Morgunblaðið - 09.11.2008, Blaðsíða 38

38 Skopskyn
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 2008
 Sarah Kate Silverman fæddist 1. desember 1970 í
Bedford, New Hampshire.
 Hún er yngst fjögurra dætra Beth Ann Halpin,
stofnanda New Thalian Players-leikfélagsins, og Donald
Silvermans, félagsráðgjafa og eiganda lágverðsfata-
búðar, Crazy Sophie’s Outlet.
 Þau eru gyðingar, afkomendur innflytjenda frá
Rússlandi og Póllandi.
 Frá 2002 til júlí 2008 og aftur frá því fyrr í
þessum mánuði hefur Jim Kimmel, stjórnandi
þáttarins Jimmy Kimmel Live á ABC, verið
kærasti Silverman.
Eftir Valgerði Þ. Jónsdóttur
vjon@mbl.is
E
nn einu sinni hafa konur skorað hátt á
sviði þar sem karlar hafa að mestu ráðið
lögum og lofum frá ómunatíð. Það er ekk-
ert grín að þær Sarah Silverman og Tina
Fey eru ekki aðeins nefndar fyndnustu
konur heims, heldur æ oftar sem fyndn-
ustu manneskjur heims eða a.m.k. í
Bandaríkjunum. Þótt konungar grínsins
séu ábyggilega jafnfyndnir og áður, virðast konurnar tvær,
hvor í sínu lagi þó, hafa skotið þeim ref fyrir rass í vinsæld-
um og um leið markað tímamót í grínsögu heimsins.
Þær eru jafnaldrar, hvor með sinn stíl, ekki óáþekkar í út-
liti, dökkhærðar, fínlegar og fríðar. Gjörólíkar þeirri mynd,
sem Christopher Hitchens, dálkahöfundur Vanity Fair, dró
upp af erkitýpum kvengrínista í janúar 2007. Hann sagði þá
flesta þunglamalega, lesbíur eða gyðinga eða sambland alls
þessa og fyndin kona væri sjaldan aðlaðandi. Fyrirsögn
greinarinnar var Hvers vegna konur eru ekki fyndnar. Að
vísu er Silverman gyðingur, en það er aukaatriði, þótt sjálf
geri hún grín að uppruna sínum eins og öllu öðru.
Eins og nærri má geta fékk pistill Hitchens ekki góðar
undirtektir. Margir héldu að maðurinn væri að grínast, en
honum var fúlasta alvara og kvað meinta ófyndni kvenna
helgast af því alvarlega hlutverki sem þær gegndu í sköp-
unarsögunni. Sem sagt að þjást og jafnvel stofna lífi sínu í
hættu við að eignast börn. Ekkert grín að vísu, en afar hæp-
in röksemdarfærsla.
Óþverri á óþverra ofan
Hitchens benti á að grín þrifist á klúryrðum; fólkið vildi
óþverra á óþverra ofan, en af fyrrgreindum sökum væru kon-
ur of teprulegar og viðkvæmar til að vera í framvarðarsveit
grínista. Einhvers konar siðferðilegir yfirburðir sagði hann
að hindri konur í að vera fyndnar. Um karlana gegndi öðru
máli, þegar klúryrði eða óþverri væru annars vegar væru
þeir á heimavelli. Því vitlausara eða groddalegra sem grínið
væri þeim mun betur félli það í kramið hjá þeim. Einhverjir
af eldri kynslóðinni eru trúlega sammála Hitchens um mun-
inn á kynjunum að þessu leytinu. En óheppinn var hann
engu að síður að skrifa pistilinn á þeim tímapunkti sem þær
Fey og Silverman voru að slá í gegn með á tíðum harla
„ódömulegu“ gríni og kollvörpuðu þar með kenningum hans.
Öll þjóðin, konur sem karlar, var í hláturskasti yfir brönd-
urum þeirra og meinlegum tilsvörum, sem fóru á methraða
um netheima.
Svo fyllsta sannmælis sé gætt skal því haldið til haga að
Hitchens útilokaði ekki að konur hefðu kímnigáfu og gætu
jafnvel orðið góðir grínistar.
Fey og Silverman gefa körlunum ekkert eftir nema
síður sé. Báðar geta verið fádæma ósvífnar og rutt
út úr sér klúryrðunum, ef því er að skipta – rétt
eins og karlar væru. Þær gera óspart og nán-
ast svo pínlegt grín að frægu fólki að þeir sem
á hlýða geta varla annað en vorkennt fórn-
arlömbunum. Sumir ná vitaskuld ekki and-
anum fyrir hneykslan og finnst grínið afar
ósmekklegt, sem það óneitanlega oft er, þótt
fyndið sé …
Silverman er þó sínu ófyrirleitnari en Fey. Póli-
tísk rétthugsun er henni víðs fjarri, enda móðgar hún
heilu kynþættina á einu bretti og lætur femínista,
samkynhneigða og trúarbragðahópa fá það óþveg-
ið. Henni virðist ekkert heilagt, hvorki blessuð
litlu börnin hennar Britney Spears né minning
Martins Luthers Kings. Allir fá á baukinn og
af viðtölum við hana er ómögulegt að ráða
hvenær eða hvort henni sé einhvern tímann
alvara.
Uppistandarar
Báðar koma fram í sjónvarpsþáttum,
en eru einnig uppistandarar og þurfa
þá í og með að spila brandarana af
fingrum fram. Fey hefur getið sér
sérstaklega gott orð sem hermi-
kráka og hefur í aðdraganda for-
setakosninganna í Bandaríkjunum
farið á kostum sem Sarah Palin, vara-
forsetaefni Repúblikanaflokksins, í
þáttunum Saturday Night Live á NCB-sjónvarpsstöðinni.
Hún er svo „heppin“ að vera sláandi lík Palin þannig að
gervið var ekkert vandamál og svo fór hún leikandi létt
með að snúa út úr á stundum klaufalegum ummælum og til-
svörum varaforsetaframbjóðandans. Sumir leiða getum að
því að tilburðir Fey hafi orðið Palin að falli. Aðrir vonuðu að
repúblikanar ynnu kosningarnar svo Fey gæti haldið áfram
að herma eftir henni.
Þótt Tinu Fey og Sarah Silverman sé hampað sem hinni
nýju kynslóð kvengrínista, eru áherslur þeirra í grunninn
ekki ýkja ólíkar margra fyrirrennara þeirra. Joan Rivers
ferðast til að mynda ennþá, í hárri elli, um allar jarðir með
munnsöfnuð, sem bæði hneykslar og hlægir. Fyndnu kon-
urnar, sem áður létu að sér kveða, Lucille Ball og fleiri, voru
prúðar og penar í samanburðinum, enda fóru þær með ann-
arra manna setningar og þurftu oft að setja á sig fáránlega
hatta og þvíumlíkt til að kalla fram hlátur. Þær máttu helst
ekki vera of aðlaðandi. Samkvæmt kenningum Hitchens eru
aðlaðandi konur sjaldan fyndnar. Fey og Silverman koma til
dyranna eins og þær eru klæddar.
Drottningar grínsins
læknirinn sig einmitt að viku liðinni
þegar Silverman átti tíma. Hún var
búin að bíða í klukkutíma þegar
voðaverkið uppgötvaðist og móðir
hennar kom að sækja hana.
Örþrifaráð læknisins kann að hafa
gert Silverman næmari en ella fyrir
öllu því þversagnakennda og kald-
hæðnislega í tilverunni, sem hún
speglar með leik sínum og uppi-
standi. Fágun er ekki til í hennar
orðabók frekar en Borats, hins
breska afsprengis Sacha Baron-
Cohens. Stundum ganga brandarar
hennar líka út á vindgang og þvíum-
líkt, rétt eins og hjá Borat eða sjö
ára krökkum. Yfirleitt eru þeir þó
dýpri og meinlegri en svo, enda er
hún fræg fyrir að gefa sýnd-
armennsku og pólitískri rétt-
hugsun langt nef. Sem þýðir
vitaskuld að stundum ætlar allt
af göflunum að ganga.
Á skjön við pólitíska
rétthugsun
Bandaríkjamenn urðu fyrst al-
varlega móðgaðir 2001 þegar
hún ráðlagði fólki hvernig kom-
ast mætti hjá setu í kviðdómi. Í
þætti hjá Conan O’Brien á
NBC-sjónvarpsstöðinni upp-
lýsti Silverman að þar sem
hún væri ekki rasisti skrifað
hún einfaldlega á eyðublaðið,
sem útvöldum var gert að fylla út:
„Ég elska Chinks“ (sem er niðrandi
orð yfir fólk af kínversku bergi brot-
ið) í stað þess að skrifa: „Ég hata
Chinks“. Ekki voru allir sem náðu
þessu.
Hún fékk skömm í hattinn frá
MANAA, samtökum sem berjast
gegn því að fjölmiðlar bregði upp
neikvæðri mynd af asísk-bandarísku
fólki. NBC og O’Brien báðust afsök-
unnar, en Silverman ekki. Hún gaf
brandarann samt fljótlega uppá bát-
inn og kvaðst hafa lært þá mik-
ilvægu lexíu af mótmælunum að ras-
ismi væri slæmur. „Og ég meina
slæmur, svona á þennan svarta
hátt,“ sagði hún með áherslu á næst-
síðasta orðið. Svo talar hún um
„negra“ eins og ekkert væri, en við-
urkennir að um hana fari ef blökku-
menn eru meirihluti áhorfenda. Trú
þeirri sannfæringu sinni að sjálfs-
ritskoðun undir slíkum kring-
umstæðum væri raunverulegur ras-
ismi, heldur hún sínu striki.
Annars hefur Silverman sagt að
hún kæri sig kollótta um hvort fólki
finnist hún vera rasisti, hún vilji að-
eins að því finnist hún vera mjó!
Mörgum finnst hún alveg á mörk-
unum, en aðrir eru ekki alltaf með á
nótunum, til að mynda þegar hún
sagði: „Sem grínisti af gyð-
ingaættum (sem hún er) hef ég
þungar áhyggjur af að við séum að
missa stjórnina á fjölmiðlunum“.
Rétt áður en samkvæmisdömunni
Paris Hilton var stungið í steininn
fyrir að keyra drukkin fullyrti Sil-
verman að fangaverðirnir væru í óða
önn að undirbúa komu hennar með
því að mála rimlana þannig að þeir
líktust typpum. „Mér finnst það líka
rangt,“ sagði hún við áhorfendur,
„ég er svo hrædd um að hún brjóti í
sér tennurnar.“
Uppgötvuð og rekin
Silverman ólst upp í Bedford í
New Hampshire, yngst fjögurra
systra. Tólf ára lék hún með leik-
félagi í heimabæ sínum, og ári eftir
að þunglyndið bráði af henni, með
hjálp geðlyfja, hélt hún sitt fyrsta
uppistand í Boston. Hún innritaðist í
New York háskóla, en flosnaði frá
námi nítján ára og hóf að troða upp í
Greenwich Village. Eitt leiddi af
öðru, Silverman tók grínið með sér í
ferðalög og í einu slíku uppgötvuðu
útsendarar sjónvarpsþáttarins Sat-
urday Night Live á NBC hæfileika
hennar og buðu henni starf hand-
ritshöfundar og leikkonu.
Þótt hún vekti þjóðarathygli í
SNL 1993-1994, varð vistin hjá NBC
endaslepp, skissur eftir handritum
hennar fóru aldrei í loftið og persón-
urnar, sem hún átti að túlka, urðu
aldrei annað en Sarah Silverman, að
því er sagt var. Hún hafði þó í nógu
að snúast næstu árin, lék stór og
smá hlutverk í ýmsum sjónvarps-
þáttum, t.d. The Larry Sanders
Show, og var gestaleikari í öðrum,
Greg The Bunny, Seinfeld, Monk
o.fl. Hún landaði hlutverki í bíó-
myndinni Who’s the Caboose? 1997
og fór á svo miklum kostum að henni
voru boðin misveigamikil hlutverk í
nokkrum öðrum, There’s Something
About Mary, School of Rock og He-
artbreakers, svo fáein dæmi séu tek-
in. Hugur hennar var þó alltaf við
uppistandið og því voru henni mikil
vonbrigði þegar samningar við HBO
um eigin þátt runnu út í sandinn
2003. Hún sat þó alls ekki auðum
höndum, þótt hér verði ekki staldrað
við öll uppistöndin og hlutverkin,
sem hún lék á sviði jafnt sem í sjón-
varpi og á hvíta tjaldinu.
Hrekkti kærastann
Tímamót urðu 2005 þegar uppi-
stand hennar, Sarah Silverman: Jes-
us is Magic, var klætt í kvikmynda-
búning. Þar var hún söm við sig í
hárbeittu háðinu, en sýndi jafnframt
að hún er býsna liðtæk söngkona.
Sama ár olli hún talsverðu uppnámi
þegar hún tók, ásamt nokkrum grín-
Stuðbolti, sem átti við
þunglyndi að stríða
‘‘MÉR ER ALVEG SAMAÞÓTT YKKUR FINNISTÉG VERA RASISTI, ÉGVIL BARA AÐ YKKUR
FINNIST ÉG VERA MJÓ.
Reuters
Sarah Silverman er heimsins„heitasti“ grínisti, segjalandar hennar, og setjahana á stall með rokk-
stjörnum. Hún er heldur ekki aðeins
grínisti, heldur handritshöfundur,
leikkona og söngkona og spilar
prýðilega á gítar.
Þótt hún þyki mikill stuðbolti og
hafi um tveggja áratuga skeið
skemmt fólki með bröndurum sín-
um, hefur hún ekki alltaf átt sjö dag-
ana sæla. Þunglyndisdraugurinn
lagðist skyndilega á hana af fullum
þunga í skólaferðalagi þegar hún var
þrettán ára, gerði hana óskólafæra í
þrjá mánuði og sleppti ekki tökunum
fyrr en að þremur árum liðnum.
Foreldrar hennar sendu hana til
geðlæknis, sem skrifaði upp á geðlyf
og bókaði hana í tíma að viku liðinni.
Til allrar óhamingju hengdi geð-
„Allir skella skuldinni á
gyðinga fyrir að drepa
Krist, og síðan reyna gyð-
ingar að koma sökinni á
Rómverja. Ég er ein af
fáum sem trúi að svartir
hafi verið sökudólgarnir.“
SARAH SILVERMAN