Morgunblaðið - 09.11.2008, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 2008
12. nóvember 1978: „Íslenzk at-
vinnufyrirtæki eiga í vaxandi
rekstrarerfiðleikum um þessar
mundir. Óðaverðbólgan veldur því,
að allur kostnaður atvinnufyrir-
tækja æðir upp og stjórnendur
þeirra verða að hafa sig alla við að
breyta verðlagi í samræmi við auk-
inn kostnað. Þau fyrirtæki, sem
lúta verðlagsákvæðum búa við sér-
stök vandamál vegna þess, að svo
virðist, sem sumir ráðherrar nú-
verandi ríkisstjórnar telji, að bar-
áttan við verðbólguna sé fólgin í
því að skera niður óskir fyrirtækja
um leiðréttingar á verðlagi í sam-
ræmi við kostnaðarhækkanir.
Verðbólgan veldur því og, að
greiðslustaða atvinnufyrirtækja
fer stöðugt versnandi. Það er ein-
faldlega ekki til í landinu nægilegt
fjármagn til þess að fjármagna
verðbólguna. Atvinnufyrirtæki
þurfa stöðugt meira fé í rekstur-
inn, fé, sem hvergi er hægt að fá.
Þessar afleiðingar verðbólgunnar
koma ekki síður niður á íslenzkum
iðnaði en öðrum atvinnurekstri. Til
viðbótar kemur það mjög illa við
iðnfyrirtækin, þegar skráning á
gengi krónunnar er óraunhæf
. . .“
. . . . . . . . . .
13. nóvember 1988: „Þess hefur
verið minnst undanfarna daga, að
aðfaranótt 10. nóvember 1938
snerust nasistar í Þýskalandi gegn
gyðingum með þeim hætti að eng-
um gat dulist ofstækið og hatrið.
Kveikt var í flestum hinna fjögur
hundruð bænahúsa gyðinga í
Þýskalandi eða þau vanvirt á ann-
an hátt. Grafreitir gyðinga voru
lagðir í rúst, verslanir og íbúðar-
hús gyðinga urðu fyrir skemmd-
arverkum. Tæplega hundrað gyð-
ingar voru myrtir, fjölda kvenna
var nauðgað og margir urðu fyrir
pyndingum. Þrjátíu þúsund gyð-
ingar voru handteknir og fluttir í
vinnubúðir. Atburðir þessir hafa
síðan verið kenndir við nóttina ör-
lagaríku og kallaðir Kristalsnóttin
vegna þess að gler úr verslunum
gyðinga í Berlín lá á víð og dreif
um götur borgarinnar að morgni
10. nóvember.“
Úr gömlum l e iðurum
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
VilhjálmurEgilsson,fram-
kvæmdastjóri
Samtaka atvinnu-
lífsins, setur fram
áhugaverð sjónarmið í
Morgunblaðinu í gær.
Hann segir að ríkið sé ekki
trúverðugur eigandi gagnvart
erlendum kröfuhöfum í bú ís-
lenzku bankanna, sem hið
sama ríkisvald hefur farið illa
með. Ríkið hefur lýst því yfir
opinberlega að ekki eigi að
greiða skuldir bankakerfisins
við erlenda kröfuhafa, nema þá
að mjög litlu leyti.
Þessi stefna hefur hleypt
mjög illu blóði í stönduga
banka um allan heim, sem hafa
lánað íslenzku bönkunum pen-
inga. Fulltrúar þeirra streyma
nú hingað til lands og láta öll-
um illum látum. „Besta leiðin
til að semja frið við þá er að
þeir fái bankana afhenta, eins
og myndi gerast í venjulegu
þrotabúi, þar sem kröfuhafar
taka það yfir,“ segir Vil-
hjálmur Egilsson hér í blaðinu.
„Menn þurfa að snúa algerlega
við blaðinu varðandi hug-
myndir um eignarhald ríkisins
á bönkunum.“
Vilhjálmur segir að ríkis-
bankaleiðin sé ófæra vegna
þess að út á við sé ríkið alger-
lega ótrúverðugur eigandi
bankanna. Með því að gera er-
lendu bankana að eigendum ís-
lenzka bankakerfisins yrði
hins vegar hægt að tryggja að-
gang íslenzks atvinnulífs að er-
lendum lánamörkuðum til
frambúðar.
Það er margt til í þessum
hugmyndum. Erlendu bank-
arnir eru nú æfir út í Ísland, ís-
lenzka ríkið og íslenzku bank-
ana. Með því að bjóða þeim
upp á að eignast
hlut í bönkunum,
sem væntanlega
myndi svo hækka
smátt og smátt í
verði, væri hins
vegar búið að tengja saman
þeirra hagsmuni og hag ís-
lenzka bankakerfisins. Af
sömu ástæðum myndu þeir
ekki síður standa vörð um
hagsmuni innstæðueigenda en
íslenzka ríkið. Og ekkert segir
að ríkið gæti ekki áfram haldið
einhverjum hlut í bönkunum,
lagt fé inn í þá og þannig unnið
með erlendu bönkunum að
endurreisn þeirra.
Vilhjálmur Egilsson er kurt-
eis og segir að ríkið sé trúverð-
ugur eigandi bankanna inn á
við en ekki út á við. Stað-
reyndin er hins vegar sú að
ríkið er ekkert sérstaklega
trúverðugur eigandi bankanna
inn á við heldur. Bankarnir eru
nú annars vegar undir póli-
tískri stjórn sem hefur gefizt
afleitlega hér á landi. Hins
vegar eru enn við stjórn í
bönkunum margir af fyrri
stjórnendum þeirra sem tóku
virkan þátt í vitleysunni sem
leiddi þá í þrot.
Þegar bankarnir voru einka-
væddir á sínum tíma mistókst
tvennt; að tryggja dreifða
eignaraðild þeirra og að
tryggja erlenda eignaraðild.
Nú gæti verið tækifæri til að
ná báðum þessum markmiðum
og skjóta um leið nýjum stoð-
um undir íslenzka bankakerf-
ið.
Það er full ástæða til að
skoða alvarlega þær hug-
myndir sem Vilhjálmur Eg-
ilsson hefur nú sett fram opin-
berlega og ýmsir aðrir hafa
viðrað sín á milli undanfarna
daga og vikur.
Hvernig tengjum við
saman hag erlendra
og íslenzkra banka?}
Trúverðugt bankakerfi?
H
VAÐ er maður eiginlega að gera á
þessu landi,“ er spurning sem
kunningi minn bar upp við mig
um daginn þegar við ræddum
um efnahagsástandið og krepp-
una sem nú knýr dyra. „Af hverju drullar maður
sér ekki bara í burtu,“ hélt hann áfram og lagði
þunga áherslu á „drullar“. Spurninguna hefur
maður að vísu heyrt margoft áður en þá oftast í
samhengi við veðurfarið. Nú fylgdi spurningunni
dýpri og jafnvel frumspekilegri merking. Vera
okkar hér á þessari eyju í Norður-Atlantshafi
var í huga kunningja míns orðin að tilvistarlegri
spurningu um lífshamingju, lífsfyllingu, réttlæti
og jafnvel heilbrigða skynsemi.
Lái mér hver sem vill en ég átti ekkert svar
við spurningunni.
Það hefur valdið mér vonbrigðum að fólk á
mínum aldri skuli ekki hafa látið meira í sér heyra í opin-
berri umræðu um efnahagsástandið. Sérstaklega með tilliti
til þess að það mun að miklu leyti koma í hlut minnar kyn-
slóðar að halda íslensku samfélagi gangandi næstu árin og
áratugina. Ástæðan er líklega sú að fæstir sjá út úr því
moldviðri sem geisar. Alla vega sýnist manni að fæstum
takist að fóta sig í umræðunni án þess að þeir neyðist til að
grípa til hagfræðilegra hugtaka sem almenningur skilur
ekki til fulls. Aukaatriði sem kveikja skúbbþorsta blaða- og
fréttamanna eru heldur ekki til þess fallin að skýra þann
stóra vanda sem við stöndum frammi fyrir og ekki bætir úr
skák að viðbrögð ráðamanna virðast oft á tíðum fumkennd
og þegar verst lætur, til þess fallin að gera
ástandið enn verra.
Önnur möguleg ástæða fyrir þögn minnar
kynslóðar er að stór hluti þessa fólks mannaði
(og gerir enn) þær deildir sem gerðu bönkunum
kleift að starfa. Ég leyfi mér að halda því fram
að þetta unga fólk hafi orðið fyrir hugmynda-
fræðilegu taugaáfalli við bankahrunið. Það
treysti á styrk fjármálakerfisins og framtíð
þeirra var að miklu leyti skilyrt við áframhald-
andi uppgang íslensks viðskiptalífs. Það mun
ábyggilega taka þessa starfsmenn og fjöl-
skyldur þeirra dágóðan tíma að vinna úr þessu
áfalli. Við þurfum að hafa það í huga.
En aftur að kunningjanum. Ég hefði svo sem
getað lagt mig fram um að sannfæra hann um
að Ísland væri enn besta land í heimi og við
myndum á fáeinum árum sigrast á kreppunni.
Ég hefði gripið til klisjanna eins og enginn væri morgun-
dagurinn og í lok spjallsins hefði ég meira að segja verið bú-
inn að sannfæra sjálfan mig um ágæti lands og þjóðar líkt
og Pétur Gunnarsson gerði í ágætum pistli á föstudag. En
daglegt líf á Íslandi á því miður ekki margt sameiginlegt
með Vorvísu Jónasar Hallgrímssonar eða erindi Guðna
Ágústssonar á landsþingi bændasamtakanna.
Ráðamenn og aðrir leiðtogar mega ekki gleyma því að
það býr ekkert náttúrulögmál að baki þeirri staðreynd að
kunningi minn er ennþá búsettur á Íslandi. Og stundum
gengur það meira að segja þvert á heilbrigða skynsemi.
hoskuldur@mbl.is
Höskuldur
Ólafsson
Pistill
Að vera eða fara
Rýmum fjölgað en
margir aldraðir bíða
FRÉTTASKÝRING
Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur
elva@mbl.is
Ú
rræðum fyrir aldraða
fjölgar á næstunni,
ekki síst fyrir fólk sem
glímir við heilabilun.
Jóhanna Sigurðar-
dóttir félagsmálaráðherra hefur út-
hlutað rekstrarheimildum til sveitar-
félaga og dvalar- og hjúkrunar-
heimila, en heimildirnar gilda frá 1.
nóvember. Þær fela m.a. í sér að dag-
vistarrýmum sem sérstaklega eru
ætluð heilabiluðum fjölgar um 17. Af
þeim verða tíu í Árborg, fimm í Hafn-
arfirði og tvö á Fljótsdalshéraði.
Fljótsdalshérað fær einnig heimild til
að bæta við einu almennu dagvist-
arrými. Hvíldarrýmum fyrir heilabil-
aða fjölgar um sjö og verða þau í
Drafnarhúsum í Hafnarfirði.
„María Th. Jónsdóttir, formaður
FAAS, félag áhugafólks og aðstand-
enda alzheimers-sjúkra og annarra
skyldra sjúkdóma, segist þakklát fyr-
ir þessa ákvörðun ráðherrans.
300-400 bíða eftir rými
„Það breytir miklu fyrir heilabil-
aða og aðstandendur þeirra að fá
hvíldarinnlögn sem markvisst er
hægt að beina þeim inn á,“ segir hún.
Hingað til hafi ekki verið til nein
hvíldarrými sem aðeins séu ætluð
heilabiluðum. „Það hefur verið dálítið
um það að reynt hefur verið að koma
fólki í hvíldarinnlögn úti á landi því
það hefur ekki verið hægt að koma
því fyrir í Reykjavík.“ Hvað dagvist-
arrýmin varðar segir María að þau
sem nú stendur til að opna séu þau
fyrstu sinnar tegundar úti á landi, en
þar verða 12 af hinum 17 nýju rým-
um. Fimm rýmanna eru í Drafnar-
húsi í Hafnarfirði, en FAAS sér um
rekstur þess húss. María segir að
margt hafi breyst á þeim tuttugu ár-
um sem liðin eru frá stofnun FAAS.
Þá var fyrsta dagþjálfunin með 18-20
rýmum opnuð. „Menn veltu því fyrir
sér hvort virkilega væri þörf á slíkum
fjölda rýma. Í dag erum við að opna
sjöundu dagþjálfunina, Maríuhús, en
þrátt fyrir það eru 90 manns á bið-
lista.“
Auk þess að huga að heilabiluðum
segir í tilkynningu félagsmálaráðu-
neytisins að til standi að fjölga al-
mennum hvíldarrýmum fyrir aldraða
um 22. Bætt verður við sex nýjum al-
mennum hvíldarrýmum fyrir aldraða,
þar af fimm í Ási í Hveragerði og einu
sem verður rekið til bráðabirgða á
Hjallatúni í Vík. Jafnframt verður 16
almennum hjúkrunarrýmum á Hrafn-
istu í Reykjavík breytt í hvíldarrými.
Almennum hjúkrunarrýmum fyrir
aldraða fjölgar um 19 samtals á
nokkrum stofnunum sem allar eru ut-
an höfuðborgarsvæðisins. Á móti
verður dvalarrýmum fækkað um
sama fjölda.
Helgi Hjálmsson, formaður Lands-
sambands eldri borgara, segist fagna
þessari ákvörðun. Þótt hjúkrunarrými
bætist við vanti enn slík rými. Hann
hafi séð tölur um að á höfuðborgar-
svæðinu bíði um 300-400 manns eftir
slíku rými. Það fólk sem bíði dveljist
heima hjá sér meðan það bíði eftir
rými. „Það lendir þá á ættingjum
þessa fólks að fara til þess daglega og
fylgjast með því,“ segir hann.
Ákvörðun ráðherra er í samræmi
við þá stefnu félags- og trygginga-
málaráðuneytisins og stjórnvalda að
styðja skuli aldraða til að búa á eigin
heimili eins lengi og kostur er, segir í
tilkynningu. „Þetta er sú stefna sem
við höfum haft lengi að fólk geti fengið
þá þjónustu heim sem það þarf á að
halda, þegar það þarf hana,“ segir
Helgi.
Morgunblaðið/Golli
Fjölgun Til stendur að fjölga hjúkrunar- og hvíldarrýmum fyrir aldraða.
„VIÐ rennum blint í sjóinn eins og
allir aðrir. Það veit enginn hvernig
næstu skref verða,“ segir María Th.
Jónsdóttir, formaður FAAS, um
áhrif efnahagsástandsins á skjól-
stæðinga félagsins, heilabilaða.
Margir aðstandendur heilabil-
aðra hafi haft samband við félagið
og lýst áhyggjum. „Þetta er margt
fólk sem er orðið fullorðið og hefur
litla sem enga fjármuni nema eft-
irlaun. Og það er dýrt að vera með
veikt fólk heima.“
María segir að félagið hafi þó
ekki tekið áhættu með fé sitt og það
sé því öruggt og það komi sér nú
vel.
„En við byggjum okkar starf
mikið til á styrkjum. Og við sjáum
fram á að það verði mikill sam-
dráttur í þeim. Þá má nefna að
þetta ár höfum við ekki fengið neitt
frá ríkinu,“ segir hún.
ÁHYGGJUR AF
KREPPU
››