Eimreiðin - 01.01.1974, Blaðsíða 32

ÉIMREIÐlN
öryggissveitir þess og móðgun við chilenskar hefðir, heldur var
hún ábending þess, að hal'nað væri grundvallarreglu þingræð-
islegs stjórnarfars.
Allur ferill og orðaval Allendes vekja og tortryggni um raun-
verulega þingræðisást hans, því að hvort tveggja gefa í skyn,
að liann hafi unnað ofbeldi hugástum. Hafa her hugfast, að
hann var stofnandi og fyrsti forseti „Einingarsamtaka Suður-
Ameríku“, sem stofnuð voru í Havana upp úr 1960 og helguðu
sig undirróðri fyrir vopnaðri uppreisn hvarvetna þar í álfu.
Hann lofaði að „rjóða Santiago blóði“ árið 1970, ef þjóðþingið
hafnaði að samþykkja kjör hans í forsetastól, og hann reyndi
hvað eftir annað að hræða andstæðinga sina með því að hóta
þeim að hrinda af stað borgarastyrjöld. Þessar hótanir við-
hafði hann bæði innan þings og utan. Þannig er hvorki iiugs-
unarháttur né athafnir manns, sem er fylgjandi þingræðislegri
þróun, nema hann játi aðeins slíkar skoðanir sér til hægðar-
auka.
Á hinn hóginn var erfitt að sjá Allende fyrir sér sem ósvilc-
inn byllingarmann. Hann var aldrei öðruvísi í útliti en sem
fullkomlega borgaralega sinnaður „séntilmaður“. Hann var
gjálifismaður góður, snyrtilegur og vel til fara jafnan, hýr í
bragði við konur og gæddur allmiklum þokka, en sterkasta
tromp hans í stjórnmálabaráttunni var leikni hans í alls kon-
ar glimubrögðum. En hann var þó elcki sannfærandi sem snjall
leiðtogi, hugsuður eða maður með sannan boðskap. Undir lok-
in, þegar liann birtist æ oftar á svölum forsetahallai’innar i
Santiago til að þylja bvltingarslagorð yfir sönglandi stuðnings-
mannahópum, virtist mér hann glata öllu sambandi við raun-
veruleikann, vera orðinn leikari, sem orðinn var ástfanginn
af byltingarmannshlutverki sinu frekar en að hann væri al-
varlega lnigsandi leiðtogi, sem vissi, hvert hann stefndi.
Ég hallast helzt að því, þegar ég líl um öxl, að þetta hafi
alltaf verið sannleikurinn um Allende. Hann var í raun réttri
pólitískur draumóramaður, sem lét frekar stjórnast af tilfinn-
ingum en skynsemi. Hann hafði nautn af að vera á leiksviði,
en hann hafði aldrei gert sér rétta grein fyrir þeim öflum, sem
hann átti saman við að sælda, hvort sem þau voru honum vin-
veitt eða mótsnúin. Hann kveikti vonir meðal stuðningsmanna
sinna án þess að ráða yfir úrræðum til að láta þær rætast, en
á hinn bóginn hvatti hann til andstöðu við sig með notkun á
byltingarslagorðum og hótunum, sem hann gat ekki heldur
framkvæmt.
Hann var grautarhaus, þegar hezt lét, og tíminn kann að