Eimreiðin - 01.01.1974, Blaðsíða 10

EIMREIÐIN
mennrar „yfirstéttar“, sem naut aðstoðar og örvunar af hálfu
Bandaríkjanna.
Það getur verið um seinan að sýna eitthvað, sem nálgast veru-
leikann, í stað þessarar rómantísku sýnar, því að enginn efar,
að goðsagnir eigi sér líf, sem skynsamleg rök hrína ekki á. Til-
raun til slíkrar leiðréttingar getur líka leitt til þess, að menn
kalli yfir sig svívirðingar, því að það virðist algeng skoðun nú
á dögum, að hver sá, sem reynir að gefa skynsamlega skýr-
ingu á valdaráni hers (nema slíkt valdarán sé framið í þágu
vinstriafla), geti ekki verið neitt annað en fasistaskepna.
Ég tek þess vegna skýrt fram, að ég fjalla hér um Chile undir
stjórn Allendes, en ekki það, sem við hefur tekið, Ég hef ekki
lekið að mér að verja herforingjastjórnina eða skyndiaftök-
urnar, fjöldafangelsanirnar, ritskoðunina eða annað, sem her-
foringjastjórn Chile hefur staðið að haki eða látið viðgangast
á fyrstu mánuðum valdatima síns. Einmitt af því að svo vill
til, að ég þekki og hef mætur á Chile sem landi og tel marga
Cliilebúa meðal vina minna, tekur mig sárt, hvernig komið er
fyrir þeirri þjóð. En það vekur hvorki furðu mína né er ég
hræddur um, að það sé mér mikið siðferðilegt áfall. Herfor-
ingjar verða alltaf herforingjar, hvar sem er í heiminum, og
svo mikið er víst, að Allende skildi Chile eftir í slíku ófremdar-
ástandi, að nokkurrar hefnigirni var þvi miður að vænta, þegar
hann féll.
Ég fjalla ekki heldur um það, sem hefði getað gerzt í Chile.
Ég viðurkenni, að þjóðin hafði þörf fyrir raunverulegar um-
hætur á sviði félagsmála, og ég er þeirrar skoðunar, að ])eim
hefði jafnvel mátt koma á án ofbeldis af hálfu lýðræðisstjórn-
ar, sem hefði verið fús til að starfa raunverulega innan ramma
stjórnarskrárinnar og með tilhlýðilegri virðingu fyrir þvi, sem
efnahags- og stjórnmálakerfi landsins þoldi.
En það kemur ekki málinu við lengur. Það, sem ég læt mig
skipta, er sú framvinda, sem kom landinu í það ástand, sem
þar ríkir nú. Og þótt ég vilji ekki tala illa um látna, finnst mér
nauðsynl«gt að segja það afdráttarlaust vegna þeirra, sem lifa,
að valdaránið í Chile var Allende sjálfum að kenna að mestu
leyti, og að goðsagnir þær, sem spunnar hafa verið um það af
hálfu vinstrisinna, eru ekki aðeins fölsun á sögu Chile, heldur
geta þær og orðið hættulegar fyrir framtíð frjálslyndrar og
sósíaldemókratískrar stefnu í hinum vestræna heimi. Mér finnst
það raunar uggvænlegast í sambandi við þau viðbrögð, sem
virðast i tízku í vestrænum löndum gagnvart atburðum í Chile,
að þau sýna, i hve ríkum mæli byltingarrómantík hefur gengið