og fé-
laga í Hilltop Lodge-hótelinu komst
skriður á málið. Komst þá skipulagn-
ing ráðgjafa Clintons Bandaríkjafor-
seta á lokastig.
Afar nákvæm flugskeyti
Um 75 stýriflaugum var skotið frá
herskipum á Rauðahafi og Arabíu-
hafi um klukkan hálfsex á fimmtu-
dag að íslenskum tíma en þá var
komin nótt í Afganistan og húmaði
hratt í Súdan. Sögðu fulltrúar
Bandaríkjastjórnar þennan tíma
dags hafa verið valinn til að tryggja
að sem fæstir óbreyttir borgarar
væru á ferii, en einnig vegna þess að
upplýsingar gáfu til kynna að um
þessar mundir væri afar fjölmennt í
herbúðum hryðjuverkamanna í
Afganistan, sem skotið var á.
Fulltrúar Bandaríkjastjórnar eru
Skiptar skoðanir eru
um réttmæti stýri-
flaugaárása Banda-
ríkjamanna á skotmörk
í Afganistan og Súdan í
fyrradag. Þeir telja sig
hins vegar hafa haft
nægar forsendur fyrir
árásunum og áskilja
sér rétt til frekari að-
gerða gegn hryðju-
verkamönnum.
Reuters
SÚDANSKA sjónvarpið sýndi í
gær myndir af verksmiðjunni
sem baudarískar stýriflaugar
lögðu í rúst á fimmtudag.
tregir til að láta uppi nákvæmlega
hvaðan skeytunum var skotið. Er
það m.a. vegna þess að alþjóðalög
kveða á um að þeir hefðu átt að leita
samþykkis Pakistana áður en
stýriflaugum var skotið þvert yfir
lofthelgi þein-a. Að sögn netútgáfu
The Wall Street Journal vildu hvorki
Pakistanar né Bandaríkjamenn
ræða hvort slíks samþykkis hefði
verið leitað og hvort það var veitt af
hálfu Pakistana.
Stýriflaugamar sem notaðar voru
í árásinni eru af gerðinni Tomahawk
og kosta næstum eina milljón
Bandaríkjadala hver í framleiðslu,
eða um sjötíu milljónir ísl. kr. Nokk-
ur gagnrýni hefur verið uppi í
Bandaríkjunum vegna þessa gífur-
lega kostnaðar og var nýlega til-
kynnt að leitað yrði leiða til að draga
úr honum.
Tomahawk-skeytin eru um sex
metrar að lengd, geta flutt rúmlega
tvö þúsund kílógrömm af sprengiefni
og ferðast allt að sextán hundruð
kílómetra vegalengd en samt hitt
skotmark sitt með ótrúlegri ná-
kvæmni. Segja má að þau séu eins
og ómönnuð flugvél sem springur í
loft upp er hún mætir skotmarki
sínu. Hlutu Tomahawk-skeytin eld-
skím sína í Persaflóastríðinu þegar
Bandaríkjamenn beittu þeim marg-
sinnis. Síðan hefur þeim verið beitt
tvívegis gegn írökum og auk þess í
Bosníustríðinu.
„Hryðjuverkaháskóli" og
eiturefnaverksmiðja
Skotmörkin í Afganistan voru sex
talsins, öll á litlu svæði nærri Khost
sem Bandaríkjamenn telja bæki-
stöðvar hryðjuverkamanna. Zhawar
Kili Ai-Badr-bækistöðvarnar, sem er
lýst sem eins konar „háskóla hryðju-
verkamanna", eru um 150 kílómetra
suður af Kabúl, höfuðborg Afganist-
ans, og rétt við landamæri Pakist-
ans. Segja fulltrúar bandaríska varn-
armálaráðuneytisins að þar hafi ver-
ið við þjálfun allt að sex hundruð
menn þegar mest var en stöðvarnar
hafa hlotið blessun Talebana, ís-
lömsku bókstafstrúarstjórnarinnar í
Afganistan, að sögn Bandaríkja-
manna.
Nokkru færri skeytum var skotið
að E1 Shifa-verksmiðjunni í Kharto-
um, höfuðborg Súdan, sem Banda-
ríkjamenn telja að framleiði eitur-
efnavopn, t.d. taugagasið VX sem er
eitt það hættulegasta sem um getur.
VX er afar banvænt og faili tíu milli-
grömm af því á húð manns getur það
dregið hann til dauða á fimmtán mín-
útum. VX heftir getu tauganna til að
endurnýja sig og veldur því að mað-
urinn hefur enga stjórn á vöðvastarf-
semi, auk þess sem fylgt geta ósjálf-
ráðir krampakippir og lömun öndun-
arfæranna áður en að dauða kemur.
I nýjasta hefti The Economist var
fjaliað um hryðjuverkasamtök fram-
tíðarinnar sem myndu að öllum lík-
indum beita eiturefnum í æ ríkari
mæli í stað þess að standa fyrir
„gamaldags" sprengjuárásum. Verk-
smiðjan E1 Shifa er talin hluti af
þessari nýju þróun í heimi hryðju-
verka en eiturefnavopn eru fremur
ódýr og auðveld í framleiðslu.
Bandaríkjamenn halda því einmitt
fram að Osama Bin Laden hafi á síð-
ustu árum haft samstarf við stjórn-
völd í Súdan um að koma á fót risa-
vaxinni eiturefnaverksmiðju, m.a. til
að framleiða taugagasið VX, og mun
skotmark Bandaríkjamanna í
Khartoum hafa verið hluti af henni,
ef marka má staðhæfingar Williams
Cohens, varnarmálaráðherra Banda-
ríkjanna. Abdul Rahim, innanríkis-
ráðherra Súdans, sagði hins vegar í
samtali við ABC-News að Cohen
færi með fleipur og að umrædd verk-
smiðja framleiddi læknislyf og væri í
einkaeigu, en ekki tengd stjórnvöld-
um í Súdan.
Eru aðgerðir Bandaríkjamanna
skynsamlegar?
Bandaríkjamenn segjast reiðu-
búnh' til frekari aðgerða gerist þess
þörf. Ekki þyrfti að eiga sér stað
mikill flutningur herliðs því Banda-
ríkin hafa nú þegar umtalsverðan
viðbúnað á svæðinu til að halda Irök-
um í skefjum. Eru á þessari stundu í
eða við Persaflóann 23.000 hermenn,
170 herflugvélar og 24 herskip.
Skiptar skoðanir eru hins vegar
um það hvort skynsamlegt sé að
hefna aðgerða hryðjuverkamanna
með þeim hætti sem Bandaríkja-
menn hafa nú gert. Sérfræðingar
benda á að þótt vissulega færi svona
aðgerðir hryðjuverkamönnum heim
sanninn um það að þeir muni ekki
komast upp með ódæðisverk um-
yrðalaust þá sé staðreyndin sú að
„forvarnaaðgerðir“ sem þessar hafi
oft þveröfug áhrif. Líkur séu á að
hryðjuverkamenn auki í framhaldinu
umsvif sín og starfi af enn frekari
eldmóði gegn hagsmunum hins vest-
ræna heims. „Þessi aðgerð gengur
gegn alþjóðalögum og reglugerðum
Sameinuðu þjóðanna," sagði Edward
Herman, prófessor við háskólann í
Pennsylvaniu, „Þegar eitt ríki tekur
þá ákvörðun að varpa sprengjum á
tvö erlend ríki er hættan sú að sak-
lausir borgarar farist, og það getur
valdið þvi að atburðarásin snúist í
höndum manna.“
Yossi Melman, Israeli sem sér-
hæfir sig í málefnum leyniþjónust-
unnar, benti hins vegar á að ef Clint-
on hefði ekki fyrirskipað stýriflauga-
árásirnar myndu menn halda því
fram að hann væri lamaður og ófær
um að beita sér vegna Lewinsky-
málsins heima íyi'h’. Með því að fyr-
irskipa þær væri hann hins vegar
sakaður um að beina sjónum manna
frá eigin vandræðum. „En Clinton
varð að sýna að Bandaríkin eru enn
stórveldi og að þau láta ekki við-
gangast hryðjuverk gegn þegnum
sínum eða hagsmunum."
Maxima QX
kr. 2.619.000,-
t Ingvar
| Helgason hf.
t Sœvarhoýda 2
Sími 525 8000
tvunv. ilt. is