Morgunblaðið - 22.08.1998, Blaðsíða 52

52 LAUGARDAGUR 22. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐ FLYTJA
STÓR TRÉ -1
- UNDIRBÚNINGUR -
VAXTARHRAÐI
plantna er ekki al-
veg jafnmikil] á Is-
landi og í mörgum
nágrannalöndum
okkar. Það tekur
því „óratíma" fyrir
íslensk tré að verða
fullvaxta. Þolin-
mæði er okkur Is-
lendingum ekki
beinlínis í blóð bor-
in þannig að við
viljum helst kaupa
tré í endanlegri
stærð. I flestum
gróðrarstöðvum er
hægt að kaupa eitt-
hvað af stórum
trjám. Oftast er þar um að
ræða aspir, þær eru tiltölulega
hraðvaxta og auðvelt að fram-
leiða stórar plöntur á skömm-
um tíma. Einnig bjóða gróðrar-
stöðvar upp á tegundir eins og
birki, reynivið ýmiss konar,
selju, greni og lerki.
Gróðrarstöðvar sem selja
stór tré hafa hagað ræktunar-
ferli trjánna þannig að þau eigi
auðvelt með að takast á við lífið
eftir flutning. Lykilatriðið í
ræktuninni er að fá rætur
plantnanna til að mynda hnaus.
Hnausinn er í raun jarð-
vegsklumpur sem haldið er
saman af rótum viðkomandi
plöntu. Hnausinn er myndaður
með því að skera reglulega á
rætur trjánna í ákveðinni fjar-
lægð frá stofninum. Við það
fara rætumar að vaxa í aðra
átt, í stað þess að vaxa út frá
stofni trésins vaxa þær niður á
við, inn undir tréð og rótakerf-
ið næst stofninum verður
þéttriðnara. Sá hluti rótanna
sem aflar trénu vatns og stein-
efna úr jarðveginum er fínustu
rætumar og em þær oftast
lengst frá stofninum. Við rótar-
skurð þarf tréð að framleiða
þessar litlu næringarrætur
nær stofninum. Þegar tréð er
svo flutt þarf það ekki að byrja
á því að framleiða næringar-
ræturaar, þær em til staðar og
tréð getur strax farið að nýta
sér vatn og steinefni úr jarð-
veginum. Ef tré er ekki undir-
búið fyrir flutning líða nokkrir
dagar þar til litlu næringar-
rætumar hafa myndast og tréð
getur farið að nýta sér vatnið
og steinefnin í jarðveginum.
Þangað til þarf það að lifa á
forða sínum, forða sem er tré-
nu nauðsynlegur yfir veturinn
og tO að hefja vöxt að nýju
næsta vor.
Margir garðeigendur hafa
því augun opin fyrir því þegar
vinir og ættingjar þurfa að
losna við tré úr görðum sínum.
I flestum tilfellum er ekki
erfitt að flytja stór tré en mik-
ilvægt er að undirbúa þau fyrir
flutning. Það er gert með því
að skera á rætur
trésins í ákveðinni
fjarlægð frá stofn-
inum. Ofast er nóg
að stinga á rætum-
ar með venjulegri
stunguskóflu.
Stærð trésins segir
mikið til um það
hversu langan
undirbúningstíma
þarf áður en flytja
má tréð, því
stærra sem tréð er
því lengri undir-
búningstíma þarf
það. Tré sem em
yfír 3 m há þarf
helst að rótar-
stinga árið áður en þau em
flutt. Jafnvel má hugsa sér að
skipta rótarstungunni niður á
tvö sumur, fyrra sumarið er
skorið á helming rótanna,
seinna sumarið á hinn helming-
inn og loks er tréð flutt að vori
þriðja sumars. Þetta væri
heppilegur undirbúningur er
um verðmæt tré er að ræða,
t.d. fallegan hlyn. Ennfremur
er þá tryggt að ekki er skorið á
allar stoðrætur trésins, en þær
gegna því hlutverki að halda
trénu uppréttu og kyrm á sín-
um stað. Ef um er að ræða tré
undir 3 m hæð er nóg að rótar-
stinga plöntumar að vori og
flytja þær að hausti. Hæðin 3
m er nefnd hér einungis sem
viðmiðun, fleiri þættir geta
haft áhrif á undirbúningstím-
ann eins og stærð trjákrónunn-
ar, aldur trésins og hversu
harðgerð viðkomandi trjáteg-
und er.
Sú aðferð hefur verið notuð
víða að þegar rætumar em
skomar í síðasta skipti er graf-
in renna hringinn í kringum
tréð og hún fyllt með sandi.
Þetta auðveldar flutninginn á
trénu þegar þar að kemur, til
dæmis fer ekkert á milli mála
hversu stór hnausinn er því
hann er afmarkaður af sandin-
um.
Rótarskurðurinn þarf að
fara fram á þeim tíma árs þeg-
ar rótarvöxtur er að fara af
stað. Á vorin áður en og um
það bil sem tré em að laufgast
er rótarvöxtur mjög mikill.
Eftir að lengdarvexti trjáa lýk-
ur í lok júlí - byrjun ágúst fer
rótavöxtur af stað aftur af full-
um krafti og stendur fram á
haust. Talið er að rótavöxtur
trjáa haldi áfram á haustin
þangað til jarðvegshitinn er
kominn niður í um 5°C. Heppi-
legur tími fyrir rótaskurð er
því frá byrjun maí fram í miðj-
an maí, svo framarlega sem
frost er farið úr jörðu, og svo
aftur um mánaðamótin júlí-
ágúst.
Guðríður Helgadóttir,
garðyrkjufræðingur.
BLOM
VIKUMAR
392. þáttur
llmsjón Ágústa
Björnsdóttir
í DAG
VELVAKAJVDI
Svarað í sima 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
„Aumingjagenin“
ÞAÐ er okkur Frónbúum
flestum Ijóst, þó sérstak-
lega þeim sem búið hafa
einhvern árafjölda erlend-
is, að hér býr agalaus þjóð.
Fáguð framkoma og al-
mennir mannasiðir þykja
of oft ekki nauðsynlegir í
samskiptum manna hér.
Alltaf er verið að fárast yf-
ir unglingunum. Hvemig
eiga þeir, unglingamir, að
temja sér mannasiði þegar
alltof margir fullorðnir Is-
lendingar kunna ekki slíka
framkomu. Við lestur
Morgunblaðsins í dag,
fimmtudaginn 20. ágúst,
var mér svo misboðið, sem
kona með algengan sjúk-
dóm, að blóðið bókstaflega
sauð í æðum mínum. Þar
skrifar læknismenntaður
maður, Gunnar Ingi Gunn-
arsson, um málefni ís-
lenskrar erfðagreininar og
er svo ósvifinn að kalla
þann „efnivið sem Kári
Stefánsson og hans fólk
vinnur með“, „aumingja-
genin“. Ég og margir veik-
ir landar mínir em sem
sagt með aumingjagen í
farteskinu. Hvílík lítils-
virðing gagnvart sjúku
fólki.
Sigrún Marinósdóttir,
Hátúni lOb.
Tjörnin skítug!
ÉG fer oft niður á Tjörn og
finnst mér Tjörnin orðin
svo skítug, þar er alls kon-
ar drasl, eins og dósir,
flöskur og ekki síst plast-
pokar, sem fólk virðist
henda þama út um allt.
Þarna hefur ekki verið
þrifið lengi og synda ung-
arnir þarna í drullunni. Og
ekki virðast fuglarnir fá
nægilegt æti þvi þeir slást
um það sem hent er í þá.
Finnst mér þeir sem ráða
þessum málum hjá borg-
inni ekki vera miklir dýra-
vinir að láta svona við-
gangast.
Dýravinur.
Leiðarljós
ÁHORFANDI hafði sam-
band við Velvakanda og
vildi hann koma á framfæri
ósk sinni um að Ríkissjón-
varpið sleppi ekki úr sýn-
ingum á þættinum Leiðar-
ljósi. Segir áhorfandi að
það sé oft sleppt úr þáttum
vegna íþrótta. Spyr hann
hvort ekki megi þá sýna
þættina á öðmm tíma.
Tapað/fundið
Canon-myndavél týnd-
ist í Aðaldalnum
CANON-myndavél í
svartri leðurtösku týndist
11. ágúst í Aðaldalnum,
sennilega í rjóðri mitt á
milli Ness og flugvallar
Húsavíkur. Skilvis finn-
andi hafi samband í síma
553 0611.
Stytta týndist frá
Grandakaffi
KERAMIKSTYTTA af
þjóni sem heldur á bakka
hvarf frá Grandakaffi
(Baðhúsið). Þeir sem kann-
ast við styttuna hafi sam-
band við Grandakaffi eða í
síma 552 9094. Fundar-
laun.
Barnagleraugn
fundust í Svínadal
BARNAGLERAUGU í lit-
ríku hulstri fundust við
mslagáminn í Eyrarskógi í
Svínadal. Þeir sem kann-
ast við gleraugun hafi sam-
band í sima 553 3793 á
kvöldin.
Dýrahald
Páfagaukur týndist
LÍTILL grænn páfagauk-
ur týndist í Reykjavík mið-
vikudaginn 19. ágúst. Þeir
sem hafa orðið hans varir
hafi samband í síma
561 9464.
Svart fress í
óskilum
SVART fress með hvíta
bringu, stór og feitur, er í
óskilum í Þverárseli 8.
Þeir sem kannast við kisa
hafi samband í síma
898 8926.
Morgunblaðið/Kristinn
I grasagarðinum.
SKÁK
llmsjón Margeir
Pétnrsson
STAÐAN kom upp í skák
sem þýska sjónvarpsstöðin
WDR kom á laggirnar.
Þriðji stigahæsti skákmað-
ur heims, Rússinn Vladímir
Kramnik (2.780)
hafði hvítt, en
E nglendingurinn
Michael Adams
(2.715) var með
svart og átti leik.
Svartur er skipta-
mun undir, en fann
nú snjallan björg-
unarleik:
32. - Rg3+! 33.
hxg3 - Hxh6 34.
Dxh6 - Dxh6+ 35.
Kg2 - f6 36. Hf4 -
Kxg7 37. Hafl -
Dg6 38. Hf5 - a6
39. Hlf4 - De8??
(Eftir 39. - b5 hefði staðan
verið tvísýn) 40. Hxf6 -
Kg8 41. Hf8+ - Dxf8 42.
Hxf8+ - Kxf8 43. Bxe5 og
Adams gafst upp.
Skákin verður endursýnd
á mánudagskvöldið, 24.
ágúst á WDR3 sem send er
út í gegnum ASTRA gervi-
hnött og næst hér. Utsend-
ingin hefst kl. 22.15 að ísl.
tíma.
SVARTUR á leik.
HOGNI HREKKVISI
„ fcbUxrpú CÓ kasbx. þO'rn l ari/v'nA./
eZa. ci'&j az gfenPLþaó?"
Víkverji skrifar...
VÍKVERJI var staddur úti á
landi fyrir skemmstu og hitti
fjölmarga ferðalanga á leið sinni.
Vakti það athygli hans hve margir
kvörtuðu yfir því að þeir hefðu
keypt útrunna matvöru. Oheppn-
astir voru þveir ungir menn sem
höfðu nestað sig til vikuferðar, og
keypt kynstrin öll af kjötáleggi í
Hagkaupi. Er á ferðina leið og
áleggsbréfin voru opnuð, gaus upp
óþefur, óyggjandi sönnun þess að
maturinn var skemmdur. Ér pilt-
arnir litu á umbúðirnar kom í ljós
að hangikjötið og kryddpylsurnar
höfðu verið útrunnar þegar varan
var keypt og flest annað álegg hafði
runnið út á meðan á vikuferðinni
stóð. Þótti félögunum það að vonum
illt, þar sem matvaran hafði í flest-
um tilfellum verið dagstimpluð
tæpan mánuð fram í tímann.
XXX
ÍKVERJI tekur undir með
ferðalöngunum, að það er allt
of algengt að útrunna matvöru sé
að finna í hillum matvöruverslana,
þótt hann ætli ekki að fullyrða neitt
um hvort ákveðnar verslanir séu
verri en aðrar. Víkverja hefur fund-
ist þetta einkum eiga við um kjöt-
og mjólkurvöru. Hvort sem ástæð-
an er sú að verslanir treysti á and-
varaleysi neytenda þegar koma
þarf gamalli vöru út, eða að starfs-
menn verslananna fylgist einfald-
lega ekki nægilega vel með, hefur
Víkverji ekki hugmynd um, en
hann veltir því t.d. fyrir sér, hvort
ekki sé hægt að skrá síðasta
neysludag í birgðaskráningu versl-
ana og fylgjast þannig með því að
ávallt sé ný vara á boðstólum.
XXX
ÍKVERJI verður að viður-
kenna að hann er ekki hrifínn
af hugmynd myndlistarmannsins
Stefáns Geirs Karlssonar um að
koma tuttugu metra háum gleraug-
um fyrir á toppi Esjunnar sumar-
langt. Vera má að Víkverji dagsins
sé nöldursamur og ofstækisfullur
náttúruvemdarsinni en hann er
eigi að síður þeirrar skoðunar að
náttúruna beri að virða og njóta
hennar í þeirri mynd sem guð skap-
aði hana. Víkverji telur Esjuna full-
færa um að að draga til sín náttúru-
unnendur, án þess að til þurfi að
koma risagleraugu til að lokka al-
menning á toppinn.
Er Víkverji þeirrar skoðunar að
gleraugun yrðu mikið lýti á Esj-
unni. Fjallasýn frá höfuðborginni
er ekki svo mikil að Reykvíkingar
hafi efni á því að spilla því með
gleraugum, sem Víkverji er ekki
einu sinni viss um að honum þyki
mikill virðingarvottur við Nóbels-
skáldið.
Með þessu er Víkverji ekki að
segja að hann sé andvígur öllum
listaverkum í náttúrunni en hann
var t.d. stórhrifinn af þúfnalista-
verki Finnu Steinson í Húnavatns-
sýslu um árið er hún merkti og
gerði tilraun til að telja þúfurnar í
Vatnsdal.