Eimreiðin - 01.01.1974, Blaðsíða 64

EIMREI6IN
64
ins á vandræðaheimilinu. Og það, sem mér virðist skipta mestu
máli í þessu verki, en -— að ég held — ekkert var minnzt á í
skrifum um það í fyrra, er, að í hápunkti þess undir lokin,
þegar gæzlumanninum Sveini, hinum hlutlæga eftirlitsmanni
þessara rugluðu mannvera, sem hann þarf að lialda sig i vissri
fjarlægð frá eins og hverjum öðrum tilraunadýrum, er ógnað
af mctnneskjiinni Sveini í sterku tilfinningalegu sambandi við
eiturlyfjasjúklinginn Barböru, þá bregður eftirlitsmaðurinn
skjótt við. Eftir nokkurt hik dregur hann sig inn í skel sína,
hafnar þessu mannlega sambandi, sent virtist ætla að leysa
Barböru úr álögum eiturlyfjanna, slingur höfðinu í sandinn
eins og strúturinn og sker á tengslin. Tjaldið fellur.
Hér sýnist mér Torstensson setja í hrennipunkt; í fyrsta lagi
hversu ráðþrota hinar fræðilegu lækningaaðferðir tækniþjóð-
félagsins eru gagnvart dýpstu vandamálum mannsins — og í
þessu sambandi eru þessar „vandræðastúlkur“ eins konar tákn-
rænt safngler, en í öðru lagi (og' það skiptir meira máli í þessu
samhengi), hversu hin dókumentaríska aðferð hans að mann-
legu (og um leið þjóðfélagslegu) vandamáli dugir skammt,
liversu skyndilega hún stendur frammi fyrir spurningu, sem
hin hlutlæga, vísindalega nálgun nær einfaldlega ekki að leita
svara við.
í þessari efnislegu margræðni, sem fyrst og fremst hlýzt að
hinni tvibentu dókumentarísku formaðferð, felst gildi verks-
ins. í ósigri aðferðarinnar felst sigur skáldskaparins.
IV.
Ekki lái ég mönnum, þótt þeim kunni að finnasl þessi pist-
ill hafa farið heldur geyst og glannalega um æði stórt og flókið
svið. Laukrétt er það, að hressilega hefur hér verið stráð af
svolítið einfölduðum alhæfingum og fullyrðingum, sem hver
fyrir sig þyrfti heila bók af i’ökstuðningi og sundurgreindum
dæmum. En vonandi er ljóst, að pistilskorninu er ekki ætlað
að vera annað en óformlegt, lítt fræðilegt spjall, bollaleggingar,
vangaveltur án nokkurrar pottþéttrar niðurstöðu. Og kannski
er ekki síður engin vanþörf á aðeins meiri glannaskap, sveigj-
anleika i hinni oft þurrlegu bókmenntaumræðu hérlendis.
Þetta rabh hefur öðrum þræði leitazt við að tengja ákveðnar
tilhneigingar í skáldskaparaðferðum samsvarandi tíðaranda,
rætt gildi aðferðanna fyrir ólík efni, og út frá því hent á nokk-
ur vandamál þeirra bókmennta, sem tileinka sér aðferðir þess
ríkjandi afls í þankagangi tuttugustu aldar (og raunar margra
fyrri alda líka), þar sem eru visindin og vísindaleg fræði-