Morgunblaðið - 09.11.2008, Blaðsíða 4

4 FréttirVIKUSPEGILL
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 2008
Eftir Þórð Snæ Júlíusson
thordur@mbl.is
Í upphafi liðinnar viku komu fram upplýsingar um
að stjórn Kaupþings hefði ákveðið að fella niður
allar persónulegar ábyrgðir starfsmanna sinna af
lánum sem þeir höfðu fengið til hlutabréfakaupa í
bankanum sjálfum. Lánveitingarnar nema samtals
um 53 milljörðum króna. Stærstu einstöku skuld-
ararnir voru Hreiðar Már Sigurðsson, fyrrverandi
forstjóri bankans, og Sigurður Einarsson, fyrrver-
andi stjórnarformaður hans. Þá vógu lán til ann-
arra stjórnenda bankans þungt. Almennir starfs-
menn Kaupþings tóku einnig smærri upphæðir að
láni til að kaupa sér hluti í bankanum.
Ábyrgðir felldar niður á meðan Glitnir féll
Stjórn Kaupþings ákvað 25. september að fella
niður allar persónulegar ábyrgðir starfsmanna
sinna á þessum lánum. Hópur þeirra er með skjal-
festa yfirlýsingu frá Hreiðari Má þess efnis.
Ákvörðunin var rökstudd af stjórnarmönnum,
meðal annars Gunnari Páli Pálssyni, formanni VR,
með því að annars myndu starfsmennirnir selja
bréfin sín. Það myndi þá leiða til vantrúar mark-
aðarins á fyrirtækinu og það færi í þrot. Kaupþing
fór í þrot tveimur vikum síðar og Fjármálaeftirlitið
(FME) tók yfir bankann í kjölfarið. Sama dag og
stjórn Kaupþings samþykkti niðurfellinguna gekk
Þorsteinn Már Baldvinsson, þáverandi stjórn-
arformaður Glitnis, á fund Seðlabankans og óskaði
eftir fyrirgreiðslu fyrir bankann þar sem hann gat
ekki staðið við skuldbindingar sínar. Sá atburður
markaði upphafið að hruni íslenska bankakerf-
isins.
Kaupréttarsamningarnir verða til
Forsaga málsins er sú að á aðalfundi Kaupþings
Búnaðarbanka árið 2004 var stjórn félagsins veitt
heimild til að hækka hlutafé í bankanum um allt að
níu prósent og selja til valinna starfsmanna. Þetta
eru hinir svokölluðu kaupréttarsamningar og þeim
fylgdi söluréttur. Hann var þess eðlis að hópurinn
gat ekki tapað á hlutunum. Rúmu ári síðar var hins
vegar ákveðið að afnema söluréttinn þar sem hann
hafði neikvæð áhrif á eigið fé bankans. Þess í stað
samþykkti stjórn Kaupþings á haustmánuðum
ársins 2005 að draga úr persónulegri áhættu
starfsmanna af lántökunum sem þeir lögðu út í til
að kaupa bréfin. Sú ábyrgð var síðan felld niður að
fullu 25. september.
Stjórnendur leyfðu breytingar á lánunum
Á þeim tíma sem starfmönnum Kaupþings var
færður kaupréttur máttu innherjar í fjármálafyr-
irtækjum ekki stofna einkahlutafélög í kringum
slíkar eignir. Þeim reglum var breytt fyrir um
tveimur árum. Komið hefur fram í fjölmiðlum að
undanförnu að nokkrir starfsmanna Kaupþings
hafi fært eignarhluti sína inn í slík félög og með því
takmarkað mjög persónulega ábyrgð sína. Flestir
starfsmannanna voru þó enn með hlutina á eigin
nafni. Til að flytja slíkar lánveitingar inn í félag
þarf að framkvæma skilmálabreytingu á upp-
haflega láninu og stjórnandi í bankanum þarf að
heimila þá breytingar. Því var framkvæmdastjórn
Gamla Kaupþings fullkunnugt um þessar til-
færslur og lagði blessun sína yfir þær. Samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins stendur nú yfir athug-
un innan bankans á því hvernig að þeim var staðið
og hvaða stjórnendur heimiluðu þær.
Finnur Sveinbjörnsson, bankastjóri Kaupþings,
sendi síðan frá sér yfirlýsingu þess efnis á fimmtu-
dag að hópur stjórnenda hafi afhent stjórn bank-
ans tillögu til úrlausnar fyrir hönd starfsmanna
bankans hinn 22. október. Það var óskað eftir sam-
þykki stjórnar fyrir því að leita samninga við
starfsmenn um greiðslu á lánunum líkt og gert er
með alla aðra viðskiptavini sem geta ekki staðið í
skilum. Tillagan var lögð fram sama dag og til-
kynnt var um stofnun Nýja Kaupþings um inn-
lenda starfsemi bankans. Í ákvörðun FME um
stofnun hins nýja banka kemur fram að lán á borð
við þau sem starfsmennirnir fengu flyttust yfir í
nýja bankann en yrðu ekki eftir í þeim gamla,
þrettán dögum eftir að FME tók yfir Kaupþing.
Niðurstaða liggur ekki fyrir
Lánveitingarnar komu í ljós þegar skilanefnd
Kaupþings fór að rýna í efnahagsreikning bankans
til að skilja innlendu starfsemina frá þeirri al-
þjóðlegu. Heimildir Morgunblaðsins herma að
samstundis hafi verið farið að reyna að fá einhvern
til að taka ákvörðun um það hvernig yrði tekið á
þessu máli. Það var haft samband við FME, fjár-
málaráðuneytið og Ríkisendurskoðun en ekkert
þessara embætta vildi taka ábyrgð á því. Málið
endaði því hjá nýju stjórn Kaupþings banka sem
hefur leitað til utanaðkomandi lögmanns til að fara
yfir hvað sé hægt að gera. Niðurstaða hans liggur
enn ekki fyrir. FME hefur einnig verið að skoða
þessar aðgerðir fyrrverandi stjórnar og stjórn-
enda upp á síðkastið. Þá hefur Helgi Magnús
Gunnarsson, saksóknari efnahagsbrota hjá rík-
islögreglustjóra, sagt að stjórnendur Kaupþings
hafi hugsanlega framið skilasvik með því að gefa
eftir ábyrgðir upp á tugi milljarða króna. Slík brot
geta varðað allt að sex ára fangelsi.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Lánveitingar án ábyrgðar
 Stjórn Gamla Kaupþings samþykkti að fella niður persónulegar ábyrgðir starfsmanna
sinna af lánum til hlutabréfakaupa  Lánveitingarnar námu alls 53 milljörðum króna
Án ábyrgðar Hreiðar Már Sig-
urðsson og Sigurður Einarsson
koma af fundi í stjórnarráðinu
snemma í október. Viku áður
voru ábyrgðirnar felldar niður.
27. mars 2004 Aðalfundur Kaup-
þings Búnaðarbanka er haldinn á
Hótel Nordica. Þar er stjórn félags-
ins veitt heimild til að hækka
hlutafé um allt að níu prósent og
selja til valinna starfsmanna. Sölu-
skilmálarnir voru samkvæmt „sér-
stökum samningum sem stjórn fé-
lagins eða forstjóri gerir við
hlutaðeigandi starfsmenn,“ eða
með svokölluðum kaupréttarsamn-
ingum.
29. júlí-6. ágúst 2004 Forgangsrétt-
arútboð á hlutabréfum fer fram.
Fjölmargir stjórnarmenn, stjórn-
endur og lykilstarfsmenn kaupa
bréf og öðlast kauprétt á frekari
kaupum.
Haust 2005 Ákveðið að afnema
sölurétt á bréfum starfsmanna.
Stjórn Kaupþings samþykkir í stað-
inn að gera sérstakar ráðstafanir til
þess að draga úr persónulegri
áhættu starfsmanna á lántökum
vegna hlutabréfakaupa í bankanum.
25. september 2008 Stjórn Kaup-
þings samþykkir að afnema per-
sónulegar ábyrgðir starfsmanna
sinna á lánum sem þeir fengu til að
kaupa hlutabréf í bankanum. Heild-
arupphæð lánanna var 53 milljarðar
króna. Sama dag gengur stjórn-
arformaður Glitnis á fund Seðla-
bankans og óskar eftir fyrirgreiðslu
svo að bankinn fari ekki í þrot. Sú
aðgerð markaði upphafið að hruni
íslenska bankakerfisins.
9. október 2008 Fjármálaeftirlitið
tekur yfir Kaupþing á grundvelli
neyðarlaganna.
22. október 2008 Tilkynnt um
stofnun Nýja Kaupþings um inn-
lenda starfsemi gamla bankans.
Sama dag óskar hópur stjórnenda í
bankanum eftir því við stjórn Nýja
Kaupþings að samið verði um skuld-
ir starfsmanna. Ákvörðunin frá 25.
september myndi þá falla niður.
3. nóvember 2008 Morgunblaðið
skýrir frá því að hópur stjórnenda
og lykilstarfsmanna sé með yfirlýs-
ingu, undirritaða af Hreiðari Má Sig-
urðssyni, í höndunum um að þeir
þurfi ekki að ganga persónulega í
ábyrgð fyrir lánum sem þeir fengu
hjá bankanum.
Atburðarásin
„Ég finn fyrir því alls staðar að það
kraumar mikil reiði í fólki vegna
þeirrar spillingar sem er enn frekar
að koma í ljós með þessu ofan á það
sem menn sáu fyrir. Mér finnst
þetta algjör óhæfa.
Besta niðurstaðan væri sú að
þessar aðgerðir yrðu látnar ganga
alfarið til baka og þessir menn látn-
ir bera ábyrgð á sínum skuldbind-
ingum eins og aðrir. Það gengur
ekki að sumir komist upp með það
með klækjum að losna undan
ábyrgð sem við hin þurfum að axla.
Við búum í lýðræðisríki þar sem
sömu umferðarreglur eiga að gilda
fyrir alla, ekki einungis fáa útvalda.
Ábyrgð stjórnarmanna
Ábyrgð þeirra manna sem sátu í
stjórn Kaupþings og tóku þessa
ákvörðun er mikil og með henni fóru
þeir langt út fyrir öll siðferðismörk.
Mér fyndist eðlilegt að þessir menn,
sama hvað þeir heita, fengju að
gjalda fyrir þennan gjörning. Ég gef
ekkert fyrir þeirra eftiráskýringar
um að þetta hafi verið skárri leið en
hin. Þarna tala menn sem eru í
vondum málum og reyna að bjarga
sér og það er ekkert annað en yf-
irklór.
Kaupréttarsamningar
Þetta er stóridómur yfir því sem
viðgengst í íslensku bönkunum. Hlut-
um eins og kaupréttarsamningum.
Með þeim voru menn að búa til
platstöðu á markaðinum vegna þess
að það voru engir peningar á bak við
þessi bréf. Á það hafa margir bent.
Síðan hafa þeir einstaklingar sem
starfa í bankakerfinu aðgang að upp-
lýsingum sem við höfum ekki. Margir
þeirra sem gátu selt á réttum tíma
höfðu enda gífurlega mikla peninga
upp úr þessu en hinir sitja kannski
eftir með sárt ennið. Fyrir mér er
þetta ekkert annað en fjárhættuspil
sem var spilað þarna innan bank-
anna.
Eftirlit með svona viðskiptum
Við höfum verið með Fjármálaeft-
irlit sem átti að fylgjast með fram-
vindu þessara mála á Íslandi. Ég vil
meina að það hafi gjörsamlega
brugðist og þess vegna kemur það
sérstaklega á óvart að þessu eft-
irliti skuli vera falið að yfirtaka og
sjá um bankana eftir að allt fór í
þrot.“
Innan bankanna var verið að spila fjárhættuspil
SKOÐUN
Aðalsteinn Baldursson
Aðalsteinn Baldursson er formaður
Framsýnar, stéttarfélags Þing-
eyinga.