Eimreiðin - 01.01.1974, Blaðsíða 65

ÉIMRL-IÐIN
mennska með það fyrir augum að vera a. m. k. í og með —
annað og meira en „bara“bókmenntir, skáldskapur.
Manni sýnist svo sem bókmenntir séu fyrst og síðast hug-
verulegt fyrirbæri, vísindin fyrst og síðast hlutverulegt fyrir-
bæri. Því virðist það afar erfitt, en engan veginn útilokað (sbr.
„Sjö stelpur“), að ætla að lýsa hlutveruleikanum, skýra eða
kryfja sannreyndir, „raunveruleikann", í skáldskap, án þess
að úr verði í rauninni ekki neitt, hvorki fugl eða fiskur — ann-
að hvort misheppnað bókmenntaverk eða misheppnað sagn-
fræði- eða félagsfræðiverk. Frá sjónarmiði vísindanna gerir
„raunverulegt“ viðfangsefni, „raunverulegar“ manneskjur, þær
kröfur á hendur höfundinum, að liann fari livergi „rangt“ með
orð, atvik eða fólk eða að minnsta kosti ekki úr hófi; frá sjónar-
miði bókmenntanna gerir slíkt viðfangsefni hins vegar þær
kröfur, að verkið verði ekki aðeins dautt registur, þegar hezt
lætur þokkalega listræn endursögn staðreynda. Hætt er við því,
að höfundurinn verði að gera upp við sig, hvorum lierranum
hann ætli að þjóna.
En kannski fyrst og fremst þarf hann að gera sér grein fyrir
þvi, að skáldskapur er sköpun skálds, hugverulegt sköpunar-
verk einstaklings, sem felur i sér eigin raunveru- eða hlutveru-
leika. Þó svo að hlutveruleg fótfesta skáldskapar sé út af fyrir
sig ekki óæskileg — og bjóði raunar heim fjölda möguleika —
hefur það að mínu mali sýnt sig, að hún ein er afar sjaldan
vegahréf til listræns árangurs. Sú fótfesta er því miður æði
oft listrænn fótaskortur. Vera má, að með timanum takist þó
heimildaskáldskapnum að ná verulegum tökum á aðferð sinni,
finni sér fótfestu í báðum heimum hugar og lieimilda.
Vörumerki Yfirvaldsins er: „skáldsaga eftir lieztu heimild-
um“. En heztu heimildir skáldskapar er því miður sjaldnast
að finna i raunsönnuðum staðreyndum.