Eimreiðin - 01.01.1974, Blaðsíða 84

EiMREIÐIN
ljóst, að liið kaijítalíska hagkerfi hefur náð því þi’óunarstigi
að geta aðeins þrifizt í skjóli heinisvaldasinnaðrar árásarstefnu
og getur aðeins fært út markaði sína með spx-engivopn að bak-
hjarli. Sú vitneskja, að kapítalisminn leiðir af sér takmarka-
lausar mannfórnir, hefur ekki knúið stjórnmálamennina til
þess að gera hina félagslegu hlið liagkerfisins mannúðlegri.
Hvei’gi, jafnvel ekki í Rússlandi, liafa þeir sagt skilið við þau
liagrænu gildi, sem sérlivert þjóðfélag, allar götur frá miðöld-
um, hefur árangurslaust reynt að hyggja á. En það liefur sann-
azt aftur og aftur, að varðandi andleg verðmæti getur ekki
orðið um neina málamiðlun að i-æða. Hálfkák hefur ekki dug-
að, og nú hafa hinar óumflýjanlegu afleiðingar dunið yfir.
Hvort þessi kreppa er dauðateygjur liins dæmda kerfis, sem
skilur heiminn eftir i rökkri og öi’væntingu, eða hvort liún er
undanfari uppreisnar, sjálfsprottinnar og altækrar, fer eftir
því, liversu snögg viðbrögð okkar verða gagnvart þeim örlög-
um, sem vofa yfir okkur. Trú á meðfædda gæzku mannsins,
auðmýkt og lítillæti andspænis náttúrunni og lögmálum lienn-
ar, skynsemi og samhjálp eru þeir eiginleikar, sem geta bjarg-
að okkur. En þeir munu verða að sameinast og lifna i upp-
reisnareldinum, þeim loga, sem herðir og hreinsar allar dyggðir
og veitir þeim mestan styrk til átaka.*
*Þýð. þakkar Sverri Hólmarssyni og Þorsteini Gylfasyni fyrir ýmsar
gagnlegar ábendingar. Lausleg þýðing: I.E.E.
'í bók A. Ciliga, The Russian Enigma (Routledge, London, 1940), bls.
160—5 segir frá sambandi ráðstjómarinnar og kirkjunnar.
2Pierre Mabile skýrir þetta frá þjóðfélagslegu sjónarmiði í Egrégores
(Jean Flory, Paris, 1938).
sÞað skiptir ef til vill máli í þessu sambandi, að í þeirri list, sem hvað
mest er sprottin upp úr samtímanum, þ. e. í málverkum Picassos og
höggmyndum Henrys Moores, koma fram táknmyndir, sem eiga sér hlið-
stæður í helgimunum frumstæðra trúarbragða. Sjá ritgerð mína, The
Dynamics of Art, í Eranos Jahrbuch, xxi (Rhein Verlag, Ziirich, 1953)
og Le Mythe de 1‘éternel retour, eítir Mircea Eliade (Gallimard, Paris,
1949).
■'Sjá Social Reconstruction in Spi.in, eftir Gaston Leval. Einnig After
the Revolution, eftir D.A. de Santillan.
r,Með þessu á ég við þær hömlur á tilfinningaþroska sem eiga rætur að
rekja til venjufestu samfélagsins og smásmugulegra fjölskyldureglna. Sjá
bókina What we Put in Prison eftir G.W. Pailthorpe M.D. (London, 1932)
og opinbera skýrslu eftir sama höfund, The Psychology of Delinquency
(H.M. Stationery Office). Áður hefur verið fjallað um málið frá stjórn-
leysissjónarmiði í bók Edwards Carpenters, Prisons, Police and Punish-