Eimreiðin - 01.01.1974, Blaðsíða 16

ÉIMftEIÐlN
handraðanum, til að reyna að ausa skútu þeirrar stjórnar, sem
virtist staðráðin i að sigla í strand með öllu liugsanlegu móti.
Hugsazt getur, að Allende og þjóð hans hefði vegnað betur,
ef hann hefði látið sér nægja það eitt að yfirgefa hinn „frjálsa“
heimsmarkað með öllu og innlima Chile tafarlaust í viðskipta-
haftablökk hins kommúnistíska heims i þeirri von að öðlast
með þvi móti algeran stuðning Sovétrikjanna. En það liefði
táknað, að horfið hefði verið að algerlega miðstýrðum efna-
hagsbúskap og ströngu stjórnmálalegu eftirliti með þjóðinni,
— í stuttu máli að liverfa frá hinni rómantísku uppgerð „þing-
ræðislegrar hyltingar“ og gera í staðinn hefðbundna byltingu,
sem gengi fyrir tilskipunum. Það má ef til vill telja Allende til
tekna, að liann var ófús (eða ófær) um að gera þetta; en jafn-
vel þótt hann hefði reynt það, er öldungis óvist, að það hefði
borið árangur. Menn telja, að stuðningur Moskvumanna við
stjórn Caslros á Kúbu hafi árum saman kostað milljón dollara
á dag. Að líkindum hefði það orðið enn kostnaðarsamara að
styðja svipaða sljórn í Chile með sama hætti. Það kom aldrei
neitt fram um það, að Brezhnev eða neinn annar í Kreml hefði
verið l'ús til að axla slíka byrði
Niðurstaðan er því sú, að ég tel, að sú hugmynd, að Banda-
ríkjamenn hafi staðið að samsæri um að velta Allende úr sessi,
sé bæði ósönnuð og að auki óþörf til að skýra fall hans. Ég er
engan veginn að halda því fram, að Washington hafi ekki létt
við að sjá honum á hak. Þó er mér nær að halda, að sumir
ameriskir emhættismenn liafi jafnvel kosið öllu fremur, að
hann brölti áfram eitthvað lengur í von um, að vaxandi von-
brigði smituðu jafnvel traustustu stuðningsmenn hans og rýrðu
þá um leið líkurnar á, að hann yrði gerður að píslarvotti, þeg-
ar feigum yrði ekki lengur forðað. En yfirleitt virðist afstaða
Bandaríkjamanna hafa verið mjög gætin, eins og gera mátti
ráð fyrir:
Eigi skaltu mann deyða, en eigi heldur keppast
um of við að halda á lífi . . .
Raunsæ stjórn i Chile, sem hefði „stefnt til sósíalismans",
hefði áreiðanlega getað treyst á slíka afstöðu og' (samkvæmt
sannri, marxiskri skilgreiningu, sem Allende kvaðst aðhyllast)
vænzt jafnvel enn meira, — að Bandarikin hefðu reynt að
ganga af henni dauðri eins fljótt og verða mátti. En þótt All-
ende tæki mjög ögrandi afstöðu af ásettu ráði, gerði hann eng-
ar ráðstafanir til að verjasl hefndarráðstöfunum, sem vænta
mátti af hálfu Bandaríkjanna, hafnaði allri miðlun til að fá
aðstoð annarra vestrænna þjóða og gaf jafnvel ekki þeim, sem
16