Eimreiðin - 01.01.1974, Blaðsíða 70

EIMREIÐIN
haft er eftir skynsömum manni, að hann vildi ekki húa i ná-
grannalandinu, ef íslendingar væru stórveldi.
Við áttum ekki nágranna til að berja á eða til að deila við
um landamæri, en margvíslegra harma hefði þjóðin getað
hefnt, ef aðstaða hefði verið til. Flest af því er þó meira eða
minna gleymt, og má væntanlega reikna Mörlandanum það til
sáttfýsi.
Seinasta meiriháttar valdsmannsaðgerð Dana í okkar garð
var landhelgissamningurinn, sem þeir gerðu við Breta árið
1901. Sagt er, að með þvi móti hafi þeir greitt fyrir sölu á
smjöri sínu og fleski. Nýlendukúgun er tískuorð, sem notað er
i tíma og ótíma, en að opna meira og minna alla firði og flóa
landsins fyrir erlendum togurum hefur verið nýlendukúgun af
grófasta tagi. Hlutur Bretanna var slæmur, en Dananna hálfu
verri; þeir báru þó ábyrgð á landi og lýð.
Ef nokkuð er hægt að segja aðstandendum þess skuggalega
samnings til afsökunar, þá kann að vera, að þeir liafi reiknað
með, að íslandsfiskurinn væri óþrjótandi. Hitt vissu þeir, að
fólkið, sem bjó við miðin, hafði ekki aðstöðu til að veiða nema
næst ströndinni, og þvi var verið að torvelda því sóknina og
rýra skilyrði þess til að rífa sig upp úr fátæktinni.
Fyrst hálfri öld síðar losnaði þjóðin úr þessum ólukkufjötr-
um. Þá hófst sóknin út á liafið. Fyrst komu nýir grunnlinu-
punktar og fjórar mílur og síðan tólf mílur. Þótti þá liklegt,
að vel væri um sinn fyrir þörfunum séð, þótt landgrunnið allt
væri hið fjarlæga takmark. Stóraukin ásókn næstu árin og ný
veiðitækni gerði þó marga kvíðna um framtíðina. Frá ýmsum
löndum fóru að berast fréttir af miklum landhelgiskröfum.
íslendingar urðu fyrir miklu áfalli í síldveiðimálum og i
verðlagi útflutningsafurða. Hvorugt tengdist beint landhelg-
inni, en stjórnarvöld börðust við efnahagsvandann. Stjórnar-
andstaðan hafði setið lengi úti i kuldanum og leitaði ákaft að
vinsælum baráttumálum. Þau fann hún í kröfunni um skjóta
útfærslu landhelginnar. Fimmtiu mílur skyldu það vera —
hvorki meira né minna.
Fyrri stjórn hafði ætlað að miða landhelgisaðgerðir meira
við alþjóðlega þróun málanna, en lenti nú i stjórnarandstöðu,
að nokkru leyti vegna þess, að hinir buðu upp á skjótari að-
gerðir í þessu máli. Nýja stjórnin heimtaði þjóðareiningu í
lífshagsmunamálinu og minnstu frávik frá boðaðri stefnu voru
stimpluð með óþjóðhollusta (hefðu verið kölluð landráð meðal
þroskaðra hernaðarþjóða). Hinni nýju stjórnarandstöðu þótti
nú heldur en ekki syrta í álinn. Allt, sem áður hafði áunnist í