Skírnir - 01.01.1930, Blaðsíða 307
Skirnir]
Þjóðfundurinn árið 1851.
301
mikilla nota, sem stungið er upp á í frumvarpinu. Þess er
getið þar, að konungur hafi kallað fimm menn til þess að
ræða mál lands vors á ríkisþinginu, en það stendur þó
ekki með berum orðum, að íslendingar séu með þessum
fimm mönnum skyldir til þess að aðhyllast grundvallarlög
Dana. Það flýtur af sjálfu sér, að vér ekki með öllu getum
verið skyldir til að taka grundvallarlög þessi. Kosning þess-
ara fimm fulltrúa, er ég gat um, getur ekki verið neitt
band fyrir oss, því konungur leyfði hinni dönsku þjóð að
velja sjálfri, en valdi sjálfur af oss, einmitt á þeim tíma,
er vér óskað höfðum að kjósa sjálfir. Hinn 23. sept. 1848
gaf konungur oss lagaboð um, að vér skyldum ræða mál
í landinu sjálfu með fulltrúum, sem væru frjálslega kosnir,
eftir mörgum bænarskrám úr landinu. Það lítur því svo
út, sem þessi samkoma megi frjálst og óbundið ræða frum-
varp stjórnarinnar um stöðu íslands í ríkinu. . . . Það er
minn skoðunarmáti, að þjóðin hafi rétt til að þrælbinda sig
ekki við skorður þær, sem frumvarpið setur.«')
Með þessari ræðu var mörkuð stefna meiri hluta þjóð-
fundarins í stjórnarskipunarmálinu. Fundarmenn æt uðu að
byggJa starf sitt á loforði konungs í bréfinu frá 23. sept.
1848, en hafa stjórnarfrumvarpið að engu, þó það væri að
nafninu til lagt til grundvallar við umræðurnar. Þeir könn-
uðust ekki við, að fimmmenningarnir íslenzku á grundvallar-
lagaþinginu danska væru réttir fulltrúar íslands, og þeir
risu upp móti því, að grundvallarlög Dana gætu fengið
gildi á íslandi.
Þetta kom fram í ræðum flestra, er til máls tóku, en
bezt talaði Jón Sigurðsson,1 2) sem hér eins og svo oft endra-
nær sýndi, hve langt hann skaraði fram úr öðrum þing-
mönnum i stjórnmálaþekkingu og skilningi á landsmálum.
Það er auðfundið, að mönnum hefir verið mikið niðri
fyrir, er þeir Iásu stjórnarfrumvarpið. Umræður fóru fram
með kurteisi, eins og siður var í þá daga. Það var annar
1) Þjóðfundartiðindi, bls. 147.
2) S. st., bls. 155.